Cfrtjryk

Gävle
Herb
Państwo	Szwecja
Region	Gävleborg
Gmina	Gävle
Prawa miejskie	1419
Powierzchnia	41,79 km²
Populacja (2013) • liczba ludności • gęstość	ok. 96 000 1644 os./km²
Nr kierunkowy	+ 46 26
Położenie na mapie Gävleborgu Gävle
Położenie na mapie Szwecji Gävle
60°40′N 17°10′E/60,666667 17,166667
Multimedia w Wikimedia Commons
Informacje w Wikipodróżach
Strona internetowa
Portal Szwecja

Gävle – miasto w Szwecji nad Zatoką Botnicką. Siedziba władz administracyjnych gminy Gävle w regionie Gävleborg. Około 68 700 mieszkańców^[1]. Prawa miejskie uzyskało w 1419 r i jest najstarszym miastem Norrland.

Gävle jest starym miastem przemysłowym, które dziś jest czasem kojarzone z fabryką o nazwie marki kawy Gevalia, która jest łacińską nazwą miasta. Slogan miasta brzmi „Witajcie na pokładzie” (szw. "Välkommen ombord"). Gävle posiada swoją własną morską stację ratunkową.

Ludność |

Gmina Gävle liczy 96 170 mieszkańców. Szacuje się, że żyją tu przedstawiciele ok. 160 narodowości. Liczba ludności według oficjalnego języka kraju urodzenia wygląda następująco:

• 
  szwedzki – 84 775


• 
  fiński – 1538


• 
  arabski/kurdyjski – 1260


• 
  angielski – 863


• 
  somalijski – 805


• 
  arabski – 788


• 
  hiszpański – 737


• 
  perski – 614


• 
  turecki – 498


• 
  chiński (mandaryński) – 465


• 
  tajski – 457


• 
  polski – 271


• 
  niemiecki – 268


• 
  norweski – 266


• 
  rosyjski – 243


• 
  tigrinia – 241


• 
  serbsko-chorwacki – 240


• 
  francuski – 198


• 
  wietnamski – 180


• 
  koreański – 96


• inne – 1367^[2]
  

Historia |

Pierwsze wzmianki o Gävle jako o mieście spotykamy w 1413 r., jednak prawa miejskie miejscowość otrzymała w roku 1446. Miasto spełniało funkcję portu dla północnego Bergslagen, Gävlefiskarna posiadały królewski monopol na połów ryb wzdłuż większej części wybrzeża Norrland. W Gävle zaczęło wcześnie obowiązywać prawo składu i konkurowało nawet ze Sztokholmem, lecz na skutek wewnętrznej polityki handlowej kraju, która zabraniała mieszkańcom Norrland wysyłania statków do miast położonych na południe od Sztokholmu, rozwój ten został zahamowany.

W czasie II wojny północnej Gävle nie ucierpiało w stopniu tak znacznym, jak większość nadmorskich miast Norrland. Rosyjski atak na miasto został w roku 1719 odparty przez szwedzkie wojsko. Miasto było trawione wieloma pożarami, m.in. w latach 1606, 1645 i 1776. W roku 1669 Gävle spłonęło niemal doszczętnie. Ostatni wielki pożar zanotowano w roku 1869, kiedy to większa część miasta na północ rzeki Gavleån uległa spaleniu.

Zamek, wzniesiony przez Jana III Wazę w roku 1583, mający liczne wieże, został całkowicie zniszczony przez pożar w roku 1727, potem odbudowany w prostszym stylu^[3].

Szkolnictwo |

W latach 1550 w mieście otwarto trivium, a w 1669 roku uzupełniono je gimnazjum, kiedy to sztokholmskie gimnazjum przeniesiono do Gävle. Szkoła istnieje nadal i obecnie nosi nazwę Vasaskolan. Budynek gimnazjalny z roku 1669 zachował się do dziś i można go zwiedzać w niedalekim Hemlingby.

Obecnie w Gävle istnieją trzy szkoły komunalne i pewna liczba szkół niefinansowanych ze środków publicznych.

Założona w 1977 roku Wyższa Szkoła w Gävle (Högskolan i Gävle) oferuje 50 kierunków i około 700 przedmiotów w zakresie nauk humanistycznych, nauk społecznych, pielęgniarstwa, pedagogiki, socjologii, nauk przyrodniczych i technicznych. Liczba studentów wynosi obecnie ok. 14 700.

Życie kulturalne i zabytki |

Jedną z najczęściej odwiedzanych instytucji kultury jest miejska biblioteka, z której zasobów korzysta rocznie ponad 500 000 osób. Jest ona jedną z dwóch bibliotek w Europie, czynnych przez 365 dni w roku^[4]. W jej zasobach są również książki mówione. Biblioteka posiada też bogaty wybór książek w obcych językach, m.in. angielskim, hiszpańskim, rosyjskim, franscuskim, a także polskim. Od roku 2011 są dostępne książki w plikach mp3. Biblioteka jest też miejscem rozmaitych imprez kulturalnych, dni tematycznych, wykładów i spotkań z pisarzami.

Teatr w Gävle

W roku 1878 wzniesiono teatr, na scenie którego grywane są obecnie przedstawienia różnego rodzaju, w tym rzędzie performance, stand-up i varieté. W teatrze goszczą nierzadko artyści zza granicy.

Wśród zabytków na uwagę zasługuje Kościół Świętej Trójcy (Heliga Trefaldighets kyrka) oddany do użytku wiernych w roku 1654 na miejscu strawionego pożarem średniowiecznego kościoła. We wnetrzu oglądnąć można ambonę pochodzącą z połowy XVII wieku nastawę ołtarzową dłuta Ewerta Friisa^[5]. Na skutek osiadania ziemi i powstałych poprzez to uszkodzeń części kościoła były kilkukrotnie przebudowane, a wieża została wzniesiona w latach 1779-1781 przy pomocy systemu przyporowego. Dopiero podczas restauracji 1936-1938 udało się architektom uzyskać pełną stabilność. Dziś widoczne jest jeszcze pewne nachylenie wieży kościoła.

Kościół Świętej Trójcy, 2013

W południowej części miasta znajduje się Muzeum Kolejnictwa, którego początki datują się na rok 1915. Nowoczesne muzeum leśne Silvanum z przynależącym leśno-botanicznym parkiem jest unikalne w swoim rodzaju w skali kraju. Przy zamku działa muzeum więziennictwa. Zbiory umieszczone są w dwóch budynkach, z których starszy został wzniesiony w 1732. W otwartym w 1998 Domu koncertowym odbywają się m.in. koncerty orkiestry symfonicznej Gävle. Znajduje się tam również bogata biblioteka muzyczna^[6].

Gävle było kandydatem na Europejskią Stolicę Kultury 2014.

Miasto przemysłowe |

Pod koniec XIX wieku Gävle stało się znaczącym miastem przemysłowym. Głównymi gałęziami były przemysł papierniczy, tekstylny, narzędzi mechanicznych i w pewnym stopniu chemiczny, a także produkcja pieców i maszyn rolniczych.

Transport |

• W latach 1909−1956 w mieście działały tramwaje.


• Z dworca centralnego wychodzą ważne linie kolejowe, które łączą Gävle z miastami: Hudiksvall, Bollnäs, Kilafors, Söderhamn, Sundsvall, Sandviken, Falun, Uppsala i Sztokholm. Wiele pociągów jadących ze stolicy kraju na północ, do Norrland, przejeżdża przez Gävle, m.in. do Umeå, Luleå czy Kiruny. Liczne połączenia Intercity do Göteborga przez Sztokholm wychodzą z Gävle.

Sport |

Gävle znane jest najbardziej z klubu Brynäs IF, którego drużyna występuje w pierwszej lidze hokeja na lodzie i piłkarskiej drużyny Gefle IF. Gävle ma dwa zespoły bowlingowe, w mieście znajduje się także tor dla wyścigów kłusaków. Gävle jest jednym z kilku miast Szwecji, w którym od roku 1989 organizowany jest każdej wiosny tradycyjny bieg kobiet na dystansie 5 kilometrów.

Osoby |

• 
  Erik Acharius, botanik, lekarz, rysownik
  


• 
  Jan Berglin, twórca komiksów
  


• 
  Alexandra Dahlström, aktorka
  


• 
  Cecilia Ehrling, tancerka
  


• 
  Rolf Lassgård, aktor
  


• 
  Thomas Di Leva, piosenkarz
  


• 
  Anita Lindblom, piosenkarka i aktorka
  


• 
  Bo Linde, kompozytor
  


• 
  Christian Lundeberg, polityk
  


• 
  Ulrica Messing, polityk
  

Ciekawostki |

Gävle, słomiany kozioł zimą 2009

Gävle jest znane ze słomianego kozła, ustawianego od roku 1966 w centrum miasta przed pierwszą niedzielą adwentu każdego roku. Idea ozdabiania miasta gigantycznym wariantem tradycyjnego słomianego koziołka pochodzi od kupca Stiga Gavléna. Kozioł ma ok. 13 m długości 7 m wysokości.

Spalony kozioł zimą 2011

Kozioł ulegał przez wiele lat wandalizacji; był podpalany. W latach 2006-2007 był impregnowany, jednak nie podobało się to mieszkańcom miasta, gdyż wyglądał, jakby był mokry. W kolejnych latach chronili go strażnicy, z różnym skutkiem. W roku 2011 w mieście sprzedawano maskotki miniaturki kozła, by za uzyskany w ten sposób dochód sfinansować straż. Mimo to zarówno tamtego roku, jak i w 2012, słomiany kozioł został spalony. W roku 2013 słoma została zaimpregnowana i obok kozła ustawiono budkę, w której całą dobę przebywali strzegący go ochotnicy. Jednak w Wigilię kozioł został z powodzeniem podpalony.

Miasta partnerskie |

• 
  Rauma
  


• 
  Gjøvik
  


• 
  Næstved
  


• 
  Álftanes
  


• 
  Jurmała
  


• 
  Galva
  


• 
  Buffalo City
  

Przypisy |

Linki zewnętrzne |

• Podpalenie kozła 2013, YT


• Strona oficjalna słomianego kozła z widokiem rejestrowanym przez internetową kamerę