Cfrtjryk

Podział administracyjny Polski (stan na 1 stycznia 2010)

Województwo – jednostka podziału administracyjnego najwyższego stopnia w Polsce, od 1990 r. jednostka zasadniczego podziału terytorialnego administracji rządowej, od 1999 r. także jednostka samorządu terytorialnego.

Podział kraju na województwa ma swoje korzenie w okresie rozbicia dzielnicowego, stąd ich zróżnicowanie pod względem wielkości w czasach Rzeczypospolitej. Pierwsze województwa powstawały na przełomie XIV i XV w. Pierwotnie były to samodzielne zgromadzenia wojskowe na określonych terenach Polski, którymi zarządzali wyznaczani przez władcę wojewodowie – od: wodzić woje.

Status województwa reguluje w Polsce ustawa o samorządzie województwa z dnia 5 czerwca 1998 r.^[1]

Liczba województw |

• 1582–1634 – 34 (+ 1 księstwo, 1 biskupstwo, 1 ziemia)


• 1634–1660 – 35 (+ 1 księstwo, 1 biskupstwo, 1 ziemia)


• 1660–1717 – 33 (+ 1 księstwo, 1 biskupstwo, 1 ziemia)


• 1717–1768 – 33 (+ 1 księstwo, 1 biskupstwo)

(w Księstwie Warszawskim w miejsce województw wprowadzono departamenty)

• 1815–1837 (Królestwo Polskie) – 8

(w Królestwie Polskim w latach 1837–1915 w miejsce województw wprowadzono gubernie)

• 1922–1939 – 16 (w tym województwo śląskie posiadające autonomię, +1 miasto wydzielone)


• 1944–1945 – 10 (w tym województwo śląskie posiadające autonomię, +2 miasta wydzielone)


• 1945–1946 – 11 (+2 miasta wydzielone)


• 1946–1950 – 14 (+2 miasta wydzielone)


• 1950–1975 – 17 (+2 miasta wydzielone, od 1954 5 miast wydzielonych)


• 1975–1998 – 49


• od 1 stycznia 1999 – 16

Stan aktualny – 16 województw |

Herby województw

Herb województwa dolnośląskiego.

Herb województwa kujawsko-pomorskiego.

Herb województwa lubelskiego.

Herb województwa lubuskiego.

Herb województwa łódzkiego.

Herb województwa małopolskiego.

Herb województwa mazowieckiego.

Herb województwa opolskiego.

Herb województwa podkarpackiego.

Herb województwa podlaskiego.

Herb województwa pomorskiego

Herb województwa śląskiego

Herb województwa świętokrzyskiego

Herb województwa warmińsko-mazurskiego

Herb województwa wielkopolskiego

Herb województwa zachodniopomorskiego

Flagi województw

Flaga województwa dolnośląskiego

Flaga województwa kujawsko-pomorskiego

Flaga województwa lubelskiego

Flaga województwa lubuskiego

Flaga województwa łódzkiego

Flaga województwa małopolskiego

Flaga województwa mazowieckiego

Flaga województwa terytorialna opolskiego

Flaga województwa podkarpackiego

Flaga województwa podlaskiego

Flaga województwa pomorskiego

Flaga województwa śląskiego

Flaga województwa świętokrzyskiego

Flaga województwa warmińsko-mazurskiego

Flaga województwa wielkopolskiego

Flaga województwa zachodniopomorskiego

Reforma administracyjna, która weszła w życie 1 stycznia 1999, ustanowiła 16 nowych województw. Celem tej reformy było utworzenie większych regionów, które mogłyby konkurować z innymi regionami po wstąpieniu do Unii Europejskiej (zobacz: NUTS). Dotychczasowe województwa były zbyt małe, by efektywnie wykorzystywać środki finansowe.

Wprowadzeniu nowego podziału na województwa towarzyszyły liczne dyskusje. Niektóre projekty zakładały utworzenie mniejszej liczby województw (najczęściej mówiło się o 12). Nieco mniej zwolenników miały projekty utworzenia 25 województw lub pozostawienia dotychczasowego podziału na 49 województw. Liczne protesty społeczne, m.in. w Opolu i Kielcach, doprowadziły do utworzenia większej liczby jednostek. W dwóch województwach zdecydowano się na rozdzielenie siedzib wojewodów i sejmików województw.

Od 1999 r. pojawiają się opinie postulujące utworzenie jeszcze trzech województw: staropolskiego, środkowopolskiego, środkowopomorskiego oraz wyłączenia Warszawy z województwa mazowieckiego.

Potoczne określenie „miasto wojewódzkie” odnosi się do miasta, w którym siedzibę mają wojewoda i (lub) marszałek województwa. Wszystkie miasta wojewódzkie mają status miasta na prawach powiatu.

Podział na województwa od 1999 r. |

(¹) – siedziba wojewody, (²) – siedziba sejmiku wojewódzkiego i urzędu marszałkowskiego

Województwa w przeszłości |

Pierwsze województwa w Polsce |

Prowincja	l.p.	Województwo	Ziemia (na której się znajdowało)	Okres istnienia	Wojewodowie	Miasto wojewódzkie	Współczesne województwo (w przybliżeniu)
wielkopolska	1.	poznańskie	poznańska, wschowska	1314–1793	wojewodowie	Poznań	wielkopolskie
	2.	kaliskie	kaliska	1314–1793	wojewodowie	Kalisz	wielkopolskie
	3.	sieradzkie	sieradzka, wieluńska	1339–1795	wojewodowie	Sieradz	łódzkie
	4.	łęczyckie	łęczycka	1339–1793	wojewodowie	Łęczyca	łódzkie
	5.	brzeskie	kujawska	XIV w. – 1793	wojewodowie	Brześć Kujawski	kujawsko-pomorskie
	6.	gniewkowskie	kujawska, dobrzyńska	XIV – XV w.	wojewodowie	Gniewkowo	kujawsko-pomorskie
małopolska	7.	krakowskie	krakowska	1308–1795	wojewodowie	Kraków	małopolskie
	8.	sandomierskie	sandomierska, lubelska, łukowska	1308–1795	wojewodowie	Sandomierz	południowa część województwa mazowieckiego, świętokrzyskie

Województwa w okresie I Rzeczypospolitej |

 Osobny artykuł: Podział terytorialny Rzeczypospolitej Obojga Narodów.

Województwa Królestwa Kongresowego (do 1816 – departamenty) 1815–1837 |

 Osobny artykuł: Podział administracyjny Królestwa Polskiego.

Podział administracyjny Królestwa Polskiego w 1907 r.

• 
  krakowskie (siedziba władz – Miechów, potem Kielce)


• 
  sandomierskie (siedziba władz – Radom)


• kaliskie


• lubelskie


• płockie


• 
  mazowieckie (siedziba władz – Warszawa)


• 
  podlaskie (siedziba władz – Siedlce)


• 
  augustowskie (siedziba władz – Suwałki)

Od 1837 Królestwo Polskie dzieliło się na gubernie.

Województwa w okresie międzywojennym (1918–1939) |

 Osobny artykuł: Podział administracyjny II RP.

Podział administracyjny II RP w 1930 r.

2 sierpnia 1919 uchwałą sejm podzielił terytorium byłego Królestwa Polskiego na 5 województw, a dla Warszawy przewidział odrębną jednostkę administracyjną:

• białostockie


• kieleckie


• lubelskie


• łódzkie


• warszawskie

W ciągu następnych kilku lat dodano kolejnych 10 województw z ziem pozostałych zaborów:

• krakowskie


• lwowskie


• nowogródzkie


• 
  poleskie (Brześć)


• 
  pomorskie (Toruń)


• poznańskie


• stanisławowskie


• tarnopolskie


• wileńskie


• 
  wołyńskie (Łuck)

15 lipca 1920 roku utworzono nowe województwo powstałe na terenach odłączonych od Niemiec

• 
  województwo śląskie (Katowice), posiadające autonomię

Województwa z podziałem na powiaty – zobacz podział administracyjny II RP.

Województwa w latach 1944–1975 |

Podział administracyjny w 1946 r.

Podział administracyjny w 1957 r.

Podział administracyjny w 1968 r.

Zmiany terytorium Polski po II wojnie światowej wymusiły reorganizację podziału administracyjnego kraju. W 22 sierpnia 1944 na mocy Dekretu Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego z dnia 21 sierpnia 1944 r. o trybie powołania władz administracji ogólnej I-ej i II-ej instancji^[5] przywrócono przedwojenny podział administracyjny Polski. Ponieważ granice kraju nie były jeszcze ustalone, a jego część znajdowała się nadal pod okupacją, nie można mówić o faktycznej liczbie istniejących wówczas województw.

1 kwietnia 1945 z województwa kieleckiego przeniesiono do województwa krakowskiego powiat miechowski, 7 kwietnia 1945 powołano województwo gdańskie, w którego skład wszedł obszar Wolnego Miasta Gdańska i 6 powiatów województwa pomorskiego (gdyński, kartuski, morski, starogardzki, kościerski i tczewski). 7 maja 1945 anulowano autonomię województwa śląskiego. 9 sierpnia fragment województwa lwowskiego włączono do województwa lubelskiego, a 18 sierpnia 1945 utworzono województwo rzeszowskie z pozostałej w Polsce części województwa lwowskiego i 4 powiatów województwa krakowskiego (dębicki, gorlicki, jasielski i mielecki) oraz zmieniono granice województw: śląskiego, krakowskiego, kieleckiego, białostockiego i warszawskiego (powiaty będziński i zawierciański przeniesiono z województwa kieleckiego do śląskiego, olkuski z kieleckiego do krakowskiego oraz łomżyński z warszawskiego do białostockiego). Dodatkowo z województwa łódzkiego wydzielono miasto Łódź, które stało się miastem na prawach województwa.

Tereny włączone do Polski początkowo znajdowały się pod radziecką administracją wojskową, a 14 marca 1945, jeszcze przed zajęciem wszystkich tych terenów, utworzono na nich 4 okręgi administracyjne nie posiadające statusu województw: Okręg I (Śląsk Opolski), Okręg II (Dolny Śląsk), Okręg III (Pomorze Zachodnie), Okręg IV (Mazurski)^[6]. Dopiero 28 czerwca 1946^[7] obszar Ziem Odzyskanych włączono do zasadniczego podziału kraju tworząc na nim trzy nowe województwa (olsztyńskie, szczecińskie i wrocławskie) oraz część ziem włączając do województw: białostockiego, gdańskiego, poznańskiego i śląskiego.

Od 28 czerwca 1946 Polska dzieliła się na 14 województw oraz 2 miasta wydzielone:

• województwo białostockie


• 
  województwo pomorskie (później: województwo bydgoskie)


• województwo gdańskie


• 
  województwo śląskie, zwane również śląsko-dąbrowskim


• województwo kieleckie


• województwo krakowskie


• województwo lubelskie


• województwo łódzkie


• województwo olsztyńskie


• województwo poznańskie


• województwo rzeszowskie


• województwo szczecińskie


• województwo warszawskie


• województwo wrocławskie


• 
  miasta wydzielone:
  
  
  
  • Warszawa
  
  
  • Łódź
  
  
  
  

W 1950 r. dokonano kilku zmian w podziale administracyjnym. Zmiany te dotyczyły tak zwanych Ziem Odzyskanych. Trzy istniejące już województwa podzielono, wydzielając tym samym trzy nowe jednostki terytorialne: województwo koszalińskie (z województwa szczecińskiego), województwo zielonogórskie (z województwa poznańskiego) i województwo opolskie (z województwa śląskiego, które zmieniło nazwę na województwo katowickie (w latach 1953–1956 województwo stalinogrodzkie). Owe zmiany nie ograniczały się jednak tylko do utworzenia nowych województw, skorygowano także granice już istniejących. W 1957 roku wydzielone zostały 3 kolejne miasta: Kraków, Poznań i Wrocław.

Województwa w latach 1975–1998 |

W dniu 29 listopada 1972 r. został przeprowadzony pierwszy etap reformy administracyjnej: zamiast 4459 tzw. gromad wprowadzono podział na gminy; na drugim etapie, wprowadzonym 1 czerwca 1975 r., zlikwidowano poziom powiatowy i wprowadzono podział dwustopniowy: gminy, miasta i dzielnice miast na pierwszym poziomie oraz w miejsce 17 województw i 5 miast wydzielonych wprowadzono podział na 49 województw na poziomie drugim. Ten podział przetrwał do 1998. Niekiedy miasta wojewódzkie liczyły poniżej 50 tys. mieszkańców. Powołano dodatkowe struktury przestrzenne: makrorejony oraz rejony.

Zobacz też |

W Wikimedia Commons znajdują się multimedia związane z tematem: Herbów województw w Polsce

W Wikimedia Commons znajdują się multimedia związane z tematem: Flag województw w Polsce

Zobacz hasło województwo w Wikisłowniku

• Podział administracyjny Polski po 1999 roku


• Podział administracyjny Polski (1975–1998)


• Podział administracyjny Polski (1957–1975)


• Podział administracyjny Polski (1944–1950)


• Podział administracyjny Polski (1944–1946)


• Podział administracyjny terenów II Rzeczypospolitej podczas II wojny światowej (1939–1944)


• Podział administracyjny Polski 1918–1939


• Podział administracyjny Polski 1837–1914


• Podział terytorialny Rzeczypospolitej Obojga Narodów


• TERYT


• ISO 3166-2:PL

Przypisy |