Stary cmentarz żydowski w Gliwicach
| ||
 Widok nekropolii | ||
Państwo |  Polska | |
| Miejscowość | Gliwice | |
| Adres | ul. Na Piasku | |
| Typ cmentarza | wyznaniowy | |
| Wyznanie | judaizm | |
| Stan cmentarza | nieczynny | |
| Powierzchnia cmentarza | 0,63 ha | |
| Data otwarcia | 1815 | |
| Data ostatniego pochówku | 1937 | |
Położenie na mapie Gliwic   Stary cmentarz żydowski w Gliwicach | ||
Położenie na mapie województwa śląskiego  Stary cmentarz żydowski w Gliwicach | ||
Położenie na mapie Polski  Stary cmentarz żydowski w Gliwicach | ||
 50°17′59″N 18°40′39″E/50,299722 18,677500 | ||
Ruiny dawnego domu przedpogrzebowego
Stary cmentarz żydowski w Gliwicach – kirkut znajdujący się przy ul. Na Piasku w Gliwicach. Stanowi on najstarszy zachowany zabytek kultury żydowskiej w tym mieście.
Spis treści
1 Założenie
2 Historia
3 Przypisy
4 Bibliografia
5 Linki zewnętrzne
Założenie |
Cmentarz położony jest w centrum miasta, między ul. Na Piasku (wejście), torami kolejowymi i kamienicami przy ul. Okopowej. Zajmuje powierzchnię 0,63 ha[1].
Do dziś przetrwało około 500 nagrobków[2]. Ustawiano je w równych rzędach. Dominowały macewy wykonane z szarego piaskowca, zwieńczone trójkątnie lub półkoliście, na których znajdowały się inskrypcje w języku hebrajskim lub niemieckim i hebrajskim. Zdobiono je również starotestamentowymi symbolami. Najstarsze nagrobki posiadają inskrypcje zrobione w rycie wypukłym w języku hebrajskim. Najokazalszym jest grobowiec rodziny Meyerów[3]. Na cmentarzu spoczywają również m.in. członkowie rodzin: Troplowitz[4], Frankel, Freud i Froehlich. W części dla dzieci pochowano m.in. rodzeństwo Edyty Stein[5].
Przy głównym wejściu znajdują się ruiny domu przedpogrzebowego.
Historia |
Cmentarz powstał w 1815[6] na terenie zakupionym przez gminę żydowską w 1795 r. Początkowo znajdował się na przedmieściu Piasek, poza obszarem zabudowanym[7]. Po uruchomieniu linii kolejowej z Wrocławia do Mysłowic (1845-48) i budowie dworca kolejowego w Gliwicach cmentarz znalazł się w bezpośrednim sąsiedztwie tych dwóch obiektów.
Ostatniego pochówku dokonano w 1937 r. kiedy to pochowano Ernestinę Hahn, nekropolię zaś zamknięto definitywnie w 1953 r. Po 1945 r. nagrobki zrobione z wartościowych kamieni rozkradano i wykorzystywano jako surowiec budowlany[8]. Cmentarz został odebrany gminie żydowskiej w 1956 r., a latach 70-tych założono jego likwidację w związku z planowaną budową estakady nad torami kolejowymi w osi ulic Dworcowej i Tarnogórskiej. Do likwidacji ostatecznie nie doszło ze względu na wartość historyczną i artystyczną obiektu[7].
Po II wojnie światowej w budynku dawnego domu przedpogrzebowego znajdował się warsztat stolarski, a następnie świetlica.
Od 2010 r., z inicjatywy stowarzyszenia na rzecz Dziedzictwa kulturowego w Gliwicach „Pamięć – Zikaron” cmentarz jest okresowo udostępniany dla zwiedzających[7].
Przypisy |
↑ Burchard podaje powierzchnię 0,6 ha
↑ Burchard podaje liczbę zachowanych nagrobków jako około 800
↑ Neoklasycystyczna wolno stojąca kaplica, nawiązująca formą do oheli
↑ Pochodził z niej Oskar Troplowitz, niemiecki farmaceuta, współwynalazca słynnego kremu Nivea
↑ Cmentarz przy ulicy Na Piasku. www.vlo.gliwice.pl. [dostęp 2011-06-10].
↑ Burchard podaje datę powstania cmentarza XVIII w.
↑ abc Gliwice – Stary cmentarz żydowski w Gliwicach (ul. Na Piasku). www.sztetl.org.pl. [dostęp 2011-06-10].
↑ Katalog zabytków, woj. śląskie, Gliwice, www.izrael.badacz.org (dostęp: 11 maja 2008)
Bibliografia |
- Przemysław Burchard: Pamiątki i zabytki kultury żydowskiej w Polsce. Warszawa: 1990, s. 189.
Linki zewnętrzne |
Stary cmentarz żydowski w Gliwicach w portalu Wirtualny Sztetl- Opis wraz z ilustracjami
| ||||||
