Cfrtjryk

Okrytonasienne
Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny naczyniowe
Gromada	okrytonasienne
Nazwa systematyczna
Magnoliophyta Cronquist, Takht. & Zimmerm. ex Reveal 1996
Systematyka w Wikispecies
Multimedia w Wikimedia Commons

Przekrój przez owoc pestkowca (brzoskwinię)

Okrytonasienne, okrytozalążkowe (Magnoliophyta; syn. Angiospermae) – grupa (klad) roślin naczyniowych pochodzących od wspólnego przodka żyjącego prawdopodobnie w okresie karbonu (350-275 mln lat temu) i stanowiących siostrzaną linię rozwojową w stosunku do nagonasiennych^[1]. Okrytonasienne charakteryzują się zredukowanym gametofitem oraz brakiem rodni i plemni. Sporofity są pokaźne, a kwiat jest często obupłciowy. Części wytwarzające gamety to słupki i pręciki. Słupki powstają ze zrośniętych owocolistków. Pręciki zbudowane są z nitki i główki. W główce występują najczęściej 2 pylniki. W pylnikach powstają mikrospory, z których następnie rozwijają się ziarna pyłku, które wytwarzają tzw. jądra plemnikowe (nieruchome plemniki).

W różnych systemach klasyfikacyjnych grupa zajmuje różną pozycję, przy czym najczęściej wyróżniana jest w randze gromady (np. system Cronquista z 1981, Takhtajana z 1997, Reveala z 1999). James L. Reveal w 2008 zaproponował klasyfikację uwzględniającą najnowsze koncepcje systematyczne (w tym system APG II) i opublikował system z okrytonasiennymi w randze klasy^[2]. Od końca XX wieku, wraz z rozwojem wiedzy o filogenezie roślin obserwować można unikanie stosowania rang systematycznych dla tak dużych kladów roślin i rozwój nazewnictwa filogenetycznego, bazującego na PhyloCode. Dla okrytonasiennych jako kladu zaproponowano nazwę Angiospermae Lindley 1830 (z dwóch najbardziej rozpowszechnionych i łatwo identyfikowalnych terminów naukowych, ten nie posiada końcówki wskazującej na kategorię systematyczną^[3].

Liczbę gatunków roślin okrytonasiennych szacuje się na ok. 300 tys.^[4]

Zapłodnienie |

Zapłodnienie odbywa się z udziałem dwóch komórek plemnikowych (pozostałości po plemnikach zredukowanych do samych jąder komórkowych, bez organu ruchu) w wyniku czego powstaje:

• 
  zygota, która następnie rozwija się w zarodek,


• 
  bielmo zawierające substancje odżywcze.

Bielmo wytwarza substancje odżywcze, które gromadzą się w liściach zarodkowych (liścieniach).

Rozwój |

Równocześnie tkanki zalążka przekształcają się w okrywy osłaniające zarodek i tak powstaje nasiono. Owoc również ma znaczenie ochronne, poza tym pomaga w rozsiewaniu nasion.

Systematyka |

Systemy klasyfikacji roślin okrytonasiennych powstawały i były zmieniane wielokrotnie w ciągu minionych dwóch wieków. Podejmowane przez różnych taksonomów próby ustalenia pokrewieństwa na bazie podobieństw morfologicznych, anatomicznych i biochemicznych owocowały powstawaniem stale zmienianych koncepcji. Największą popularność zdobywały w swoim czasie systemy Englera (1924), później Cronquista (1968, 1981). Systematyka okrytonasiennych (podobnie jak i innych organizmów) uległa znacznym przeobrażeniom po zastosowaniu nowych metod i dołączeniu do analiz ww. danych także wyników badań molekularnych (zwłaszcza nad DNA chloroplastowym). W 1993 opublikowana została praca 42 badaczy przedstawiająca filogenezę wszystkich roślin nasiennych^[5]. W miarę jak ukazywały się kolejne publikacje wyjaśniające relacje filogenetyczne między różnymi grupami roślin, powstawały kolejne autorskie systemy klasyfikacyjne (np. aktualizowany system Takhtajana oraz system Reveala). W końcu lat 90. XX wieku taksonomowie z wielu ośrodków akademickich połączyli siły tworząc grupę (ang. Angiosperm Phylogeny Group) zajmującą się wspólnie tworzeniem systemu okrytonasiennych. Pierwszy system opublikowany został przez tę grupę w 1998 (system APG I), kolejne zaś w 2003 (system APG II), w 2009 r. (system APG III) i w 2016 (system APG IV). Kolejne wersje systemów APG są najczęściej używanymi systemami klasyfikacji okrytonasiennych^[6].

Ważniejsze systemy okrytonasiennych w porządku chronologicznym:

• 
  system de Candolle'a (A. P. de Candolle, 1819)


• 
  system Eichlera (August Wilhelm Eichler, Syllabus der Vorlesungen über Phanerogamenkunde, 1883)


• 
  system Englera (Adolf Engler, Syllabus der Pflanzenfamilien, 1924)


• 
  system Hutchinsona (John Hutchison, 1926–1934, The families of flowering plants, arranged according to a new system based on their probable phylogeny)


• 
  system Wettsteina (Richard Wettstein, Handbuch der Systematischen Botanik, 1935)


• 
  system Takhtajana (Armen Takhtajan, 1966, 1980, 1997)


• 
  system Dahlgrena (Rolf Dahlgren, 1975, 1980, 1983, 1985, 1989)


• 
  system Cronquista (Arthur Cronquist, 1981)


• 
  system Kubitzkiego (Klaus Kubitzki, 1990-)


• 
  system Thorne'a (Robert F. Thorne, 1992, 2000)


• 
  system Reveala (James L. Reveal, 1999)


• 
  system APG I (Angiosperm Phylogeny Group, 1998)


• 
  system APG II (Angiosperm Phylogeny Group, 2003)


• 
  system APG III (Angiosperm Phylogeny Group, 2009)


• 
  system APG IV (Angiosperm Phylogeny Group, 2016)

System APG IV (2016) |

System opracowany kolektywnie przez taksonomów tworzących zespół Angiosperm Phylogeny Group (APG) na podstawie kompleksowych informacji taksonomicznych, w szczególności uwzględniających wyniki badań molekularnych. Grupuje okrytozalążkowe w monofiletyczne klady, z zachowaniem podziału funkcyjnego i nazewnictwa taksonów w randze rzędów i rodzin. System jest kontynuacją dawniejszych wersji (APG I z 1998, APG II z 2003 i APG III z 2009), będącą skutkiem postępu w badaniach filogenetycznych. Niezależnie od pojawiających się co kilka lat kolejnych wersji systemu, niektórzy członkowie APG publikują regularnie aktualizowane koncepcje systematyczne (np. Angiosperm Phylogeny Website). Zgodnie z aktualną wiedzą podział filogenetyczny okrytonasiennych jest następujący^[1]:

Systemy Reveala (1993–1999, 2008) |

W systemie publikowanym przez Jamesa Reveala w latach 1994-1999 rośliny okrytonasienne podzielone zostały na 5 klas:

• Gromada: Magnoliophyta Cronquist, Takht. & Zimmerm. ex Reveal, Phytologia 79: 70 1996 (syn. Angiospermophyta, Anthophyta) – okrytonasienne, okrytozalążkowe
  
  • Podgromada: Magnoliophytina Frohne & U. Jensen ex Reveal, Phytologia 79: 70 1996
    
    
    
    • Klasa: Liliopsida Brongn., Enum. Pl. Mus. Paris: xv, 17 1843 (jednoliścienne)
    
    
    • Klasa: Magnoliopsida Brongn., Enum. Pl. Mus. Paris: xxvi, 95 1843
    
    
    • Klasa: Piperopsida Bartl., Ord. Nat. Pl.: 78, 83 1830
    
    
    • Klasa: Ranunculopsida Brongn., Enum. Pl. Mus. Paris: xxvi, 96 1843
    
    
    • Klasa: Rosopsida Batsch, Dispos. Gen. Pl. Jenens.: 28 1788
    
    
    
    
  
  

W systemie opublikowanym w 2008 r. Reveal w znacznym stopniu dokonał adoptacji do systemu rang systematycznych kladogram systemu APG II i podzielił klasę okrytonasiennych na 12 podklas^[2].

System Cronquista (1981) |

Popularny w końcu XX wieku system tradycyjnie dzielił rośliny okrytonasienne na dwie klasy w zależności od liczby liścieni w zarodku, podobnie jak czynili systematycy od końca XVIII wieku (system de Jussieu, 1789):

• Klasa: Magnoliopsida Brongn. 1843 – dwuliścienne
  


• Klasa: Liliopsida Scop. 1760 – jednoliścienne
  

Znaczenie |

 Ta sekcja jest niekompletna. Jeśli możesz, rozbuduj ją.

• Kształtują klimat w skali lokalnej i globalnej.


• Kształtują warunki życia na Ziemi.


• Wytwarzają tlen i pochłaniają dwutlenek węgla.


• Chronią glebę przed erozją i wysychaniem.


• W warunkach naturalnych stanowią początkowe ogniwo w łańcuchach pokarmowych.


• Są podstawą żywienia człowieka.


• Są źródłem pokarmu – bezpośrednim, na przykład ziarna zbóż, owoce i warzywa, lub pośrednim, jako pasza dla zwierząt hodowlanych.


• Służą do otrzymywania olejów i alkoholi.


• Wiele surowców pochodzenia roślinnego wykorzystywanych jest do rozmaitych celów w gospodarce człowieka. Do najważniejszych należy surowiec drzewny, z którego wytwarzane są deski, sklejki, papier, tektura, gaz drzewny, węgiel drzewny, dziegieć, garbniki, żywice. Poza tym wykorzystuje się włókna roślinne, kauczuk naturalny, gutaperkę, barwniki, olejki eteryczne.


• Wiele gatunków służy jako rośliny ozdobne, posiadają istotne znaczenie kulturowe, obecne są w sztuce, religii i obyczajach. Używane są do wyrażania uczuć (kwiaty, bukiety, stroiki).


• Dostarczają również substancji leczniczych, stosowanych w kosmetyce oraz używek.


• Niektóre gatunki roślin, np.: pieprz, majeranek, tymianek, wanilia, cynamon oraz imbir, stosuje się również jako przyprawy.


• Mają decydujący wpływ na wygląd szaty roślinnej.


• Budują dla innych organizmów środowisko życia.

Okres istnienia |

Przypisy |