Cfrtjryk

; ;	; Ziębice;
	; Ziębice;
	; ; Ratusz w Ziębicach;
; ;	; ;
; Herb;	; Flaga;
; Państwo;	; Polska;
; Województwo;	; dolnośląskie;
; Powiat;	; ząbkowicki;
; Gmina;	; Ziębice;
Data założenia;	przed 1234;
; Prawa miejskie;	między 1243 a 1250;
; Burmistrz;	Mariusz Szpilarewicz (2018);
; Powierzchnia;	15,07 km²;
Wysokość;	; 199 – 284[potrzebny przypis] m n.p.m.;
Populacja (2016); • liczba ludności; • gęstość;	; ; 8966; 595,0 os./km²;
; Strefa numeracyjna;	74;
; Kod pocztowy;	57-220;
; Tablice rejestracyjne;	DZA;
	; ; Położenie na mapie gminy Ziębice; ; ; ; Ziębice; ; ; ;
	; ; Położenie na mapie powiatu ząbkowickiego; ; ; ; Ziębice; ; ; ;
	; ; Położenie na mapie województwa dolnośląskiego; ; ; ; Ziębice; ; ; ;
	; ; Położenie na mapie Polski; ; ; ; Ziębice; ; ; ;
	; 50°36′00″N 17°02′40″E/50,600000 17,044444;
; TERC (TERYT);	0224064;
; SIMC;	0984700;
	; Urząd miejskiul. Przemysłowa 10; 57-220 Ziębice;
; ;	; Multimedia w Wikimedia Commons;
; ;	; Informacje w Wikipodróżach;
; ;	; Hasło w Wikisłowniku;
	; Strona internetowa;
	; BIP;

Ten artykuł dotyczy miasta. Zobacz też: Ziębice (ujednoznacznienie).

Ziębice (niem. Münsterberg, cz. Minstrberk) – miasto w województwie dolnośląskim, w powiecie ząbkowickim, siedziba gminy miejsko-wiejskiej Ziębice.

Według danych z 30 czerwca 2016 r. miasto miało 8966 mieszkańców^[2].

W mieście znajduje się jedyne w Polsce Muzeum Sprzętu Gospodarstwa Domowego w Ziębicach, które posiada w swoich zbiorach dużą kolekcję sprzętu gospodarstwa domowego w tym żelazek, naczyń, sztućców, mebli oraz zbiory śląskiej sztuki i rzemiosła artystycznego z bogatą kolekcją śląskiego artysty malarza i kolekcjonera Josepha Langera.

Spis treści

1 Nazwa

2 Położenie

3 Historia

4 Demografia

5 Zabytki

6 Kultura

7 Wspólnoty wyznaniowe

8 Znani ziębiczanie

9 Współpraca międzynarodowa

10 Szlaki turystyczne

11 Zobacz też

12 Przypisy

13 Bibliografia

14 Linki zewnętrzne

Nazwa |

Miejscowość była wzmiankowana jako Sambice w 1234 roku^[3]. Ten i podobne zapisy (np. Sambiz, Sambicia) można odczytać jako Zębice czyli osada potomków kogoś, kto nosił imię czy przezwisko Ząb, albo też Ziębice, tj. siedlisko potomków Zięby (obu tych nazw osobowych używano w średniowiecznej Polsce). Po lokacji miasta (przed 1250) wchodzi w użycie nazwa Münsterberg, w języku niemieckich kolonistów znacząca tyle co ‘wzgórze klasztorne’ lub 'wzgórze z wysokim kościołem, wysoką wieżą’, jednak poprzednia nazwa była jeszcze używana, o czym świadczy dokument z 1268 roku, gdzie określono miasto jako Sambiz oder Mustenberg^[4]. Mylnie, jako Brukaliz, wymieniono Ziębice w łacińskim dokumencie z 9 maja 1256 roku sygnowanym przez księcia Przemysła I z 1256 roku wydanym w Poznaniu^[5].

W historii miasta pojawiały się różne warianty niemieckiej nazwy i różne jej adaptacje do języka łacińskiego, czeskiego i polskiego. Np. w dokumencie lennym z 1336 r. miasto wymienione jest jako Munsterberch, w Kronice Zbrasławskiej (1340) Monsterberch, w dokumentach i listach książąt podiebradzkich (1472–1500) Minsterberk, Minstrberk, Munsterberk, na mapie Śląska Martina Helwiga (1561) Monsterberg, w wydanym po polsku zarządzeniu Fryderyka II Wielkiego (1750) Minsterberga^[6].

Nazwę Zambice oraz Ziembice w książce Krótki rys jeografii Szląska dla nauki początkowej wydanej w Głogówku w 1847 wymienił śląski pisarz Józef Lompa^[7]. Obecną nazwę miasta wprowadziła Komisja ustalania nazw miejscowości 7 maja 1946 r^[8].

Położenie |

Według danych z 1 stycznia 2011 r. powierzchnia miasta wynosiła 15,07 km²^[9].

Historycznie leży na Dolnym Śląsku na Przedgórzu Sudeckim. W latach 1975–1998 miasto administracyjnie należało do woj. wałbrzyskiego.

Historia |

Mury obronne (XIII-XIV w.)

Kalendarium^[10]:

ok. 1250 – miasto lokowane przez księcia śląskiego Henryka III na miejscu dawnej polskiej osady zniszczonej przez Tatarów w 1241.

ok. 1270 – zaproszenie zakonu krzyżowców przez Henryka IV Probusa.

do 1290 – miasto w rękach Piastów wrocławskich.

koniec XIII w. – Bolko I Surowy, książę świdnicko-jaworski zbudował zamek, który następnie stał się rezydencją książąt ziębickich.

1322–1428 – stolica piastowskiego księstwa ziębickiego do śmierci księcia Jana w bitwie pod Starym Wielisławiem.

1336–1742 – księstwo ziębickie, wraz z całym Śląskiem stanowiło lenno Korony Czeskiej

1454–1647 – stolica podiebradzkiego księstwa ziębickiego (od 1569 księstwo stanowiło bezpośredni majątek Korony Czeskiej, Podiebradowie zachowali jednak tytuł książąt ziębickich aż do wygaśnięcia dynastii)

1488 – wyburzenie zamku książęcego (resztki zamku widoczne były jeszcze w 1809, kiedy w tym miejscu zakładano ogród).

1654 – cesarz rzymski i król czeski Ferdynand III nadał księstwo ziębickie słoweńskim Auerspergom.

1791 – książę Karl J.A. von Auersperg sprzedał księstwo (wraz z Ząbkowicami Śląskimi) królowi pruskiemu Fryderykowi Wilhelmowi II.

1795 – utworzenie wolnego mniejszego państwa stanowego ziębicko-ząbkowickiego – oba miasta wyłączono ze sprzedaży księstwa ziębickiego Ludwigowi W. von Schlabrendorfowi (za 300 000 talarów).

XIX w. – rozwój przemysłu: fabryka chemiczna, zakłady ceramiczne i spożywcze, połączenie kolejowe w 1872.

1905 – w mieście mieszkało 8475 osób, w tym 98% Niemców, 0,8% Polaków i 0,8% Żydów. 78,3% mieszkańców jest katolikami, zaś 20,8% – ewangelikami^[11].

1945 – przyłączenie miasta do Polski, wysiedlenie dotychczasowej ludności do Niemiec.

1951 – odsłonięcie obelisku ku czci Armii Czerwonej znajdującego się przy pl. 15 Grudnia^[12].

1974 – odsłonięcie w parku miejskim monumentalnego Pomnika Zwycięstwa^[13].

W miejscowości działało Państwowe gospodarstwo rolne Ziębice^[14].

28 maja 2008 roku ziębicki kościół św. Jerzego Męczennika i Sanktuarium Męki Pańskiej został uroczyście nominowany przez papieża Benedykta XVI tytułem bazyliki mniejszej; ogłoszenie nominacji odbyło się 29 listopada 2008 roku.

Demografia |

Piramida wieku mieszkańców Ziębic w 2014 roku^[2].

Zabytki |

Bazylika pw. św. Jerzego Męczennika i Sanktuarium Męki Pańskiej z XIII wieku

Zespół poklasztorny krzyżowców z czerwoną gwiazdą – kościół pw. śś. Piotra i Pawła

Według rejestru Narodowego Instytutu Dziedzictwa na listę zabytków wpisane są^[15]:

ośrodek historyczny miasta

kościół par. – bazylika pw. św. Jerzego Męczennika i sanktuarium Męki Pańskiej, z 1270 r., XIV w., XV w., XIX w.

dawny kościół ewangelicki, obecnie sala gimnastyczna, z l. 1796–97, 1902 r.

synagoga, obecnie nieużytkowana, ul. Wąska 9, z 1844–1845 r.

zespół klasztorny krzyżowców z czerwoną gwiazdą, z ok. 1270 r. w obecnym kształcie z XVIII w., XIX w./XX w., ul. Kolejowa 29: kościół, pw. śś. Piotra i Pawła, klasztor, obecnie szpital

cmentarz żydowski, ul. Piaskowa, z poł. XIX w.: kaplica przedpogrzebowa, ogrodzenie

mury obronne, fragmenty z XIII–XIV w.

brama Paczkowska, z 1491 r. – XV w.

ratusz miejski z XIX wieku z wcześniejszą wieżą z wieku XVI. Fundamenty wieży pochodzą z epoki średniowiecza z pierwszego ratusza. Sama wieża jest renesansowa – pozostałość po drugim tzw. „starym ratuszu” zbudowanym w drugiej połowie XVI wieku. Gmach budynku przebudowano w końcu XIX wieku i nowy ratusz w stylu eklektycznym (neogotyckim z neorenesansowym) stoi od 1890 roku

wille, ul. Bolesława Chrobrego 11, z 1899 r., nr 12, z l. 1899–1900

dawna szkoła parafialna, obecnie dom, ul. Księdza Gacka 5 (d. Kościelna 1), z 1565 r., 1725 r.

dawna remiza straży pożarnej, ul. Garbarska 3, z XIX w.

dom, ul. Grunwaldzka 2 b, po 1870 r.

domy, ul. Kolejowa 22, 26, 28, z XVII w., XVIII w., pocz. XIX w./XX w.

dom, ul. Kościelna 6, 8, z XVIII w., XIX w.

dom, ul. Przemysłowa 2, z XVIII w., k. XIX w.

kamienice mieszczańskie w Rynku – domy: Rynek 2, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10, 11, 12, 14, 20, 22, 42, XVI, XVII, XVIII w. po 1860–80 r., XIX w., l. 1900–10, pocz. XX w.

kamienica, obecnie hotel, Rynek 31, z 1702 r., XIX w.

miejski dwór-dom opatów cysterskich z Henrykowa, Rynek 42, z 1600 r., 1702 r.

dawny urząd skarbowy, obecnie szkoła, pl. Wolności 1, z 1910 r.

zespół cukrowni, ul. Przemysłowa, z 1883 r., l. 1920–30 budynki: pakowni cukru, produktowni, surowni i filtracji, krajalnicy, płuczki buraków, suszarni cukru, biura technicznego

inne zabytki:

kolumna maryjna z 1686 r.^[16]

kaplica Bożego Ciała, z 1738 r.

pomnik Orła Piastowskiego zbudowany na 1000-lecie istnienia Państwa Polskiego. Wysokość pomnika to ok. 7 metrów a rozpiętość skrzydeł blisko 10 metrów^{[potrzebny przypis]}.

Kościół ewangelicki

Kruchta kościoła ewangelickiego

Synagoga

Cmentarz żydowski

Brama Paczkowska

Ratusz

Dawna szkoła parafialna

Budynki zabytkowej cukrowni

Kultura |

Muzeum Sprzętu Gospodarstwa Domowego

W Ziębicach znajduje się jedyne w Polsce Muzeum Sprzętu Gospodarstwa Domowego w Ziębicach.

W Ziębicach w 1990 r. powstał punkrockowy zespół FATE.

Wspólnoty wyznaniowe |

Kościół rzymskokatolicki:

parafia św. Jerzego

parafia Świętych Apostołów Piotra i Pawła

Świadkowie Jehowy:

zbór Ziębice-Paczków (Sala Królestwa ul. Wałowa 50b)^[17]

Znani ziębiczanie |

Z Ziębic pochodził Julius Schottländer kupiec i filantrop oraz niemiecki artysta malarz, konserwator dzieł sztuki i kolekcjoner Joseph Langer. W Ziębicach urodziła się piosenkarka – Edyta Górniak oraz operator filmowy, dwukrotny zdobywca Oscara – Janusz Kamiński, tu także mieszkał i trenował – Marian Kasprzyk (mistrz olimpijski w boksie), który swoją karierę zawodniczą rozpoczął w miejscowej „Sparcie”. Na początku XX wieku w Ziębicach mieszkał i działał Karl Denke – słynny niemiecki morderca i kanibal.

Współpraca międzynarodowa |

Miasta i gminy partnerskie^[18]:

Jaroměř (Czechy)

Ebreichsdorf (Austria)

Brighton (Stany Zjednoczone)

Szlaki turystyczne |

Strzelin – Góra Szańcowa – Gościęcice Średnie – Skrzyżowanie pod Dębem – Gromnik – Dobroszów – Kalinka – Skrzyżowanie nad Zuzanką – Źródło Cyryla – Ziębice – Lipa – Rososznica – Stolec – Cierniowa Kopa – Kolonia Bobolice – Kobyla Głowa – Karczowice – Podlesie – Ostra Góra – Starzec – Księginice Wielkie – Sienice – Łagiewniki – Oleszna – Przełęcz Słupicka – Sulistrowiczki – Ślęża – Sobótka

Nowina – Rozdroże pod Mlecznikiem – Raczyce – Henryków – Skalice – Skalickie Skałki – Skrzyżowanie nad Zuzanką – Bożnowice – Ostrężna – Miłocice – Gromnik – Jegłowa – Żeleźnik – Wawrzyszów – Grodków – Żarów – Starowice Dolne – Strzegów – Rogów – Samborowice – Szklary – Wilemowice leśniczówka – Biskupi Las – Dębowiec – Ziębice

Ziębice – Osina Wielka – Starczówek – Lubnów – Chałupki – Paczków

Ziębice – Lipa – Jasłówek – Krzelków – Zameczny Potok – Ciepłowody – Kawia Góra (Łysica) – Ruszkowice – Ostra Góra – Podlesie – Przerzeczyn-Zdrój – Grzybowiec – Piława Górna – Piława Dolna^[19]

Zobacz też |

Nieszków

gmina Nieszków

Ziębice (stacja kolejowa)

Przypisy |

↑ Wybory samorządowe 2018. Gmina Ziębice (pol.). Państwowa Komisja Wyborcza. [dostęp 2018-10-23].

↑ ^a^b^c Ziębice polskawliczbach.pl, w oparciu o dane GUS.

↑ Strona miejska.

↑ Strona miejska.

↑ Kodeks dyplomatyczny Wielkopolski, tom I, Biblioteka Kórnicka, Poznań 1877, s. 302.

↑ Wznowione powszechne taxae-stolae sporządzenie, Dla samowładnego Xięstwa Sląska, Podług ktorego tak Auszpurskiey Konfessyi iak Katoliccy Fararze, Kaznodzieie i Kuratusowie Zachowywać się powinni. Sub Dato z Berlina, d. 8. Augusti 1750.

↑ Józef Lompa, Krótki rys jeografii Śląska dla nauki początkowej, Głogówek 1847, s. 11.

↑ Zarządzenie Ministrów: Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 7 maja 1946 r. (M.P. z 1946 r. nr 44, poz. 85).

↑ Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2013 r.. „Powierzchnia i Ludność w Przekroju Terytorialnym”, 2013-07-26. Warszawa: Główny Urząd Statystyczny. ISSN 1505-5507.

↑ Marek Czapliński, Dzieje miasta Ziębice na Śląsku, Wrocław 1994.

↑ Na podstawie danych ze spisu powszechnego z 1905 r., wg deklarowanego języka ojczystego i religii; nie zaklasyfikowano osób deklarujących więcej niż jeden język ojczysty; wliczono 23 mężczyzn odbywających w mieście służbę wojskową – Gemeindelexikon für das Königreich Preußen. Heft VI. Schlesien, Berlin 1908.

↑ Rada Ochrony Pomników Walki i Męczeństwa „Przewodnik po upamiętnionych miejscach walk i męczeństwa lata wojny 1939- 1945”, Sport i Turystyka 1988, ISBN 83-217-2709-3, s. 778.

↑ Rada Ochrony Pomników Walki i Męczeństwa „Przewodnik po upamiętnionych miejscach walk i męczeństwa lata wojny 1939- 1945”, Sport i Turystyka 1988, ISBN 83-217-2709-3, s. 778.

↑ Internetowy System Aktów Prawnych.

↑ Rejestr zabytków nieruchomych woj. dolnośląskiego. Narodowy Instytut Dziedzictwa. s. 249–251. [dostęp 2012-11-09].

↑ Ziębice – kolumna maryjna. kapliczki.org.pl. [dostęp 2013-11-05].

↑ Dane według wyszukiwarki zborów, na oficjalnej stronie Świadków Jehowy jw.org [dostęp 2018-10-14] .

↑ Miasta partnerskie. [dostęp 2012-11-23].

↑ Informacje zawarte na stronie PTTK Strzelin; dostęp: 2017-07-09.

Bibliografia |

B. Guerquin, Zamki Śląskie, Warszawa 1957.

Münsterberger Land: ein Heimatbuch für Schule und Haus, Münsterberg 1930.

Ziębice – miasto św. Jerzego. Dzieje i kultura dawnej stolicy książęcej, red. Bogusław Czechowicz, wyd. Quaestio, Wrocław 2010.

Słownik geografii turystycznej Sudetów. Wzgórza Niemczańsko-Strzelińskie. Przedgórze Paczkowskie (N–Ż), t. 21, pod red. Marka Staffy, I-BiS, Wrocław 2008, ISBN 83-85773-93-1, s. 510–538.

Linki zewnętrzne |

Oficjalna strona gminy Ziębice

Zdjęcie pomnika

Muensterberg, pol. Ziembice w Słowniku geograficznym Królestwa Polskiego. T. VI: Malczyce – Netreba. Warszawa 1885.

[wyb18-1] Wybory samorządowe 2018. Gmina Ziębice (pol.). Państwowa Komisja Wyborcza. [dostęp 2018-10-23].

[populacja2016-2] Ziębice polskawliczbach.pl, w oparciu o dane GUS.

[3] Strona miejska.

[4] Strona miejska.

[5] Kodeks dyplomatyczny Wielkopolski, tom I, Biblioteka Kórnicka, Poznań 1877, s. 302.

[6] Wznowione powszechne taxae-stolae sporządzenie, Dla samowładnego Xięstwa Sląska, Podług ktorego tak Auszpurskiey Konfessyi iak Katoliccy Fararze, Kaznodzieie i Kuratusowie Zachowywać się powinni. Sub Dato z Berlina, d. 8. Augusti 1750.

[7] Józef Lompa, Krótki rys jeografii Śląska dla nauki początkowej, Głogówek 1847, s. 11.

[8] Zarządzenie Ministrów: Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 7 maja 1946 r. (M.P. z 1946 r. nr 44, poz. 85).

[9] Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2013 r.. „Powierzchnia i Ludność w Przekroju Terytorialnym”, 2013-07-26. Warszawa: Główny Urząd Statystyczny. ISSN 1505-5507.

[10] Marek Czapliński, Dzieje miasta Ziębice na Śląsku, Wrocław 1994.

[11] Na podstawie danych ze spisu powszechnego z 1905 r., wg deklarowanego języka ojczystego i religii; nie zaklasyfikowano osób deklarujących więcej niż jeden język ojczysty; wliczono 23 mężczyzn odbywających w mieście służbę wojskową – Gemeindelexikon für das Königreich Preußen. Heft VI. Schlesien, Berlin 1908.

[12] Rada Ochrony Pomników Walki i Męczeństwa „Przewodnik po upamiętnionych miejscach walk i męczeństwa lata wojny 1939- 1945”, Sport i Turystyka 1988, ISBN 83-217-2709-3, s. 778.

[13] Rada Ochrony Pomników Walki i Męczeństwa „Przewodnik po upamiętnionych miejscach walk i męczeństwa lata wojny 1939- 1945”, Sport i Turystyka 1988, ISBN 83-217-2709-3, s. 778.

[14] Internetowy System Aktów Prawnych.

[15] Rejestr zabytków nieruchomych woj. dolnośląskiego. Narodowy Instytut Dziedzictwa. s. 249–251. [dostęp 2012-11-09].

[16] Ziębice – kolumna maryjna. kapliczki.org.pl. [dostęp 2013-11-05].

[17] Dane według wyszukiwarki zborów, na oficjalnej stronie Świadków Jehowy jw.org [dostęp 2018-10-14] .

[18] Miasta partnerskie. [dostęp 2012-11-23].

[19] Informacje zawarte na stronie PTTK Strzelin; dostęp: 2017-07-09.

搜尋此網誌