Cfrtjryk

Ten artykuł dotyczy pojęcia związanego z religią. Zobacz też: Klasztor (ujednoznacznienie).

Opactwo Cystersów w Henrykowie

Klasztor benedyktyński na Monte Cassino – widok z Polskiego Cmentarza Wojennego

Klasztor (czes. klášter, z niem. Kloster, od łac. claustrum, miejsce zamknięte) – budynek lub zespół budynków, w którym mieszkają wspólnoty religijne zakonników albo zakonnic. Klasztory są znane przede wszystkim z chrześcijaństwa i buddyzmu, choć występują lub występowały także w hinduizmie, dżinizmie, islamie i judaizmie.

Nazwą tą określa się często sam zakon czy zgromadzenie zakonne.

Klasztory w różnych religiach |

Religie wywodzące się z półwyspu indyjskiego |

Najstarsze formy życia monastycznego wywodzą się z półwyspu indyjskiego z hinduistycznego ascetyzmu. Hinduistyczne formy klasztorów to większa i bardziej sformalizowana matha oraz aśrama.

Z praktyk hinduistycznych wywodzą się monastycyzm buddyjski i dżinnijski. O ile w dżinnizmie jest on podobny do hinduizmu, to buddyzm wytworzył własną bogatą i różnorodną tradycję budowy klasztorów, rozwijaną od IV wieku przed Chr. do dziś na terenie wschodniej Azji, a od XX wieku na całym świecie.

 Osobny artykuł: Klasztor buddyjski.

Religie abrahamiczne |

W judaizmie starożytnym istniały wspólnoty przypominające klasztorne np. w Qumran.

Własną i bogatą tradycję monastyczną wykształciło chrześcijaństwo. Klasztory zaczęły się rozwijać ze wspólnot pustelniczych w Egipcie i rozprzestrzeniły się na cały chrześcijański świat. Klasztory istnieją we wszystkich odłamach chrześcijaństwa, także w protestantyzmie, jednak w każdym rozwinęły odrębne cechy charakterystyczne. W języku polskim klasztory prawosławne określa się słowem monaster.

W Islamie cechy klasztorów nabrały wspólnoty sufickie.

Klasyczne cechy klasztorów w zachodnim chrześcijaństwie |

Piwnica klasztorna

Refektarz

Krużganki

W klasycznym układzie zabudowań ich centralnym punktem był kościół, do którego od strony południowej przylegał otoczony krużgankami czworoboczny wirydarz, od wschodniej – kapitularz, a od zachodniej – cele zakonne lub dormitoria. Naprzeciwko kościoła usytuowany był refektarz, a różne inne budynki (szkoła, zabudowania gospodarcze) lokowano w dalszych częściach kompleksu, jednak w obrębie opasających go murów.

Pomieszczenia klasztorne |

• 
  armarium – pomieszczenie do przechowywania ksiąg.


• auditorium – sala do odczytu; służyła mnichom do omawiania spraw codziennych, rozdzielania prac na bieżący dzień


• cellarium – magazyn klasztorny


• 
  dormitorium – sypialnia klasztorna


• 
  fraternia – pomieszczenie służące zakonnikom do wspólnej pracy


• 
  infirmeria – pomieszczenie przeznaczone dla chorych zakonników


• kalifaktorium (calefactorium) – ogrzewalnia klasztorna


• 
  kapitularz – sala zebrań


• klauzura – ściśle określona część budynków, do której wstęp mają tylko członkowie danego zgromadzenia zakonnego


• 
  krużganek – okalająca dziedziniec galeria utworzona przez arkady wsparte na ciągu filarów bądź kolumn


• 
  lawaterz, lawatorium – umywalnia klasztorna


• 
  oratorium – kaplica klasztorna


• 
  parlatorium – rozmównica; pomieszczenie przeznaczone do rozmów z osobami świeckimi.


• 
  refektarz – jadalnia klasztorna


• 
  skryptorium – pomieszczenie służące do przepisywania i iluminowania ksiąg


• 
  wirydarz – wewnętrzny dziedziniec klasztorny z ogrodem, otoczony krużgankami skrzydeł klasztornych

Znane klasztory chrześcijańskie |

Klasztor Świętej Katarzyny na Synaju

Wielka Kartuzja we francuskich Alpach

Biblioteka opactwa w Sankt Gallen

• obrządku zachodniego
  
  
  
  • rzymskokatolickie
    
    
    
    • Klasztor oo. paulinów na Jasnej Górze
    
    
    • Klasztor benedyktyński na Monte Cassino
      
    
    
    • Klasztor benedyktyński w Sankt Gallen (zobacz też: plan klasztoru w Sankt Gallen)
    
    
    • Klasztor benedyktyński w Cluny
    
    
    • Klasztor bernardyński w Kalwarii Zebrzydowskiej - Sanktuarium pasyjno-maryjne w Kalwarii Zebrzydowskiej
      
    
    
    • Klasztor cysterski w Cîteaux
      
    
    
    • Klasztor cysterski w Clairvaux
      
    
    
    • Klasztor cysterski w Morimond
      
    
    
    • Klasztor benedyktyński na Mont Saint-Michel
    
    
    • Klasztor franciszkański w Asyżu
    
    
    • Klasztor cysterski w Lubiążu
    
    
    • Klasztor cysterski w Mogile
    
    
    
    
  
  
  • mariawickie
    
    
    
    • 
      Klasztor mariawitów w Płocku - Świątynia Miłosierdzia i Miłości
      
    
    
    • Klasztor mariawicki w Felicjanowie
    
    
    
    
  
  
  • protestanckie
    
    • 
      Augustinerkloster w Erfurcie
      
    
    
  
  
  
  

• obrządku wschodniego (monastyry)
  
  
  
  • prawosławne
    
    
    
    • 
      Klasztor Świętej Katarzyny na górze Synaj w Egipcie
      
    
    
    • Zespół klasztorów na półwyspie Athos
      
    
    
    • 
      Ławra Troicko-Siergijewska w Siergijewie Posadzie k. Moskwy
      
    
    
    • 
      Ławra Peczerska w Kijowie
      
    
    
    • Ławra Uspenska w Poczajowie
    
    
    • Monaster św. Elżbiety w Mińsku
    
    
    • Monaster św. Ducha w Wilnie
    
    
    • Ławra Supraska
    
    
    • 
      Monastyr Sołowiecki na Wyspach Sołowieckich (Morze Białe, Rosja)
    
    
    • 
      Monastyr Uspieński w pobliżu Bachczysaraju na Krymie
      
    
    
    • 
      Rylski Monastyr (w górach Riła, Bułgaria)
    
    
    • 
      Meteory na równinie tesalijskiej (Grecja)
    
    
    
    
  
  
  • unickie
    
    • 
      Ławra Uniowska należąca do mnichów reguły studyckiej
      
    
    
  
  
  • orientalne
    
    • 
      Debre Damo należąca do Etiopskiego Kościóła Ortodoksyjnego
      
    
    
  
  
  
  

Słynne klasztory buddyjskie |

Klasztor buddyjski Samje w Tybecie

• 
  Baima si – jeden z najstarszych chińskich klasztorów


• 
  Songgwang-sa – klasztor sŏn (jap. zen)


• 
  Haein sa – klasztor koreański


• 
  Daitoku-ji – zespół klasztorny


• 
  Engaku-ji – klasztor zen


• 
  Hosshin-ji – klasztor zen sōtō
  


• 
  Rumtek – klasztor w Tybecie
  


• 
  Hemis – klasztor w Tybecie
  


• Ryutaku-ji


• 
  Shaolin – klasztor chan (jap. zen)

Zobacz też |

Informacje w projektach siostrzanych

Multimedia w Wikimedia Commons

Definicje słownikowe w Wikisłowniku

• monastycyzm chrześcijański


• klasztor buddyjski

Bibliografia |

• MarianneM. Bernhard MarianneM., Klasztory, BarbaraB. Ostrowska (tłum.), Warszawa: Diogenes, 2000, ISBN 83-7227-530-0, OCLC 297696370 .


• Janusz Leszek Jurkiewicz, Pomorski Szlak Cystersów, Gdynia: Region; Pelplin: Bernardinum, 2006, ​ISBN 978-83-89178-66-4​ (Region), ​ISBN 978-83-7380-396-1​ (Bernardinum)


• Izabela Kaczyńska, Tomasz Kaczyński, Cystersi w Polsce, Warszawa: Sport i Turystyka, 2010, ​ISBN 978-83-7495-735-9​


• Witold Szolginia: Architektura. Warszawa: Sigma NOT, 1992, s. 73. ISBN 83-85001-89-1.