Nowy Cmentarz Żydowski w Cieszynie
| ||
 nr rej. A-412/86 z 11 lipca 1986 [1] | ||
 Widok ogólny cmentarza | ||
Państwo |  Polska | |
| Miejscowość | Cieszyn | |
| Adres | ul. Hażlaska | |
| Typ cmentarza | wyznaniowy | |
| Wyznanie | judaizm | |
| Stan cmentarza | nieczynny | |
| Powierzchnia cmentarza | 1,14 ha | |
| Data otwarcia | 1907 | |
| Data ostatniego pochówku | 1961 | |
| Data likwidacji | 1974 | |
| Zarządca | Gmina Wyznaniowa Żydowska w Bielsku-Białej | |
Położenie na mapie Cieszyna   Nowy cmentarz żydowski w Cieszynie | ||
Położenie na mapie powiatu cieszyńskiego  Nowy cmentarz żydowski w Cieszynie | ||
Położenie na mapie województwa śląskiego  Nowy cmentarz żydowski w Cieszynie | ||
Położenie na mapie Polski  Nowy cmentarz żydowski w Cieszynie | ||
 49°45′26,17″N 18°37′50,17″E/49,757269 18,630603 | ||
Nowy Cmentarz Żydowski przy ulicy Hażlaskiej w Cieszynie jest jedną z dwóch (obok Starego Cmentarza Żydowskiego) izraelickich nekropolii w mieście.
Spis treści
1 Historia
1.1 Założenie cmentarza
1.2 Podczas II wojny światowej
1.3 Po wojnie
2 Zobacz też
3 Przypisy
4 Bibliografia
5 Linki zewnętrzne
Historia |
Założenie cmentarza |
Powstanie cmentarza związane było z brakiem miejsc grzebalnych na starym kirkucie. W 1898 r. gmina żydowska nabyła od Andrzeja Folwarcznego fragment gruntu położony powyżej starszej nekropolii i wystąpiła do władz miasta o pozwolenie na urządzenie nowego cmentarza, które uzyskała w roku 1900. Protesty okolicznych mieszkańców spowodowały jednak wstrzymanie jego wykonania przez austro-węgierskie Ministerstwo Spraw Wewnętrznych w roku 1902 i dopiero po odwołaniu się gminy do Naczelnego Sądu Administracyjnego w Wiedniu władze cofnęły swe zastrzeżenia. W 1906 r. rozpoczęto budowę cmentarza, którą zakończono w połowie roku następnego. Powstanie cmentarza związane jest z osobą prezesa gminy żydowskiej – Josepha Philippa Glesingera (zm. w 1909 r.), który był także jedną z pierwszych osób na nim pochowanych. Do dziś stoi grobowiec Glesingerów, który został wykonany przez firmę kamieniarską Theodora Becke z Morawskiej Ostrawy, a nagrobek z piękną płaskorzeźbą przedstawiającą pejzaż górski z zachodzącym słońcem wykonał Otto Jarl (1856–1915), znakomity artysta szwedzki zamieszkały w Wiedniu.
Plan cmentarza oraz domu przedpogrzebowego wykonał cieszyński budowniczy Alojzy Jedek, jednak ostatecznie przyjęto projekt domu przedpogrzebowego architekta Jakoba Gartnera z Wiednia. Dom przedpogrzebowy został wybudowany w centralnej części założenia cmentarnego, zaś na południowym krańcu zbudowano budynek kancelarii cmentarza oraz kostnicę. Cmentarz o powierzchni 1,14 hektara ogrodzono, a w przedniej części wybudowano mur z efektowną bramą ozdobioną gwiazdami Dawida.
Tak przygotowany cmentarz otwarto 25 czerwca 1907 r. i od tej pory stał się główną nekropolią cieszyńskiej gminy wyznaniowej, choć sporadyczne pochówki odbywały się także na Starym Cmentarzu. W 1913 r. gmina dokupiła jeszcze kawałek przylegającego do parceli gruntu pod przyszłą rozbudowę cmentarza.
Podczas II wojny światowej |
Na początku września 1939 r. cmentarz został zamknięty przez okupacyjne władze niemieckie, a w 1941 r. skonfiskowany na rzecz III Rzeszy. W marcu 1943 r. wydano zarządzenie o przekształceniu cmentarzy cieszyńskich w parki, gdyż po "przesiedleniu" miejscowych Żydów nie będą już używane. Do końca wojny nic jednak w tej kwestii nie przedsięwzięto i kirkut przetrwał okupację w dobrym stanie.
Po wojnie |
Po wojnie cmentarzem opiekowała się Kongregacja Wyznania Mojżeszowego w Cieszynie, a od 1966 r. Kongregacja w Bielsku-Białej. Pochowano tu niewiele osób, a ostatni pochówek miał miejsce w 1961 r. (Edward Weber). Następowała szybka dewastacja cmentarza – liczne marmurowe i granitowe obeliski masowo rozkradano i przerabiano na nowe chrześcijańskie nagrobki lub stosowano jako materiał budulcowy na okolicznych osiedlach. W 1974 r. wojewoda katowicki wydał decyzję o zamknięciu cmentarza dla celów grzebalnych, a w 1986 r. cmentarz został wpisany do rejestru zabytków. Po 1989 r. Gmina Wyznaniowa Żydowska w Bielsku-Białej usiłuje zachować czystość i na bieżąco dokonywać niezbędnych napraw na terenie cmentarza. W latach 1997–1999 ze środków Edwarda J. Phillipsa – amerykańskiego Żyda z Minneapolis w USA oraz Tadeusza J. Dordy - ewangelika z Cieszyna zamieszkałego w Kalifornii uporządkowano teren cmentarza oraz wyremontowano bramę wejściową. Niestety dom pogrzebowy był w stanie uniemożliwiającym powrót do wyglądu pierwotnego, dlatego też pozostawiono tylko frontową ścianę budynku jako tzw. "trwałą ruinę"[2].
Obecnie na terenie o powierzchni 0,75 ha zachowało się około 100 nagrobków.
Brama główna przy ul. Hażlaskiej
Pomnik w klasycystycznym stylu
Macewy z XX wieku
Dom przedpogrzebowy (stan sprzed 1999 roku)
Stan obecny domu przedpogrzebowego
Zobacz też |
- Stary Cmentarz Żydowski w Cieszynie
- Cmentarz żydowski w Czeskim Cieszynie
Przypisy |
↑ Narodowy Instytut Dziedzictwa: Rejestr zabytków nieruchomych – województwo śląskie. 2018-09-30.
↑ Burchard błędnie identyfikuje budynek domu przedpogrzebowego jako synagogę
Bibliografia |
- Praca zbiorowa pod redakcją Janusza Spyry, 1999, Żydowskie zabytki Cieszyna i Czeskiego Cieszyna, ISBN 83-908299-8-3
- Przemysław Burchard: Pamiątki i zabytki kultury żydowskiej w Polsce. Warszawa: 1990, s. 199-200.
Linki zewnętrzne |
Nowy cmentarz żydowski w Cieszynie na portalu Wirtualny Sztetl- Nowy cmentarz żydowski w Cieszynie (www.kirkuty.xt.pl)
- Nowy cmentarz żydowski w Cieszynie na portalu Miasta Cieszyna
| ||||||
