Roman Wilhelmi
| |||||||||
Płaskorzeźba na ścianie Kina Praha w Warszawie | |||||||||
| Data i miejsce urodzenia | 6 czerwca 1936 Poznań Polska | ||||||||
| Data i miejsce śmierci | 3 listopada 1991 Warszawa Polska | ||||||||
| Zawód | aktor teatralny i filmowy | ||||||||
| Lata aktywności | 1958-1991 | ||||||||
| |||||||||
Grób Romana Wilhelmiego na Cmentarzu w Wilanowie
Roman Zdzisław Wilhelmi (ur. 6 czerwca 1936 w Poznaniu, zm. 3 listopada 1991 w Warszawie) – polski aktor teatralny i filmowy.
Spis treści
1 Życiorys
1.1 Nagrody
1.2 Role filmowe i teatralne
1.3 Polski dubbing
2 Upamiętnienie
3 Przypisy
4 Bibliografia
5 Linki zewnętrzne
Życiorys |
Urodził się 6 czerwca 1936 roku jako najstarszy syn Zdzisława i Stefanii Wilhelmich. Miał dwóch młodszych braci - Eugeniusza i Adama. Absolwent PWST w Warszawie (1958). Aktor teatrów warszawskich (m.in. w latach 1958-1982 Teatru Ateneum), występował w licznych pierwszoplanowych rolach filmowych (Czterej pancerni i pies, Zaklęte rewiry, Kariera Nikodema Dyzmy), często charyzmatycznych. Grane przez niego postacie były charakterystyczne, co w dużej mierze należy przypisywać jego osobowości. Prezentował aktorstwo w różnych gatunkach filmowych od debiutanckiego kina historycznego, poprzez dramat (Bez znieczulenia, 1979), akcję (Prywatne śledztwo), po komedię (Kariera Nikodema Dyzmy, Alternatywy 4). Zmarł na raka wątroby[1]. Został pochowany na cmentarzu wilanowskim w Warszawie.
Pierwszy związek małżeński zawarł w 1958 roku z Danutą, późniejszą dziennikarką. Drugie małżeństwo zawarł z Mariką Kollar - węgierską tłumaczką, z tego związku pochodzi syn Rafał (ur. 1970). Po rozwodzie w 1976 roku[2] trudna sytuacja Mariki zmusiła ją do emigracji z synem do Austrii[3].
Nagrody |
- 1967
- nagroda zespołowa dla realizatorów i wykonawców serialu Czterej pancerni i pies
- nagroda zespołowa dla realizatorów i wykonawców serialu Czterej pancerni i pies
- 1975
- nagroda aktorska za rolę w filmie Zaklęte rewiry (2. Festiwal Polskich Filmów Fabularnych w Gdańsku)
- 1979
- nagroda za rolę w spektaklu Teatru TV Czarownice z Salem (II Festiwal Teatrów Telewizyjnych Olsztyn)
- nagroda za rolę McMurphy’ego w Lot nad kukułczym gniazdem (XIX Kaliskie Spotkanie Teatralne Kalisz)
- 1980
- główna nagroda zespołowa w przeglądzie sztuk telewizyjnych za rolę w spektaklu Czarownice z Salem (XX Kaliskie Spotkanie Teatralne Kalisz)
- nagroda komitetu ds. RTV I stopnia za rolę w serialu Kariera Nikodema Dyzmy
- nagroda aktorska za rolę w filmie Ćma (7. Festiwal Polskich Filmów Fabularnych w Gdańsku)
- 1981
- Złoty Ekran za osiągnięcie artystyczne w dziedzinie aktorstwa telewizyjnego ze szczególnym uwzględnieniem ról w serialu Kariera Nikodema Dyzmy i w spektaklu Proces
- medal za najlepszą rolę męską oraz nagroda dziennikarzy radzieckich z APN „Nowosti” za rolę w filmie Ćma (XII Międzynarodowy Festiwal Filmowy Moskwa)
- Złoty Ekran za osiągnięcie artystyczne w dziedzinie aktorstwa telewizyjnego ze szczególnym uwzględnieniem ról w serialu Kariera Nikodema Dyzmy i w spektaklu Proces
- 1982
- nagroda za najlepszą rolę męską w filmie Wojna światów – następne stulecie (Międzynarodowy Festiwal Filmowy „Imafic '81” Madryt)
- nagroda za najlepszą rolę męską w filmie Wojna światów – następne stulecie (Festiwal Filmów Fantastycznych Triest)
- 1983
- nagroda zespołowa Wydziału Kultury UW oraz Puchar Stoczni Szczecińskiej za rolę w spektaklu Dwoje na huśtawce (Szczeciński Tydzień Teatralny)
Role filmowe i teatralne |
| tytuł | reżyser | rola |
|---|---|---|
| 1. Eroica, 1957 | Andrzej Munk | Powstaniec |
| 2. Krzyżacy, 1960 | Aleksander Ford | Kniaź Jamont |
| 3. Dziś w nocy umrze miasto, 1961 | Jan Rybkowski | Francuz Pierre |
| 4. Wielka, większa i największa, 1962 | Anna Sokołowska | mieszkaniec planety układu Vega |
| 5. Wiano, 1963 | Jan Łomnicki | Staszek Stosina |
| 6. Czterej pancerni i pies, serial TV 1966 | Konrad Nałęcki | Olgierd Jarosz |
| 7. Mąż pod łóżkiem, cykl: Komedie pod łóżkiem, 1967 | Stanisław Różewicz | młodzieniec spod łóżka |
| 8. Westerplatte, 1967 | Stanisław Różewicz | mat Franciszek Bartoszak |
| 9. Do przerwy 0:1, 1969 | Stanisław Jędryka | Romek Wawrzusiak |
| 10. Paragon gola, 1969 | Stanisław Jędryka | Romek Wawrzusiak |
| 11. Wakacje z duchami, 1969 | Stanisław Jędryka | Grzegorz Otowicz, naukowiec |
| 12. Nagrody i odznaczenia, 1973 | Jan Łomnicki | Kapitan Szpak |
| 13. Stawiam na Tolka Banana, 1973 | Stanisław Jędryka | Wacek |
| 14. S.O.S. (serial telewizyjny) (1974) | Janusz Morgenstern | Andrzej Schmidt |
| 15. Dzieje grzechu, 1975 | Walerian Borowczyk | Antoni Pochroń |
| 16. Zaklęte rewiry, 1975 | Janusz Majewski | Robert Fornalski |
| 17. Mistrz zawsze traci cykl: Parada oszustów, 1976 | Grzegorz Lasota | Brassieur, mieszkaniec Labriet |
| 18. Zaklęty dwór, serial TV, 1976 | Antoni Krauze | Starościc Mikołaj Żwirski |
| 19. Lalka, serial TV, 1977 | Ryszard Ber | Kazio Starski |
| 20. Sam na sam, 1977 | Andrzej Kostenko | Bogdan – ginekolog |
| 21. Sprawa Gorgonowej, 1977 | Janusz Majewski | inżynier Zaremba |
| 22. Tajny detektyw, film TV, cykl: Parada oszustów, 1977 | Grzegorz Lasota | Władysław Trzpil, złodziej |
| 23. Jaguar 1936, film TV, cykl: Parada oszustów, 1977 | Grzegorz Lasota | Recepcjonista |
| 24. Bez znieczulenia, 1978 | Andrzej Wajda | Broński |
| 25. Zielona miłość, serial TV, 1978 | Stanisław Jędryka | Błażej Morawiecki sekret. Partii |
| 26. Aria dla atlety, 1979 | Filip Bajon | Bolcio Rogalski |
| 27. Kariera Nikodema Dyzmy, 1979 | Jan Rybkowski | Nikodem Dyzma |
| 28. Ćma, 1980 | Tomasz Zygadło | dziennikarz Jan |
| 29. Mniejsze niebo, 1980 | Janusz Morgenstern | Artur Gunter |
| 30. Okolice spokojnego morza, 1981 | Zbigniew Kuźmiński | Kpt Roman Markowski |
| 31. Wojna światów – następne stulecie, 1981 | Piotr Szulkin | Iron Idem |
| 32. Odwet, 1982 | Tomasz Zygadło | inżynier Świdrycki |
| 33. Zapach psiej sierści, 1982 | Jan Batory | Paweł |
| 34. Alternatywy 4, serial TV, 1983 | Stanisław Bareja | Stanisław Anioł |
| 35. Widziadło, 1983 | Marek Nowicki | Piotr Strumiński |
| 36. Jesienią o szczęściu, film TV, 1985 | Stanisław Jędryka | Jan Grabowski reżyser filmowy |
| 37. Pan W., film TV, 1985 | Krzysztof Gruber | Szef |
| 38. Prywatne śledztwo, 1986 | Wojciech Wójcik | Rafał Skonecki |
| 38. Rykowisko, 1986 | Grzegorz Skurski | Wiktor Szałaj |
| 39. Klątwa Doliny Węży, 1987 | Marek Piestrak | Traven |
| 40. Zad wielkiego wieloryba, 1987 | Mariusz Treliński | Fryzjer |
| 41. La note bleue (Błękitna nuta), 1987 | Andrzej Żuławski | Adalbert Grzymała |
| 42. Kolacja na cztery ręce, Teatr TV, 1990 | Kazimierz Kutz | Jerzy Fryderyk Händel |
| autor, teatr, data premiery | reżyser | rola |
|---|---|---|
| 1. Jean Anouilh Skowronek, Sala Kongresowa PKiN, Warszawa 24.09.1956 | Czesław Szpakowicz | Brat |
| 2. Molier Lekarz mimo woli, Teatr Ateneum, Warszawa 01.10.1958 | Jerzy Rakowiecki | Leader |
| 3. Franz Kafka Proces, Teatr Ateneum, Warszawa 06.12.1958 | Jan Kulczyński | Willem: Głos w głębi mieszkania |
| 4. Tennessee Williams Tramwaj zwany pożądaniem, Teatr Ateneum, Warszawa 12.01.1959 | Aleksander Bardini | Stanley |
| 5. William Szekspir Sen nocy letniej, Teatr Ateneum, Warszawa 28.04.1959 | Aleksander Bardini | Demetriusz |
| 6. Juliusz Słowacki Lilla Weneda, Teatr Ateneum, Warszawa 16.07.1959 | Jan Kulczyński | Lech |
| 7. Tymoteusz Karpowicz Studnia, Teatr Ateneum, Warszawa 30.01.1960 | Jan Kulczyński | I Milicjant |
| 8. William Szekspir Król Henryk IV, Teatr Ateneum, Warszawa 04.03.1960 | Aleksander Bardini | Gadschill |
| 9. W. Siemion, E. Brzozowska Ballady i fraszki, Teatr Ateneum, Warszawa 07.05.1960 | Wojciech Siemion | Rycerz |
| 10. William Saroyan Zabawa jak nigdy, Teatr Ateneum, Warszawa 15.06.1960 | Aleksander Bardini | Pijak |
| 11. Ariano Suassuna Testament psa, Teatr Ateneum, Warszawa 14.09.1960 | Konrad Swinarski | Severino |
| 12. William Szekspir Ryszard III, Teatr Ateneum, Warszawa 17.10.1960 | Jacek Woszczerowicz | Ksiądz;Morderca Walter Herbert |
| 13. Leon Schiller Kram z piosenkami, Teatr Ateneum, Warszawa 25.02.1961 | Barbara Fijewska | Pasterz; zakonnik; Dworzanin |
| 14. Jean-Paul Sartre Więźniowie z Altony, Teatr Ateneum, Warszawa 07.10.1961 | Janusz Warmiński | Feldfebel Heinrich |
| 15. Jean Genet Murzyni, Teatr Ateneum, Warszawa 02.12.1961 | Zygmunt Hübner | Wioska |
| 16. Krzysztof Choiński Krucjata, Teatr Ateneum, Warszawa 24.03.1962 | Jan Bratkowski | Achilles |
| 17. Stanisław Grochowiak Partita na instrument drewniany, Teatr Ateneum, Warszawa 01.05.1962 | Zdzisław Tobiasz | Żołnierz |
| 18. Janusz Krasiński Kwatery, Teatr Ateneum, Warszawa 01.05.1962 | Zdzisław Tobiasz | Igła |
| 19. Max Frisch Andorra, Teatr Ateneum, Warszawa 02.05.1962 | Janusz Warmiński | Żołnierz andorrański |
| 20. William Faulkner Requiem dla zakonnicy, Teatr Ateneum, Warszawa 23.06.1962 | Jerzy Markuszewski | Peter |
| 21. John Whiting Demony, Teatr Ateneum, Warszawa 02.03.1963 | Andrzej Wajda | De Conde |
| 22. Ryszard Smożewski Pięć pytań i nic więcej, Teatr Ateneum, Warszawa 01.05.1963 | Jan Biczycki | Aktor B; Gaduła i in. |
| 23. Krzysztof Choiński Nocna opowieść, Teatr Ateneum, Warszawa 07.03.1964 | Janusz Warmiński | Zezowaty |
| 24. Agnieszka Osiecka Niech no tylko zakwitną jabłonie, Teatr Ateneum, Warszawa 16.06.1964 | Jan Biczycki | inżynier Metropolitaine |
| 25. Maciej Zenon Bordowicz Idący o poranku, Teatr Ateneum, Warszawa 16.01.1965 | Kazimierz Dejmek | Cudny |
| 26. Witold Wandurski Śmierć na gruszy, Teatr Ateneum, Warszawa 04.06.1966 | Józef Szajna | Pan w żakiecie |
| 27. Arthur Miller Incydent w Vichy, Teatr Ateneum, Warszawa 12.10.1966 | Janusz Warmiński | Major |
| 28. Isaak Babel Zmierzch, Teatr Ateneum, Warszawa 12.10.1966 | Bohdan Korzeniewski | Lowka Krzyk |
| 29. Peter Weiss Męczeństwo i śmierć Jeana Paula Marata, przedstawione przez zespół aktorski przytułku w Charenton pod kierunkiem pana De Sade, Teatr Ateneum, Warszawa 10.06.1967 | Konrad Swinarski | Duperret |
| 30. Leon Kruczkowski Niemcy, Teatr Ateneum, Warszawa 20.10.1967 | Janusz Warmiński | Willi |
| 31. Harold Pinter Dozorca, Teatr Ateneum, Warszawa 13.05.1968 | Jacek Woszczerowicz | Nick |
| 32. Aleksander Fredro Dyliżans, Teatr Ateneum, Warszawa 18.05.1968 | Jerzy Goliński | Pułkownik Ludmir |
| 33. Stanisław Ignacy Witkiewicz Sonata Belzebuba, Teatr Ateneum, Warszawa 14.06.1969 | Wanda Laskowska | Hieronim Sakalyi |
| 34. Andrzej Trzebiński Aby podnieść różę, Teatr Ateneum, Warszawa 17.02.1970 | Janusz Warmiński | Deromur Ilfare |
| 35. Ernest Bryll Kurdesz, Teatr Ateneum, Warszawa 11.06.1970 | Janusz Warmiński | Duraś |
| 36. Henryk Ibsen Peer Gynt, Teatr Ateneum, Warszawa 28.08.1970 | Maciej Prus | Peer Gynt |
| 37. Fiodor Dostojewski Biesy, Teatr Ateneum, Warszawa 13.03.1971 | Janusz Warmiński | Fideka |
| 38. Samuel Beckett Czekając na Godota, Teatr Ateneum, Warszawa 27.04.1971 | Maciej Prus | Pozzo |
| 39. Stanisław Ignacy Witkiewicz Szewcy, Teatr Ateneum, Warszawa 12.08.1971 | Maciej Prus | Prokurator Scurvy |
| 40. Fryderyk Schiller Don Carlos, Teatr Ateneum, Warszawa 15.01.1972 | Maciej Prus | Markiz Posa |
| 41. Arnold Wesker Kuchnia, Teatr Ateneum, Warszawa 15.04.1972 | Janusz Warmiński | Peter |
| 42. Maksym Gorki Na dnie, Teatr Ateneum, Warszawa 11.10.1972 | Jan Świderski | Waśka Piepieł |
| 43. Stanisław Ignacy Witkiewicz Gyubal Wahazar, Teatr Ateneum, Warszawa 06.01.1973 | Maciej Prus | Józef Rypmann |
| 44. Tadeusz Peiper Skoro go nie ma, Teatr Ateneum, Warszawa 06.01.1973 | Janusz Warmiński | Przyw |
| 45. Andrzej Kondratiuk Kogel-mogel, Zielona Góra 1974 | Andrzej Kondratiuk | Mąż |
| 46. Christopher Marlowe Tragiczne dzieje Doktora Fausta, Teatr Ateneum, Warszawa 26.04.1975 | Maciej Prus | Mefistofeles |
| 47. Ödön von Horváth A miłość nigdy się nie kończy, Teatr Ateneum, Warszawa 01.08.1976 | Janusz Warmiński | Karol |
| 48. August Strindberg Panna Julia, Teatr Stara Prochownia, Warszawa 1977 | Bohdan Korzeniewski | Jean |
| 49. Wasilij Szukszyn Ludzie energiczni, Teatr Ateneum, Warszawa 05.02.1977 | Zdzisław Tobiasz | Aristarch Pietrowicz Kuzkin |
| 50. Michał Markowski Prywatne życie Piotrusia Pana, Teatr Ateneum, Warszawa 13.02.1977 | Joanna Sienkiewicz | Piotruś Pan |
| 51. Dale Wasserman Lot nad kukułczym gniazdem, Teatr Powszechny, Warszawa 30.06.1977 | Zbigniew Hübner | Randle Patrick McMurphy |
| 52. Stanisław Ignacy Witkiewicz Oni, Teatr Ateneum, Warszawa 20.05.1978 | Piotr Paradowski | Pan Kalikst Bałandaszek |
| 53. Stanisław Wyspiański Tryptyk listopadowy, Teatr Ateneum, Warszawa 23.12.1978 | Janusz Warmiński | Wielki Książę Konstanty |
| 54. Athol Fugard Wyspa, Teatr Ateneum, Warszawa 07.05.1979 | Maciej Domański | Winston |
| 55. Bertolt Brecht Opera za trzy grosze, Teatr Ateneum, Warszawa 23.02.1980 | Ryszard Peryt | Mackie Majcher |
| 56. Georg Büchner Śmierć Dantona, Teatr Ateneum, Warszawa 27.11.1982 | Kazimierz Kutz | Danton |
| 57. William Gibson Dwoje na huśtawce, Scena na piętrze, Poznań 19.02.1983 | Kazimierz Kutz | Jerry |
| 58. Edward Albee Kto się boi Wirginii Woolf, Teatr Scena Prezentacje, Warszawa 08.02.1986 | Romuald Szejd | George |
| 59. Christopher Marlowe Edward II, Teatr Nowy, Warszawa 06.09.1986 | Maciej Prus | Edward II |
| 60. Fiodor Dostojewski Diabeł, Teatr Nowy, Warszawa 09.10.1987 | Wojciech Szulczyński | Paweł Smierdiakow |
| 61. Sławomir Mrożek Emigranci, Scena na piętrze, Poznań 1987 | Krzysztof Zaleski | xx |
| 62. Anton Czechow Niedźwiedź, Teatr Scena Prezentacje, Warszawa 21.03.1988 | Romuald Szejd | Smirnow |
| 63. Johann Wolfgang Goethe Faust, Teatr Nowy, Warszawa 19.04.1989 | Bohdan Cybulski | Goethe; Faust |
| 64. Witold Gombrowicz Ślub, Teatr Rozmaitości, Warszawa 16.02.1991 | Wojciech Szulczyński | Ojciec |
| 65. Ken Hughes Mały światek Sammy Lee, Scena na Piętrze, Poznań 1991 | Zdzisław Wardejn | Sammy |
Polski dubbing |
- 1989: Dwunastu gniewnych ludzi jako Ławnik 1
- 1985: Królowie przeklęci jako Robert d’Artois
- 1983: Straszydła jako Belzebud
- 1976: Pogoda dla bogaczy jako Falconetti
- 1976: Ja, Klaudiusz jako Tyberiusz
- 1965: Wątła nić jako Alan Newell
- 1951: Alicja w Krainie Czarów jako pan Gąsienica
Upamiętnienie |
Pomnik Romana Wilhelmiego w Poznaniu
- cykliczne Dni Romana Wilhelmiego w Poznaniu
- tablica pamiątkowa poświęcona Romanowi Wilhelmiemu na frontonie Sceny na Piętrze w Poznaniu (odsłonięta 3 listopada 2008)[4],
Skwer Romana Wilhelmiego w Poznaniu, w obrębie Starego Miasta (uroczystość nadania imienia miała miejsce 6 czerwca 2011)[5],
Pomnik Romana Wilhelmiego w Poznaniu (odsłonięty 3 listopada 2012)- tablica pamiątkowa poświęcona Romanowi Wilhelmiemu na budynku przy ul. Sikorskiego 1[6] (miejsce jego urodzenia) w Poznaniu (odsłonięta 1 grudnia 2012)[7]
Przypisy |
↑ Nieznane zdjęcia Romana Wilhelmiego. se.pl, 03-11-2010.
↑ Tygodnik Życie na gorąco nr 42, 16 października 2014, s. 35
↑ Nie mam żalu do ojca – wyznaje Rafał Wilhelmi. plejada.pl, 13 grudnia 2012.
↑ Odsłonięcie tablicy R. Wilhelmiego (pol.). scenanapietrze.pl, 2008-11-03. [dostęp 2012-11-03].
↑ Skwer ma już imię (pol.). scenanapietrze.pl, 2011-06-13. [dostęp 2012-11-03].
↑ w 1936 ulica nazywała się Strumykowa nr 11
↑ Wilda pamięta o Wilhelmim w: epoznan.pl z 2 grudnia 2012
Bibliografia |
- Marcin Rychcik, I tak będę wielki, Agencja RYTM 2004 ISBN 83-7399-039-9
Linki zewnętrzne |
Roman Wilhelmi w bazie IMDb (ang.)
Roman Wilhelmi w bazie filmpolski.pl
Roman Wilhelmi w bazie e-teatr.pl
- Roman Wilhelmi o swoich rolach, wirtualny album
- Roman Wilhelmi: nigdy nie byłem łatwym aktorem. Dwójka - Program 2 Polskiego Radia, 2016-06-06. [dostęp 2016-10-31].
Kontrola autorytatywna (osoba):
ISNI: 0000 0001 0965 0518
VIAF: 37993010
LCCN: n2004040893
GND: 12924628X
NLP: A16924642
- WorldCat