Województwo ruskie
| ||||
| ||||
| 1434 – 1772 | ||||
| ||||
Sentencja: Nunquam quiescit[1] | ||||
Państwo |  I Rzeczpospolita | |||
Prowincja | Małopolska | |||
| Data powstania | 1434 | |||
| Siedziba wojewody | Lwów | |||
Wojewoda | zobacz: wojewodowie ruscy | |||
Siedziba sejmiku | Sądowa Wisznia | |||
Popis | ziemia lwowska pod Glinianami, ziemia przemyska na błoniach Medyki[2] | |||
| Powierzchnia | 55200[3] km² | |||
| Populacja (1770) • liczba ludności | 1 495 000 | |||
| • gęstość | 18 os./km² | |||
| Podział administracyjny | ||||
| ||||
| Liczba reprezentantów | ||||
| ||||
Położenie na mapie Rzeczypospolitej  | ||||
Portal  Polska | ||||
Województwo ruskie w składzie małopolskiej prowincji Korony Polskiej, 1635
Województwo ruskie – województwo Korony Królestwa Polskiego, część prowincji małopolskiej, jednostka administracyjna Królestwa Polskiego (od 1569 w składzie Rzeczypospolitej) istniejąca w latach 1434–1772.
Województwo ruskie powstało na mocy przywileju króla Władysława II Jagiełły. Wszystkie województwa polsko-litewskie mają swe źródło w nadaniu w 1347 przez Kazimierza Wielkiego osobnych statutów – występujących w historiografii pod wspólną nazwą „statuty wiślicko-piotrkowskie” – dla Wielkopolski i Małopolski, a jeszcze głębsze – w rozbiciu dzielnicowym. Po unii lubelskiej Rzeczpospolita Obojga Narodów dzieliła się na województwa wchodzące w skład prowincji małopolskiej, wielkopolskiej oraz Wielkiego Księstwa Litewskiego.
Stolicą województwa był Lwów, sejmiki generalne województwa odbywały się w Sądowej Wiszni. Diecezja przemyska istniała od 1340, diecezję chełmską utworzono w 1375, w 1412 utworzono archidiecezję lwowską na miejsce istniejącej od 1367 metropolii halickiej.
Po I rozbiorze Polski ziemie te przypadły Austrii, obejmując m.in. Lwów, Przemyśl, Rzeszów, Sanok, Jarosław i Bełz oraz zachodni fragment Podola (Tarnopol). Tereny te uzyskały status kraju koronnego Austrii o oficjalnej nazwie Królestwo Galicji i Lodomerii (niem. Königreich Galizien und Lodomerien). Nawiązując do tytułu Rex Galiciæ et Lodomeriæ, dyplomacja austriacka starała się uzasadnić prawo monarchów austriackich – jako spadkobierców korony węgierskiej – do zajętych ziem.
Spis treści
1 Granice
1.1 Ziemia chełmska
1.2 Ziemia halicka
1.3 Ziemia lwowska
1.4 Ziemia przemyska
1.5 Ziemia sanocka
2 Miasta i miasteczka
3 Wojewodowie
4 Grupy etniczne
5 Sądy
6 Zobacz też
7 Przypisy
8 Bibliografia
Granice |
Województwo graniczyło od południa z Królestwem Węgierskim (komitaty Zemplén, Ung i Máramaros), od zachodu z województwem krakowskim, od północy z województwem lubelskim i województwem bełskim, a od wschodu z województwami: podolskim i wołyńskim. W skład województwa wchodziły poszczególne ziemie prowincji małopolskiej:
Sztandar ziemi chełmskiej z okresu bitwy pod Grunwaldem
Ziemia chełmska |
stolica Chełm
- rody szlacheckie (magnackie): Rejowie, Zamoyscy, Sobiescy, Ostrogscy
powiat chełmski
- powiat krasnostawski, stolica Krasnystaw
- powiat ratneński, stolica Ratno
Sztandar ziemi halickiej z okresu bitwy pod Grunwaldem
Ziemia halicka |
stolica Halicz
- rody szlacheckie (magnackie):
Potoccy, Sieniawscy, Siennieńscy z Sienna, Zbarascy, Wiśniowieccy, Chodkiewicze, Czartoryscy, Sapiehowie
powiat halicki, stolica Halicz, Sejmik szlachecki od roku 1569
powiat kołomyjski, stolica Kołomyja
powiat trembowelski, stolica Trembowla do 1569- rody szlacheckie:
- Bernhard von Prittwitz
Sztandar ziemi lwowskiej z okresu bitwy pod Grunwaldem
Ziemia lwowska |
stolica Lwów, starostwo grodowe, sejmik deputacki i gospodarski
- powiat lwowski
powiat żydaczowski, siedziba Żydaczów, starostwo grodowe- rody szlacheckie (magnackie)
Sobiescy, Koniecpolscy, Rzewuscy
Sztandar ziemi przemysko-sanockiej z okresu bitwy pod Grunwaldem
Ziemia przemyska |
stolica Przemyśl, starostwo grodowe, sejmik deputacki i gospodarski, powiaty (główne):
- Rody szlacheckie (magnackie):
Sobiescy, Tarnowscy, Koniecpolscy, Sienieńscy, Poniatowscy, Lubomirscy, Herburtowie
- powiat przemyski, stolica Przemyśl
powiat przeworski, stolica Przeworsk
powiat samborski, stolica Sambor
powiat drohobycki, stolica Drohobycz
powiat stryjski, stolica Stryj
Delineatio Generalis Camporum Desertorum vulgo Ukraina. Cum adjacentibus Provinciis Mapa Wilhelma Beauplana z 1648 wykonana na zlecenie Władysława IV obejmująca województwa: kijowskie, bracławskie, czernihowskie, podolskie, wołyńskie i wschodnią część województwa ruskiego. Północ na dole mapy
Ziemia sanocka |
stolica Sanok, starostwo grodowe, sejmik deputacki i gospodarski
- od 7 czerwca 1734 roku przewodniczył sejmikowi Józef Kanty Ossoliński
- powiat sanocki
- Rody szlacheckie (magnackie):
Balowie, Tarnawscy, Kmitowie, Herburtowie, Fredrowie, Krasiccy, Drohojowscy
Miasta i miasteczka |
System prawny w oparciu o prawo magdeburskie:
|
|
|
|
|
Wojewodowie |
Grupy etniczne |
- Polacy
- Rusini
- Żydzi
- Niemcy
- Ormianie
- Wołosi
Sądy |
Sąd Wyższy Prawa Niemieckiego na zamku w Sanoku w oparciu o:
- prawo magdeburskie
- prawo wołoskie
Zobacz też |
- Księstwo Halickie
- Lędzianie
- obwód iwanofrankiwski
- obwód lwowski
- obwód tarnopolski
- Głuchoniemcy
Przypisy |
↑ Stefan Krzysztof Kuczyński, Polskie herby ziemskie. Geneza, treści, funkcje, Warszawa 1993, s. 214.
↑ Antoni Sozański, Wykład politycznej geografii, rządu i administracyi dawnej Polski przy końcu istnienia całego państwa (1648-1772), Kraków 1889, s. 5.
↑ Ogółem obszar prowincji obejmował wg obliczeń Aleksandra Jabłonowskiego 1169,85 mil².
↑ [1], w spisie treści poz. 10
Bibliografia |
- Akta Grodzkie i Ziemskie
Lustracja województwa ruskiego, podolskiego i bełskiego 1564-1565, Warszawa (I) 2001, 289 stron. ISBN 83-7181-193-4.
Lustracje dóbr królewskich XVI-XVIII wieku. Lustracja województwa ruskiego 1661–1665. Część III ziemie halicka i chełmska. Polska Akademia Nauk – Instytut Historii, 1976;
Lustracje województw ruskiego, podolskiego i bełskiego 1564 – 1565, wyd. K. Chłapowski, H. Żytkowicz, cz. 1, Warszawa – Łódź 1992;
Lustracje województwa ruskiego 1661-1665, wyd. E. i K. Artanowscy, cz. 3, Ziemia halicka i chełmska, Warszawa 1976;
Lustracja województwa ruskiego 1661-1665, cz. 1: Ziemia przemyska i sanocka, wyd. K. Arłamowski i w. Kaput, Wrocław-Warszawa-Kraków, 1970;
Aleksander Jabłonowski, Polska wieku XVI, t. VII, Ruś Czerwona, Warszawa 1901 i 1903.
Urzędnicy grodzcy i ziemscy lwowscy w latach 1352–1783. Karol Maleczyński, Lwów 1938
| ||||||||||||||||||||
