Cfrtjryk

; ;	; Złoty Stok;
	; Złoty Stok;
	; ; Widok wzdłuż ulicy 3 Maja w kierunku rynku;
	; ;
	; Herb;
; Państwo;	; Polska;
; Województwo;	; dolnośląskie;
; Powiat;	; ząbkowicki;
; Gmina;	; Złoty Stok;
; Burmistrz;	Grażyna Orczyk (od 1.12.2014);
; Powierzchnia;	7,73 km²;
Wysokość;	350-430 m n.p.m.;
Populacja (30.06.2016); • liczba ludności; • gęstość;	; ; 2888; 373,6 os./km²;
; Strefa numeracyjna;	+48 74;
; Kod pocztowy;	57-250;
; Tablice rejestracyjne;	DZA;
	; ; Położenie na mapie gminy Złoty Stok; ; ; ; Złoty Stok; ; ; ;
	; ; Położenie na mapie powiatu ząbkowickiego; ; ; ; Złoty Stok; ; ; ;
	; ; Położenie na mapie województwa dolnośląskiego; ; ; ; Złoty Stok; ; ; ;
	; ; Położenie na mapie Polski; ; ; ; Złoty Stok; ; ; ;
	; 50°26′47″N 16°52′59″E/50,446389 16,883056;
; TERC (TERYT);	0224074;
; SIMC;	0984723;
	; Urząd miejskiRynek 22; 57-250 Złoty Stok;
; ;	; Multimedia w Wikimedia Commons;
; ;	; Informacje w Wikipodróżach;
; ;	; Hasło w Wikisłowniku;
	; Strona internetowa;

Ten artykuł dotyczy miasta. Zobacz też: Złoty Stok (ujednoznacznienie).

Złoty Stok (tuż po wojnie Równe^[3], niem. Reichenstein, cz. Rychleby) – miasto w południowo-zachodniej Polsce, leżące na Śląsku (Dolnym Śląsku), w województwie dolnośląskim, w powiecie ząbkowickim, siedziba gminy miejsko-wiejskiej Złoty Stok.

Złoty Stok jest najstarszym ośrodkiem górniczo-hutniczym w Polsce. Ostatnią kopalnię (rud arsenu) zamknięto w 1961 roku. W ostatnich latach miasto straciło na znaczeniu jako ośrodek przemysłowy, równocześnie stając się ośrodkiem turystycznym znanym przede wszystkim z Muzeum Górnictwa i Hutnictwa Złota (potocznie "Kopalnia Złota")^[4].

Szacuje się, że w czasie 700 lat eksploatacji z miejscowych złóż pozyskano 16 t czystego złota^[5].

Spis treści

1 Położenie

2 Historia

3 Demografia

4 Zabytki

5 Turystyka
- 5.1 Muzeum - Kopalnia Złota
- 5.2 Inne atrakcje turystyczne
- 5.3 Szlaki Turystyczne

6 Sport
- 6.1 Infrastruktura
- 6.2 Kluby sportowe
- 6.3 Imprezy i wydarzenia sportowe

7 Edukacja

8 Zobacz też

9 Przypisy

10 Bibliografia

11 Linki zewnętrzne

Położenie |

Miasto położone jest na Przedgórzu Paczkowskim u podnóża północnego krańca Gór Złotych na Sudeckim uskoku brzeżnym bezpośrednio przy granicy z Czechami^[1].

Przez miasto przebiega ruchliwa droga krajowa nr 46 będąca jedynym wjazdem od wschodu do Kotliny Kłodzkiej oraz droga wojewódzka nr 390^[1].

W latach 1975–1998 miasto administracyjnie należało do woj. wałbrzyskiego.

Historia |

Średniowieczna osada górnicza powstała w związku z wydobywaniem w okolicy złota (ślady eksploatacji z X w.). Najstarsze dokumenty potwierdzające prawa miejskie Złotego Stoku datuje się na 1334 rok, jednak nie wiadomo, kiedy faktycznie je uzyskał. W 1273 r. Henryk IV Probus zezwolił cystersom z Kamieńca na prowadzenie tutaj robót górniczych^[1]. W kolejnych latach miasto należało do Piastów śląskich i wchodziło w skład księstwa ziębickiego. W 1358 zostało wykupione przez Bolka II – księcia świdnickiego. Po śmierci Agnieszki Habsburżanki żony Bolka II w 1392 roku wraz będącym jej oprawą wdowią księstwem świdnicko-jaworskim zostało połączone z Koroną Czeską jako wiano bratanicy Bolka II, księżniczki Anny, żony króla czeskiego i cesarza niemieckiego Karola IV.

17 lutego 1491 roku Złoty Stok otrzymał herb, sztandar i rangę Wolnego Miasta Górniczego^[1]. Na początku XVI wieku przypada szczytowy rozkwit górnictwa i hutnictwa złota oraz samego miasta^[1]. O gwałtownym rozwoju górnictwa świadczy zainteresowanie się nim najpotężniejszych wówczas w Europie domów handlowych i spółek górniczo-hutniczych Fuggerów, Turzonów, Welsów, Imhoffów. W 1529 roku w Złotym Stoku było czynnych 145 kopalń i kilkanaście małych hut. Dwadzieścia lat później liczba kopalń wzrosła do 190, ilość wydobywanej rudy przekraczała 30 000 t, a roczna produkcja złota osiągnęła 60 kg (max. 140 kg) co dawało ok. 8% produkcji złota w Europie.

W 1507 książęta ziębicko-oleśniccy bracia Albrecht i Karol założyli mennicę, biła ona monety z wydobywanego tu złota do 1621 roku^[6].

W 1565 r. w szybie "Złoty Osioł" zginęło 59 górników, co zahamowało rozwój wydobycia. Wkrótce potem do miasta przybył aptekarz Hans Scharffenberg, który z kopalnianych hałd postanowił uzyskiwać arsen i rozwinął produkcję arszeniku.

Złoty Stok w 1819 r.

Od 1742 miasto wraz z całym Dolnym Śląskiem przeszło pod zwierzchnictwo Prus. W 1857 r. liczyło 1800 mieszkańców. W 1905 w mieście żyły już 2064 osoby, z czego 99,8% stanowili Niemcy. 84% mieszkańców było katolikami, 16% - ewangelikami^[7].

Galeria: kaplica, złota ścieżka

Kaplica św. Anny na Kaplicznej Górze (Krzyżowej Górze)

Kaplica św. Anny na Kaplicznej Górze (Krzyżowej Górze)

Złota ścieżka

Złota ścieżka

Stacja na Kaplicznej Górze (Krzyżowej Górze) z 1856 r.

Stacja na Kaplicznej Górze (Krzyżowej Górze) z 1856 r.

Krzyż na Kaplicznej Górze (Krzyżowej Górze)

Krzyż na Kaplicznej Górze (Krzyżowej Górze)

Kamień

W 1900 r. miasto uzyskało lokalne połączenie kolejowe z Kamieńcem Ząbkowickim^[1]^[1]. Od 1920 r. działała tu Śląska Szkoła Leśna (Schlesische Forstschule), jedyna poza Berlinem uczelnia posiadająca uprawnienia w kształceniu leśników. Liczba mieszkańców wzrosła w r. 1939 do 2609. W wyniku kapitulacji Niemiec, 8 maja 1945 r. miejscowość została bez walki zajęta przez wojska radzieckie, a następnie przekazana administracji polskiej. Dotychczasową ludność miasta wysiedlono za Odrę. Początkowo miasto nosiło nazwę Równe, natomiast stacja kolejowa w nomenklaturze PKP do 1 września 1946 nazywała się Rychłowiec^[8]; nazwę Złoty Stok wprowadzono rozporządzeniem ministerialnym w maju 1946 roku^[9].
Głównym zakładem przemysłowym w Złotym Stoku po II wojnie światowej był zakład produkujący arsen i złoto zwany początkowo "Przemysł Arsenowy" w 1950 roku "Zakłady Przemysłu Arsenowego" w 1956 na "Kopalnia Arsenu Złoty Stok". W 1960 roku zamknięto kopalnię, tym samym skończył się prawie 700-letni okres działalności górniczej w Złotym Stoku^[1]. Szacuje się, że istniejące w tym czasie kopalnie wydobyły około 2 mln ton rudy, z której otrzymano około 10 ton złota i 126 000 ton arszeniku. W 1962 r. w zakładzie produkowano mączki kamienne i pigmenty, zmienił on nazwę na "Zakłady Górniczo-Chemiczne Złoty Stok". W 1976 r. połączono zakład z przedsiębiorstwem "Termoplast" z Mąkolna tworząc "Zakłady Górniczo- Chemiczne Przemysłu Tworzyw i Farb", które zmieniły w 1977 r. nazwę na "Zakłady Tworzyw i Farb w Złotym Stoku"^[10].

W 1989 zlikwidowano pasażerskie połączenie kolejowe z miastem. W roku 1997 powódź tysiąclecia zniszczyła most kolejowy na Nysie Kłodzkiej uniemożliwiając także przewozy towarów.

Obecnie miasto rozwija funkcje turystyczne – głównie za sprawą udostępnionych dla turystów w 1996 r. zespołu sztolni (Muzeum Kopalni Złota w Złotym Stoku, największy w Europie podziemny wodospad)^[1]. Drobny ośrodek przemysłowo-handlowy (Zakłady Tworzyw i Farb w Złotym Stoku, przemysł drzewny, usługi).

Demografia |

Widok ulicy Wojska Polskiego od Rynku

Piramida wieku mieszkańców Złotego Stoku w 2014 roku^[2].

Zabytki |

Galeria: kościoły, mennica, ratusz, pomnik

Kościół św. Krzysztofa

Neogotycki kościół pw. Niepokalanego Poczęcia NMP

Kościół cmentarny pw. Świętej Trójcy

Mennica

Ratusz

Willa Hubertus

Brama

Pomnik

Galeria: kamienice

Kamienica klasycystyczna przy Rynku

Kamienice neobarokowe z bramą

Kamienica barokowa Fuggerów (przy Rynku)

Kamienica neomanierystyczna przy Rynku

Kamienica neorenesansowa przy Rynku

Kamienica neogotycka

Kamienica klasycystyczna

Osobny artykuł: Zabytki Złotego Stoku.

Według rejestru Narodowego Instytutu Dziedzictwa na listę zabytków wpisane są^[11]:

ośrodek historyczny miasta

kościół par. pw. Niepokalanego Poczęcia NMP, neogotycki, z l. 1875-76, jednonawowy na planie krzyża z wieżą, fasada wykładana kamieniem

zespół dawny cmentarza ewangelickiego, ul. 3 Maja:
- kościół cmentarny pw. Świętej Trójcy, gotycki z 1583 r., XVII w., XVIII w., przebudowywany, z renesansowym portalem
- cmentarz, obecnie komunalny, z drugiej poł. XVI w., 1869 r., 1880 r.
- mauzoleum rodziny Guttlerów, z XIX w.

kościół do 1945 r. ewangelicki pierwotnie pw. św. Krzysztofa, od 1536 r.^[12] pw. Najświętszego Zbawiciela, jednonawowy, renesansowy, z lat 1513-1517, wieża z 1545 r. z portalem ozdobionym herbami Złotego Stoku i księstwa ziębicko-oleśnickiego, - XVI w. odbudowany po pożarze w 1638 r., XVIII w., później zamieniony na salę gimnastyczną, obecnie hala sportowa, nieużytkowany

„sztolnia książęca”, obecnie muzeum

budynek mennicy z dachem czterospadowym, później urzędu górniczego, obecnie mieszkania, pl. Kościelny 1, z 1520 r. - XVI, XIX w.

dom, ul. Sudecka (dawna Kłodzka) 20, z XVIII w.

dom, Rynek 11, z XVIII w., 1879 r.

kamienica Fuggerów, barokowa, z ok. 1520 r., fasada przebudowana gruntownie po 1638 r. - XVII w., w pierwszej poł. XVIII w., 1960 r. z charakterystycznym wysokim szczytem, Rynek 20

dom z restauracją „Złoty Jar”, ul. Wojska Polskiego 1, z 1870 r.

dom, ul. Wojska Polskiego 2, z XVIII w., 1895 r.

dom, ul. Wojska Polskiego 3, po 1840 r.

dom, ul. Wojska Polskiego 18 a, z XVIII w., pocz. XX w.

dom, ul. Wojska Polskiego 20, z XVIII w., pocz. XX w.

dom, ul. Wojska Polskiego 22, z XVIII w., 1840 r.

inne:

kaplica św. Anny na Kaplicznej Górze (Krzyżowej Górze), wybudowana w 1731 r. przez Z. Kahlera, wzniesiona na nowo w 1811 r. W 1855 r. postawiono obok domek pustelnika

Turystyka |

Muzeum Górnictwa i Hutnictwa Złota w Złotym Stoku^[13]

Lokomotywa w dawnej kopalni w Złotym Stoku^[14]

Muzeum - Kopalnia Złota |

W dawnej kopalni złota i arsenu 28 maja 1996 uruchomiono Muzeum Górnictwa i Hutnictwa Złota. Muzeum oferuje wystawę obrazującą historię górnictwa złota (stare mapy, narzędzia górnicze, kolekcja tablic ostrzegawczych i informacyjnych z czasów PRL) w sztolni transportowej "Gertruda", wyprawę do sztolni "Czarnej", w której można zobaczyć 10-metrowy podziemny wodospad, przejażdżkę kolejką kopalnianą, a także płukanie złota.

Inne atrakcje turystyczne |

Leśny Park Przygody "Skalisko" o powierzchni ok. 7 ha, nieopodal Muzeum Górnictwa i Hutnictwa Złota. Park oferuje m.in. zjazd tyrolką na dużej wysokości na linach o długości do 570 m (tyrolka supergigant)^[15].

Paintball City - pole do gry w paintball

Średniowieczny Park Techniki - jedyny w europie park, gdzie można zobaczyć maszyny górnicze jakie pracowały w średniowieczu (czołg Leonarda da Vinci) oraz Labirynt Strachu.

Hałda Storczykowa - użytek ekologiczny na południowych granicach miasta z liczną florą m.in. goryczuszka gorzkawa, dziewięćsił bezłodygowy, lilia złotogłów oraz liczna populacja storczyka męskiego.

Szlaki Turystyczne |

– Główny Szlak Sudecki im. Mieczysława Orłowicza

– im. J. Szczypińskiego: Bystrzyca Kłodzka - Stary Waliszów - Romanowo - Ołdrzychowice Kłodzkie - Rogówek - Droszków - Przełęcz Leszczynowa - Chwalisław - Złoty Stok

– do Barda

W 2009 przebiegi poniższych szlaków zostały zmienione:

– na Borówkową (był do Radochowa)

– z Mąkolna na Przełęcz pod Trzeboniem (poprzednio znaczony jako zielony do Radochowa)

Sport |

Infrastruktura |

stadion sportowy (boisko piłkarskie oraz bieżnia lekkoatletyczna, trybuny)

hala sportowa i siłownia przy Samorządowym Zespole Szkół

boiska: piłkarskie i do koszykówki przy ulicy Sienkiewicza

ziemny kort tenisowy przy Centrum Kultury i Promocji

boisko do siatkówki przy Centrum Kultury i Promocji

miasteczko do uprawiania paintballa

ścieżki rowerowe o charakterze górskim jak i nizinnym

staw kąpielowy

kompleks boisk przy Samorządowym Zespole Szkół

Kluby sportowe |

Klub Sportowy Unia Złoty Stok o ponad 50-letniej historii. Posiada sekcję piłkarską oraz szachową^[16].

„KTM Racing Team Złoty Stok" - klub kolarstwa górskiego^[17].

Imprezy i wydarzenia sportowe |

zawody w Kolarstwie Górskim MTB z cyklu Powerade MTB Maraton

zawody w Kolarstwie Górskim MTB Złota Wstęga^[18]

mistrzostwa Polski w Dog Trekkingu^[19]

zawody w Nordic walking z cyklu Puchar Śląska^[20]

Bieg po Złoto - trasa w części prowadzi korytarzami Kopalni Złota

turnieje szachowe, zawody wędkarskie oraz tenisa stołowego o charakterze lokalnym

Edukacja |

Szkolnictwo w Złotym Stoku obejmuje stopnie: przedszkolny, podstawowy, gimnazjalny. Uczniowie szkół średnich najczęściej dojeżdżają do Kłodzka, Ząbkowic Śląskich, Paczkowa lub Kamieńca Ząbkowickiego.
Placówki:

Przedszkole "Bajka"

Szkoła Podstawowa im. Tadeusza Kościuszki

Gimnazjum Publiczne im. Mikołaja Kopernika

Zobacz też |

Złoty Stok (stacja kolejowa)

Byłe przejście graniczne Złoty Stok - Bílá Voda

Przypisy |

↑ ^a^b^c^d^e^f^g^hⁱ^j Słownik geografii turystycznej Sudetów. redakcja Marek Staffa. T. 17: Góry Złote. Wrocław: Wydawnictwo I-BiS, 1993, s. 259-273. ISBN 83-85773-01-0.

↑ ^a^b http://www.polskawliczbach.pl/Zloty_Stok, w oparciu o dane GUS.

↑ Pierwsza powojenna mapa Polski wydana przez WIG Sztabu Generalnego w roku 1945

↑ Tadeusz Mikoś, Eugeniusz Salwach, Janusz Chmura, Jerzy Tichanowicz: Złoty Stok Najstarszy ośrodek górniczo-hutniczy w Polsce. Kraków: Wyd. AGH, 2009. ISBN 978-83-7464-191-3. (pol.)

↑ "Podziemne Trasy Turystyczne. Część I", DeAgostini Warszawa 2012

↑ Eugeniusz Salwach: Mennica w Złotym Stoku (pol.). zlotystok.salwach.pl. [dostęp 30 stycznia 2011].

↑ Na podstawie danych ze spisu powszechnego z 1905 r., według deklarowanego języka ojczystego i religii, Gemeindelexikon für das Königreich Preußen. Heft VI. Provinz Posen, Berlin 1908.

↑ Kalendarium złotostockie (pol.). zlotystok.net. [dostęp 30 sierpnia 2010].

↑ Rozporządzenie Ministrów: Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 7 maja 1946 r. (M.P. z 1946 r. nr 44, poz. 85, s. 1)

↑ Eugeniusz Salwach, Jerzy Tichanowicz: Kronika Złotego Stoku. [dostęp 2011-12-26]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-01-30)].

↑ Rejestr zabytków nieruchomych woj. dolnośląskiego. NID. s. 251. [dostęp 10.11.2012].

↑ Zabytki

↑ Wejście do dawnej kopalni w Złotym Stoku

↑ Lokomotywa kumulatorowa Gacek wykorzystywana do ciągnięcia pociągu z turystami

↑ Dane z oficjalnej strony Parku

↑ KS Unia Złoty Stok.

↑ KTM Racing Team Złoty Stok.

↑ Złota Wstęga 2010.

↑ Dog Trekking 2010.

↑ Puchar Śląska Spokey Nordic Walking. [zarchiwizowane z tego adresu].

Bibliografia |

Słownik geografii turystycznej Sudetów. Marek Staffa (redakcja). T. 17: Góry Złote. Wrocław: Wydawnictwo I-BiS, 1993, ISBN 83-85773-01-0.

Linki zewnętrzne |

Plan miasta w OpenStreetMap

Miasto Złoty Stok

Forum miasta i gminy Złoty Stok

Reichenstein w Słowniku geograficznym Królestwa Polskiego. T. IX: Pożajście – Ruksze. Warszawa 1888.

[staffa-1] ↑ ^a^b^c^d^e^f^g^hⁱ^j Słownik geografii turystycznej Sudetów. redakcja Marek Staffa. T. 17: Góry Złote. Wrocław: Wydawnictwo I-BiS, 1993, s. 259-273. ISBN 83-85773-01-0.

[populacja2016-2] ttp://www.polskawliczbach.pl/Zloty_Stok, w oparciu o dane GUS.

[Pierwsza_powojenna_mapa_Polski-3] Pierwsza powojenna mapa Polski wydana przez WIG Sztabu Generalnego w roku 1945

[monografia-4] Tadeusz Mikoś, Eugeniusz Salwach, Janusz Chmura, Jerzy Tichanowicz: Złoty Stok Najstarszy ośrodek górniczo-hutniczy w Polsce. Kraków: Wyd. AGH, 2009. ISBN 978-83-7464-191-3. (pol.)

[Podziemne_Trasy_Turystyczne-5] "Podziemne Trasy Turystyczne. Część I", DeAgostini Warszawa 2012

[Mennica_w_Złotym_Stoku-6] Eugeniusz Salwach: Mennica w Złotym Stoku (pol.). zlotystok.salwach.pl. [dostęp 30 stycznia 2011].

[Na_podstawie_danych_ze_spisu-7] Na podstawie danych ze spisu powszechnego z 1905 r., według deklarowanego języka ojczystego i religii, Gemeindelexikon für das Königreich Preußen. Heft VI. Provinz Posen, Berlin 1908.

[Kalendarium_złotostockie-8] Kalendarium złotostockie (pol.). zlotystok.net. [dostęp 30 sierpnia 2010].

[Rozporządzenie_Ministrów-9] Rozporządzenie Ministrów: Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 7 maja 1946 r. (M.P. z 1946 r. nr 44, poz. 85, s. 1)

[Kronika_Złotego_Stoku-10] Eugeniusz Salwach, Jerzy Tichanowicz: Kronika Złotego Stoku. [dostęp 2011-12-26]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-01-30)].

[Rejestr_zabytków_nieruchomych-s251-11] Rejestr zabytków nieruchomych woj. dolnośląskiego. NID. s. 251. [dostęp 10.11.2012].

[zlotystok-menu-strona-12] Zabytki

[Wejście_do_dawnej_kopalni-13] Wejście do dawnej kopalni w Złotym Stoku

[Lokomotywa_kumulatorowa_Gacek-14] Lokomotywa kumulatorowa Gacek wykorzystywana do ciągnięcia pociągu z turystami

[atrakcje-15] Dane z oficjalnej strony Parku

[KS_Unia_Złoty_Stok-16] KS Unia Złoty Stok.

[KTM_Racing_Team_Złoty_Stok-17] KTM Racing Team Złoty Stok.

[Złota_Wstęga_2010-18] Złota Wstęga 2010.

[Dog_Trekking_2010-19] Dog Trekking 2010.

[Puchar_Śląska_Spokey_Nordic-20] Puchar Śląska Spokey Nordic Walking. [zarchiwizowane z tego adresu].

搜尋此網誌