Cfrtjryk

República de Costa Rica Republika Kostaryki
Flaga Kostaryki Herb Kostaryki
Dewiza: (hiszp.) „Vivan siempre el trabajo y la paz” („Niech praca i pokój trwają wiecznie”.)
Hymn: Noble patria, tu hermosa bandera (Twa piękna flaga, Ojczyzno)
Język urzędowy	hiszpański
Stolica	San José
Ustrój polityczny	republika
Głowa państwa	prezydent Carlos Alvarado Quesada
Szef rządu	prezydent Carlos Alvarado Quesada
Powierzchnia  • całkowita  • wody śródlądowe	125. na świecie 51 100 km² 0,7%
Liczba ludności (2017)  • całkowita   • gęstość zaludnienia	127. na świecie 4 968 000[1] 97 osób/km²
PKB (2017)  • całkowite   • na osobę	58,1 mld[1]USD 11 685[1]USD
PKB (PSN) (2017)  • całkowite   • na osobę	83,9 mld[1]dolarów międzynar. 16 877[1]dolarów międzynar.
Jednostka monetarna	colón (CRC)
Niepodległość	od Hiszpanii 15 września 1821
Strefa czasowa	UTC –6
Kod ISO 3166	CR
Domena internetowa	.cr
Kod samochodowy	CR
Kod samolotowy	TI
Kod telefoniczny	+506
Multimedia w Wikimedia Commons
Informacje w Wikipodróżach
Cytaty w Wikicytatach

Kostaryka (Costa Rica, hiszp.^[2] dosł. ‘bogate wybrzeże’, Republika Kostaryki – República de Costa Rica) – państwo w Ameryce Północnej nad Morzem Karaibskim i Oceanem Spokojnym. Graniczy od północy z Nikaraguą na odcinku 309 km i od południa z Panamą – 330 km. Łączna długość wybrzeża karaibskiego i pacyficznego wynosi 1290 km.

Geografia |

 Osobny artykuł: Geografia Kostaryki.

Wulkan Arenal

Kostaryka to kraj wyżynno-górzysty, położony w strefie aktywności sejsmicznej. Znajdują się tu także liczne wulkany, niektóre aktywne. Niziny występują jedynie na wybrzeżach oraz w dolinach większych rzek: San Juan, Tempsique i Cañas. Przez środek kraju biegną trzy główne pasma górskie: Cordillera de Guanacaste (wulkan Miravalles, 2021 m n.p.m.), Cordillera Central (wulkany Irazú, 3432 m n.p.m. i Turrialba, 3421 m n.p.m.) oraz Cordillera de Talamanca z najwyższym szczytem Kostaryki Chirripó Grande (3820 m n.p.m.). Między pasmami Cordillerą Central a C. de Talamanca znajduje się niewielka wyżyna Cartago, położona na wysokości 1400 m n.p.m. U podnóży Kordillery Centralnej rozciąga się zajmująca ok. 900 km² śródgórska kotlina Meseta Centralna. Tutaj ulokowała się stolica kraju San José i inne ważne miasta Kostaryki (Cartago, Alajuela, Heredia). W sumie mieszka tu ponad połowa mieszkańców kraju.

Wybrzeże karaibskie ma charakter niskiego wybrzeża lagunowego. Za to wybrzeże pacyficzne ma dobrze rozwiniętą linię brzegową z licznymi zatokami (Golfo Dulce, Bahía de Coronado, Nicoya, Papagayo). Rzeki Kostaryki są krótkie i bystre. Do największych rzek należą: San Juan (graniczna), Reventazón i Chirripó. Brak większych jezior, poza sztucznym zbiornikiem wodnym Arenal.

Klimat Kostaryki to klimat podrównikowy. Na wybrzeżu karaibskim wiatry pasatowe przynoszą obfite opady przez cały rok (2000–6000 mm rocznie). Natomiast po stronie pacyficznej opady są mniejsze (1000–2000 mm) i występują w okresie od maja do grudnia. W pozostałych miesiącach panuje susza. Średnie roczne temperatury wynoszą ok. 26 °C na wybrzeżu i 18-20 °C w głębi kraju, na wyższych wysokościach.

Przyroda |

 Osobny artykuł: Przyroda Kostaryki.

Roślinność w Parku Narodowym Tapantí

Przyroda Kostaryki cechuje się bogactwem zwierząt, grzybów i roślin, które występują na obszarze tego kraju położonego w Ameryce Centralnej. Kostaryka znajduje się w granicach krainy neotropikalnej charakteryzującej się dużą różnorodnością biologiczną. Na obszarze Kostaryki występuje ponad 500 tysięcy gatunków, co stanowi prawie 4% wszystkich szacowanych gatunków na całym świecie. Sprawia to, że Kostaryka jest jednym z 20 krajów o najwyższej różnorodności biologicznej na świecie. Z tych 500 tysięcy gatunków nieco ponad 300 tysięcy to owady. Dodatkowo różnorodność fauny w dużej mierze wynika z położenia geograficznego tego państwa pomiędzy kontynentami – Ameryką Północną i Południową^[3]. Kraj ten, wraz z sąsiednią Panamą, leżą na terenie, który 3-5 milionów lat stał się pomostem łączącym te dwa kontynenty. Fakt ten sprawił, że bardzo różne gatunki zwierząt, grzybów i roślin obu kontynentów mieszają się w tym miejscu^[4].

Historia |

 Osobny artykuł: Historia Kostaryki.

W okresie przedkolumbijskim, między 750 a 1500, na obszarze dzisiejszej Kostaryki rozwijały się kultury indiańskie. W 1502 do wybrzeża Kostaryki dotarł Krzysztof Kolumb, który spodziewał się tu odkryć legendarną krainę złota; nazwał to wybrzeże Costa Rica, czyli „bogate wybrzeże”. Obszar ten podbił w imieniu Hiszpanii Juan Vasquez de Coronado w latach 1561–1565. Założył on pierwszą stolicę Kostaryki Cartago. Już w czasie podboju de Coronado miejscowi Indianie występowali zbrojnie przeciwko Hiszpanom. Kolejne bunty w latach 1673 i 1709 spotkały się z ostrą reakcją kolonizatorów i doprowadziły do niemal całkowitej eksterminacji Indian. Kostaryka proklamowała niepodległość w 1821 i wraz z sąsiednimi republikami weszła w skład Stanów Zjednoczonych Ameryki Środkowej (lub inaczej: Zjednoczonych Prowincji Ameryki Środkowej). Od 1839 jest niezależną republiką. W 1871 przyjęta została konstytucja Kostaryki, która była później kilkakrotnie poprawiana. Pod koniec XIX wieku rząd wprowadził reformy liberalne w dziedzinie prawodawstwa i edukacji. Na początku XX wieku doszło do ustabilizowania sytuacji politycznej kraju. Po I wojnie światowej doszło do kryzysu gospodarczego, który zapoczątkował kilkuletni okres konfliktu. W latach 20. rywalizowały ze sobą organizacje katolickie, socjalistyczne, populistyczne i komunistyczne. W latach 30. sytuację w kraju pogorszył wybuch światowego kryzysu gospodarczego. Od lat 30. na znaczeniu zyskały środowiska komunistyczne, które rywalizowały z oligarchami ziemskimi i przemysłowymi. W 1940 roku prezydenturę objął Rafael Ángel Calderón Guardia z Partii Narodowo-Republikańskiej. Za jego prezydentury (1940-1944) przeprowadzono reformy społeczne i gospodarcze^[5]. Wprowadzono wówczas ograniczoną reformę rolną i system ubezpieczeń socjalnych. Politykę tę kontynuował sojusznik Guardii, Teodoro Picado Michalski, który objął rządy w 1944 roku. Polityk polskiego pochodzenia wygrał wybory z ramienia liberalnej partii Bloque de la Victoria. W 1946 stworzył Narodowy Instytut Geograficzny Kostaryki oraz niezawisły Trybunał Wyborczy. W dalszym ciągu współpracował ze swym poprzednikiem Rafaelem Ángelem Calderónem Guardią, będąc jego poplecznikiem. Sam zmagał się z ostrymi konfliktami politycznymi, które w owym czasie wstrząsały Kostaryką. Przetrwał kilka prób zamachu stanu. W końcu uzyskał poparcie partii komunistycznej, z którą w 1948 postanowił podjąć próbę przedłużenia swojej kadencji: w 1948 wybory prezydenckie wygrał Otilio Ulate Blanco, a wybory parlamentarne prokomunistyczne ugrupowanie Vanguardia, co wywołało niepokoje w armii. Guardia nakazał Picado Michalskiemu unieważnienie wyborów prezydenckich i pozostanie przy władzy, przez co w kraju wybuchła wojna domowa^[6][7]. Z siłami rządowymi i oddziałami komunistycznymi ścierała się Armia Wyzwolenia Narodowego. W wyniku wojny domowej prezydent Teodor Picado Michalski udał się na emigrację.

W 1949 nowy prezydent José Figueres Ferrer rozwiązał armię i od tej pory Kostaryka utrzymuje jedynie paramilitarną policję. Ferrer opowiadał się za przereformowaniem Kostaryki na wzór socjalistyczny. Rząd nadał prawa wyborcze kobietom i ludności murzyńskiej (unieważnienie zakazu opuszczania przez nią prowincji Limon), zagwarantował edukację publiczną dla wszystkich obywateli, zabronił dwukrotnego z rzędu kandydowania na urząd prezydenta kraju, upaństwowił banki, a także wprowadził instytucję Trybunału Wyborczego, mającego nadzorować przebieg każdych kolejnych przyszłych wyborów prezydenckich. W 1951 Figueres Ferrer stworzył socjaldemokratyczną Partię Wyzwolenia Narodowego (PLN). Lewicowy prezydent opiekował się prywatnym sektorem przemysłowym i stymulował rozwój zakładów państwowych. Rząd występował przeciwko Stanom Zjednoczonym, obwiniając ich władze o wspomaganie latynoamerykańskich dyktatur. Dał wyraz tej krytyce zbojkotowaniem w 1954 roku Międzyamerykańskiej Konferencji w Wenezueli^[8]. W tym samym roku rząd udzielił wsparcia nikaraguańskiemu przywódcy opozycji Emilianowi Chamorro Vargasowi, który zorganizował spisek mający na celu uprowadzenie tamtejszego dyktatora, Anastasio Somozy Garcíi. Po odkryciu spisku Somoza aresztował spiskowców, a dnia 11 stycznia 1954 roku zaatakował Kostarykę. Wojna okazała się sukcesem Kostaryki, która zadała nikaraguańskiej armii katastrofalne straty^[9]. Rząd udzielał też wsparcia kubańskim ruchom walczącym z dyktaturą Fulgencio Batisty aż do dojścia do władzy Fidela Castro. W latach 70. Kostaryka zbliżyła się do krajów bloku socjalistycznego: nawiązała stosunki dyplomatyczne z ZSRR (Kostaryka stała się pierwszym środkowoamerykańskim państwem, które to uczyniło) i NRD, a w 1973 – z Kubą. Przyjęła też wizytę rumuńskiego dyktatora Nicolae Ceauşescu. Poprawka do konstytucji pozwoliła represjonowanej dotychczas partii komunistycznej na uczestnictwo w wyborach. W 1972 Kostaryka znalazła nowy rynek zbytu na kawę w ZSRR^[8].

W 1978 roku rządy lewicy zostały przerwane przez zwycięstwo kandydata prawicy w wyborach prezydenckich. Nowy prezydent Rodrigo Carazo Odio zbliżył kraj do Stanów Zjednoczonych oraz prowadził politykę napięć z rządzoną przez sandinistów Nikaraguą – pozwolił na stacjonowanie na terytorium Kostaryki oddziałów antyrządowej partyzantki contras, a także poparł akcje dyplomatycznej izolacji Nikaragui. Prezydent ograniczył ponadto zakres opieki socjalnej. Pod koniec lat 80. z kraju wydalono oddziały contras, a wsparcia udzielono pokojowej opozycji nikaraguańskiej. W latach 1990–1994 rządy sprawowali chadecy, po których do władzy wróciła Partia Wyzwolenia Narodowego^[10].

Podział administracyjny |

 Osobny artykuł: Podział administracyjny Kostaryki.

Kostaryka dzieli się na 7 prowincji:

	Prowincja	Stolica	Powierzchnia w km²	Ludność (2000)
	Alajuela	Alajuela	9 754	716 286
	Cartago	Cartago	3 125	432 395
	Guanacaste	Liberia	10 141	264 238
	Heredia	Heredia	2 657	354 732
	Limón	Limón	9 189	339 295
	Puntarenas	Puntarenas	11 226	357 483
	San José	San José	4 960	1 345 750

Barra del Colorado

Coto 47

Liberia

Golfito

San José-Santamaria

Limon

Nosara

Palmar Sur

Quepos

San José-Bolanos

Tortuguero

Upala

Porty lotnicze w Kostaryce

Społeczeństwo |

Dzieci z kostarykańskimi flagami podczas dnia niepodległości

Około 84% ludności stanowi ludność biała i Metysi, 6,7% stanowią Mulaci, 2,4% Indianie, a Murzyni 1,1% populacji^[11]. Językiem urzędowym jest język hiszpański. Jest on w powszechnym użyciu. Jedynie Murzyni i Mulaci, zamieszkujący głównie prowincję Limón, posługują się głównie językiem angielskim.

Religie:

 Osobne artykuły: Podział administracyjny Kościoła katolickiego w Kostaryce, Protestantyzm w Kostaryce i Świadkowie Jehowy w Kostaryce.

• 
  katolicyzm – 66,7%


• 
  protestantyzm – 22,7% (głównie: zielonoświątkowcy)


• brak religii – 7,9%


• 
  mormoni – 1%


• tradycyjne religie plemienne – 0,8%


• 
  Świadkowie Jehowy – 0,6%

Źródło: Pew Forum, 2010^[12][13]; Prolades, 2010^[14]; LDS, 2012^[15]; Rocznik Świadków Jehowy, 2017^[16].

Zobacz też |

• Parki narodowe Kostaryki


• Kamienne kule z Kostaryki

Przypisy |

Bibliografia |

• 
  Rafał Cezary Piechociński, Republika Kostaryki podług kostarykańskiego słupszczanina, Słupsk 2015.


• 
  Paweł Janowski [współautor Ryszard Dziura], Kostaryka, w: Encyklopedia Katolicka, Lublin 2002, t. IX, kol. 965-966.

Linki zewnętrzne |

Zobacz hasło Kostaryka w Wikisłowniku

W Wikimedia Commons znajdują się multimedia związane z tematem: Kostaryka

• 
  Kostarykologia – portal naukowo-informacyjny o Republice Kostaryki.


• 
  CIA Factbook (ang.).

p • d • e Państwa Ameryki Północnej Państwa Antigua i Barbuda Bahamy Barbados Belize Dominika Dominikana Grenada Gwatemala Haiti Honduras Jamajka Kanada Kostaryka Kuba Meksyk Nikaragua Panama Saint Kitts i Nevis Saint Lucia Saint Vincent i Grenadyny Salwador Stany Zjednoczone Trynidad i Tobago Terytoria zależne Anguilla (Wielka Brytania) Bermudy (Wielka Brytania) Brytyjskie Wyspy Dziewicze (Wielka Brytania) Grenlandia (Dania) Gwadelupa Kajmany (Wielka Brytania) Martynika (Francja) Montserrat (Wielka Brytania) Navassa (Stany Zjednoczone) Portoryko (Stany Zjednoczone) Saba (Holandia) Saint-Barthélemy (Francja) Saint-Martin (Francja) Saint-Pierre i Miquelon (Francja) Sint Eustatius (Holandia) Sint Maarten (Holandia) Turks i Caicos (Wielka Brytania) Wyspa Clippertona (Francja) Wyspy Dziewicze Stanów Zjednoczonych (Stany Zjednoczone)

Członkostwo w organizacjach międzynarodowych p • d • e Organizacja Państw Amerykańskich (OPA) Antigua i Barbuda Argentyna Bahamy Barbados Belize Boliwia Brazylia Chile Dominika Dominikana Ekwador Grenada Gwatemala Gujana Haiti Honduras Jamajka Kanada Kolumbia Kostaryka Kuba Meksyk Nikaragua Panama Paragwaj Peru Saint Kitts i Nevis Saint Lucia Saint Vincent i Grenadyny Salwador Stany Zjednoczone Surinam Trynidad i Tobago Urugwaj Wenezuela p • d • e Unia Łacińska Język francuski Francja Haiti Monako Senegal Wybrzeże Kości Słoniowej Język hiszpański Argentyna Dominikana Ekwador Filipiny Gwatemala Hiszpania Honduras Kolumbia Kostaryka Kuba Meksyk Nikaragua Panama Paragwaj Peru Urugwaj Wenezuela Język kataloński Andora Język portugalski Angola Brazylia Gwinea Bissau Mozambik Portugalia Republika Zielonego Przylądka Timor Wschodni Wyspy Świętego Tomasza i Książęca Język rumuński Mołdawia Rumunia Język włoski San Marino Watykan Włochy Zakon Maltański p • d • e Światowa Organizacja Handlu (WTO) Albania Angola Antigua i Barbuda Arabia Saudyjska Argentyna Armenia Australia Bahrajn Bangladesz Barbados Belize Benin Boliwia Botswana Brazylia Brunei Burkina Faso Burundi Chile Chiny Czad Czarnogóra Demokratyczna Republika Konga Dominika Dominikana Dżibuti Egipt Ekwador Eswatini Fidżi Filipiny Gabon Gambia Ghana Grenada Gruzja Gujana Gwatemala Gwinea Gwinea Bissau Haiti Honduras Hongkong Indie Indonezja Islandia Izrael Jamajka Japonia Jordania Kambodża Kamerun Kanada Katar Kazachstan Kenia Kirgistan Kolumbia Kongo Korea Południowa Kostaryka Kuba Kuwejt Lesotho Liechtenstein Macedonia Madagaskar Makau Malawi Malediwy Malezja Mali Maroko Mauretania Mauritius Meksyk Mjanma Mołdawia Mongolia Mozambik Namibia Nepal Niger Nigeria Nikaragua Norwegia Nowa Zelandia Oman Pakistan Panama Papua-Nowa Gwinea Paragwaj Peru Południowa Afryka Republika Środkowoafrykańska Republika Zielonego Przylądka Rwanda Rosja Saint Kitts i Nevis Saint Lucia Saint Vincent i Grenadyny Salwador Senegal Sierra Leone Singapur Sri Lanka Stany Zjednoczone Surinam Szwajcaria Tanzania Tajlandia Tajwan Togo Tonga Trynidad i Tobago Tunezja Turcja Uganda Ukraina Urugwaj Wenezuela Wietnam Wybrzeże Kości Słoniowej Wyspy Salomona Zambia Zimbabwe Zjednoczone Emiraty Arabskie Unia Europejska, w tym poszczególne państwa członkowskie: Austria Belgia Bułgaria Chorwacja Cypr Czechy Dania Estonia Finlandia Francja Grecja Hiszpania Holandia Irlandia Litwa Luksemburg Łotwa Malta Niemcy Polska Portugalia Rumunia Słowacja Słowenia Szwecja Węgry Wielka Brytania Włochy