Fasces
Rzymski fasces
Fasces (plurale tantum od łac. fasci - wiązka) lub rózgi liktorskie – obwiązany rzemieniem pęk rózg z zatkniętym weń toporem (wojennym) o podwójnym żelaznym ostrzu[1].
Fasces pierwotnie stanowił symbol władzy każdego etruskiego króla - lukumona (lucumo), niesiony przez jego liktorów (lictores), stanowiących osobistą ochronę władcy.
Fasces w tej samej funkcji, z prawie identycznym rytuałem, został przejęty przez starożytnych Rzymian. Był noszony przed cesarzem i najwyższymi urzędnikami rzymskimi przez liktorów, których liczba była uzależniona od rangi i miejsca pojawienia się dostojnika[2]. Czasami liktorzy towarzyszyli obywatelom rzymskim podczas specjalnych wydarzeń, np. pogrzebów lub kiedy dochodziło do pojednania, co miało wyrażać wdzięczność Miasta. Rzymski fasces różnił się od etruskiego tym, że topór (zatknięty w wiązkę poza pomerium lub w czasie wojny) miał tylko jedno żelazne ostrze[1].
W czasach nowożytnych rózgi liktorskie stały się symbolem:
- idei republikańskiej; w tym charakterze znajdują się w godle Francji i innych państw[3];
- przed 1914 ruchów lewicowych i włoskich rewolucjonistów[3][4];
- ruchu faszystowskiego (stąd nazwa faszyzm) i narodowosocjalistycznego;
- wszechwładzy i siły państwa; w tym charakterze wykorzystywany m.in. powszechnie w faszystowskich Włoszech i nazistowskich Niemczech oraz okazjonalnie w sanacyjnej Polsce (np. zachowane do dziś liczne rzymskie fascesy na elewacji gmachu Sejmu Śląskiego i Urzędu Wojewódzkiego w Katowicach, podkreślające supremację Rzeczypospolitej Polskiej nad autonomicznym Śląskiem[5]). W latach 1824–1826, z inicjatywy Stanisława Staszica i według projektu S. Stompfa, wzniesiono na wzgórzu Zamku królewskiego w Lublinie nową budowlę w stylu neogotyku angielskiego, przeznaczoną na więzienie Królestwa Kongresowego, z fascesami etruskimi na dwóch wieżach wjazdowych oraz na zwieńczeniu Baszty.
Fragment elewacji gmachu Sejmu Śląskiego - Fasces
Zobacz też |
- Liktor
Przypisy |
↑ ab M. Jaczynowska, Historia starożytnego Rzymu. PWN, Warszawa 1988, s. 19–20.
↑ V. Bukowska-Wilk, „Osobliwe filtry są...“, „Studia Norwidiana“, 24-25, 2006-2007, s. 193, przypis nr 2.
↑ ab M. Marszał, Faszyzm i jego oblicza, [w]: Varia doctrinalia, red. Ł. Machaj, Prawnicza i Ekonomiczna Biblioteka Cyfrowa, Wrocław 2012, s. 26.
↑ R. Paxton, Anatomia faszyzmu, Poznań 2005, s. 2 [cyt. za: R. Broniarek, Ruch Narodowo-Radykalny „Falanga“ w świetle pism programowych, Dom Wydawniczy Ostoja, Krzeszowice 2011, s. 23. ISBN 978-83-60048-73-3].
↑ ŚCDK: Architektura narodowa w formie i treści. Gmach Urzędu Wojewódzkiego i Sejmu Śląskiego w Katowicach. [dostęp 2015-05-13].
Bibliografia |
- O. Jurewicz, L. Winniczuk, Starożytni Grecy i Rzymianie w życiu prywatnym i państwowym, PWN, Warszawa 1968, s. 343, 367.
Kontrola autorytatywna (insygnia):
GND: 4223181-4
BNCF: 36382
