Cfrtjryk

Krzemiany – sole kwasu krzemowego.

Są najliczniejszymi przedstawicielami minerałów:

• ponad 90% skał tworzących skorupę ziemską to krzemiany (60% stanowią skalenie, 12% kwarc, 15% oliwiny, pirokseny i amfibole, a 3% to miki i inne krzemiany).


• prawie 10% stanowi reszta minerałów – przeważnie tlenki (4%), oraz węglany (3%).
  
  

Krzemiany są popularnymi minerałami skałotwórczymi.

W przyrodzie występuje około 500 rodzajów krzemianów, z których 40 to minerały bardzo pospolite. Pozostałe spotykane są rzadko. Krzemiany stanowią około 25% wszystkich znanych rodzajów minerałów.

Budowa |

Czworościan SiO₄

Budowa SiO₄. Czerwone kulki - atomy tlenu; szara kulka - atom krzemu

Podwójny łańcuch czworościanów SiO₄ charakterystyczny dla azbestu

Głównym motywem strukturalnym krzemianów są czworościany zbudowane z krzemu znajdującego się w środku i otoczonego czterema atomami tlenu umieszczonymi na wierzchołkach.

• We wszystkich krzemianach są stałe grupy krzemotlenowe [SiO₄] utworzone przez małe atomy krzemu i duże atomy tlenu. Grupa ta ma silne wiązania, co daje jej dużą stabilność. Owe grupy stanowią zasadniczy składnik budowy krzemianów.


• Drugą cechą charakterystyczną krzemianów jest możliwość zastępowania w ich sieciach krystalicznych atomów krzemu przez atomy glinu. Takie krzemiany noszą nazwę glinokrzemianów. Glin dzięki swemu promieniowi jonowemu, może zastępować diadochowo krzem w środku czworościanu, a zarazem zachowując się jak kation, łączyć wiązaniami jonowymi tak jak inne metale.
  
  

Czworościany utworzone przez grupę [SiO₄] mogą łączyć się narożami, mając jeden, dwa, trzy lub cztery wspólne atomy tlenu, zależnie od tego, czy łączą się z jednym, dwoma, trzema czy czterema czworościanami (w taki sposób, że dwie grupy mają wspólny tylko jeden atom tlenu. Powstają w ten sposób łańcuchy, które wiążą kationy metali przez zneutralizowanie ładunków elektrycznych.

Z kolei kationy, w zależności od rozmiarów jonów, mają zdolność wzajemnego zastępowania się, tworząc szeregi izomorficzne.

Złożoność struktur tetraedrycznych zależy głównie od temperatury, w jakiej powstaje minerał. W wysokiej temperaturze tworzą się izolowane czworościany (oliwiny) lub krótkie łańcuchy. W miarę spadku temperatury układ ten komplikuje się, tworząc w końcu trójwymiarowy szkielet (kwarc).

Systematyka krzemianów |

Przykłady krzemianów |

• 
  krzemiany wyspowe: willemit, oliwiny, granat, cyrkon, andaluzyt, sylimanit, dysten = kyanit, topaz, staurolit, sfen – tytanit


• 
  krzemiany grupowe: hemimorfit, zoisyt, epidot, wezuwian, prehnit
  


• 
  krzemiany pierścieniowe: aksynit, beryl, turmalin, dioptaz
  


• 
  krzemiany łańcuchowe: enstatyt, diopsyd, spodumen, rodonit, wollastonit,


• 
  krzemiany wstęgowe: antofyllit, tremolit, hornblenda
  


• 
  krzemiany warstwowe: serpentyn, talk, muskowit, biotyt, kaolinit, illit, montmorillonit
  


• 
  krzemiany szkieletowe: kwarc, opal, skalenie, ortoklaz, plagioklazy, skaleniowce, nefelin, leucyt, lazuryt, zeolity natrolit, heulandyt.

Bibliografia |

• Podręczny Leksykon Przyrodniczy – Minerały i kamienie szlachetne


• Atlas mineralogii


• Leksykon Przyrodniczy – Minerały


• R. Hochleitner – Minerały i kryształy


• W. Heflik, L. Natkaniec – Nowak – Minerały Polski

Zobacz też |

• mineralogia


• petrografia