Cfrtjryk

Ѩзыкъ словѣньскъ Językŭ slověnĭskŭ Старобългарски език
Obszar	Język wymarły, dawniej Imperium Bułgarskie Państwo wielkomorawskie
Liczba mówiących	Język wymarły
Klasyfikacja genetyczna	Języki indoeuropejskie Języki słowiańskie Języki południowosłowiańskie Wschodnie Język staro-cerkiewno-słowiański
Pismo/alfabet	głagolica, wczesna cyrylica
Status oficjalny
język urzędowy	Język wymarły, dawniej Imperium Bułgarskie Państwo wielkomorawskie
UNESCO	6 wymarły↗
Kody języka
Kod ISO 639-1↗	cu
Kod ISO 639-2↗, ISO 639-2	chu
Kod ISO 639-3↗	chu
IETF	cu
Glottolog	chur1257
W Wikipedii
Zobacz też: język, języki świata
Wikipedia w języku cerkiewnosłowiańskim
Słownik języka cerkiewnosłowiańskiego w Wikisłowniku
Ta strona zawiera symbole fonetyczne MAF. Bez właściwego wsparcia renderowania wyświetlane mogą być puste prostokąty lub inne symbole zamiast znaków Unikodu.

Modlitwa Ojcze nasz zapisana cyrylicą w języku s-c-s

Język staro-cerkiewno-słowiański, język s-c-s, język scs, język starobułgarski^[1] (scs.  Ѩзыкъ словѣньскъ, Językŭ slověnĭskŭ, bułg. Старобългарски език) – najstarszy literacki język słowiański, formujący się od połowy IX wieku i oparty głównie na słowiańskich gwarach Sołunia (dzisiejsze Saloniki). Język s-c-s stał się podstawą literacką języków: bułgarskiego, rosyjskiego, serbsko-chorwackiego w różnych redakcjach. Najbliżej spokrewniony jest ze współczesnym językiem bułgarskim^[2][3] i macedońskim^[4], jakkolwiek literackie postacie tych języków oparte są na innych dialektach i cechują się innymi zasadami gramatycznymi, wynikającymi z przynależności do bałkańskiej ligi językowej.

Historia |

Język s-c-s powstał na podłożu prasłowiańskiego dialektu sołuńskiego, będącego częścią grupy bułgarsko-macedońskiej. Misjonarze Słowian, Cyryl i Metody, uczynili go językiem liturgicznym chrześcijan obrządku słowiańskiego. Język ten powstał przed rozpadem jedności języka prasłowiańskiego, za którego początek uważa się zamiany w zakresie półsamogłosek jerowych, tzn. ich zanik i wokalizację. Wg Franciszka Sławskiego język ten nawiązuje ściśle do końcowego okresu języka prasłowiańskiego, oddaje język wspólny wszystkim Słowianom, język prasłowiański, podobną opinię wyrażał Leszek Moszyński przedłużający okres ps. do końca X w.^{[potrzebny przypis]}, dla Czesława Bartuli język ten ma charakter prasłowiański o podłożu dialektalnym sołuńskim^{[potrzebny przypis]}, podobne poglądy wyrażał Henrik Birnbaum^[5]. Późniejszą fazę rozwoju tego języka stanowi język cerkiewnosłowiański. Silny wpływ wywarł język s-c-s na język staroruski, a pośrednio także na współczesny, literacki język rosyjski.

Jak potwierdzają źródła^{[potrzebny przypis]} język ten był zrozumiały dla Słowian morawskich, czeskich, słowackich, panońskich i innych, i wszędzie przyjmowany był jako język rodzimy, nazywany po prostu językъ slověnьskъjь/slověnьskъjь językъ, taka bowiem nazwa obok Slověninъ, Slověne, kъnigy slověnьskyję – "pismo słowiańskie, księgi słowiańskie", slověnьsky – "po słowiańsku" występuje w Żywotach Konstantyna i Metodego.

Kanon |

Najstarsze teksty s-c-s, pisane przez braci sołuńskich lub ich uczniów jeszcze w IX wieku nie zachowały się do dzisiaj. Znane są natomiast późniejsze ich odpisy, już z X i XI w., zachowujące pewne wspólne, archaiczne cechy językowe, które w dużym stopniu odróżniają je od powstałych w tym samym czasie tekstów w formujących się dopiero językach narodowych. Księgi te nazywane są kanonem s-c-s: poświadczają one szereg charakterystycznych form, odnoszonych do tzw. klasycznego języka s-c-s.

Do cech klasycznego s-c-s należą:

1. zachowane samogłoski nosowe;


2. samogłoska jać (zapisywana w transkrypcji najczęściej jako ě);


3. grupy ra i la będące rezultatem przestawki grup or i ol przed spółgłoskami;


4. grupy spółgłoskowe št i žd, powstałe z palatalizacji (zmiękczenia) wcześniejszych grup spółgłoskowych *tj/kť i dj.


5. konsekwentnie zapisywane jery.

Pismo |

Do zapisu języka s-c-s stosowane były dwa alfabety. Początkowo księgi zapisywano głagolicą, opracowaną przez Cyryla i Metodego. Później w tym samym celu stosowano także cyrylicę.

Nazewnictwo |

W bogatej literaturze przedmiotu względem języka s-c-s stosowanych jest wiele rozmaitych określeń, m.in. starosłowiański, starosłoweński, starobułgarski, słowianobułgarski.

Polska nazwa staro-cerkiewno-słowiański jako przymiotnik złożony składający się z dwóch lub więcej członów równorzędnych znaczeniowo powinna być pisana zawsze z łącznikiem. Jeszcze w latach 30. XX wieku złożenie to pisano łącznie, o czym świadczy tytuł podręcznika Henryka Ułaszyna Język starocerkiewnosłowiański (Lwów 1928). Inne nazwy to język starocerkiewny oraz język starosłowiański, pisane łącznie. Niemiecka nazwa to Altkirchenslawisch, a angielska Old Church Slavonic.

W macedońskiej literaturze naukowej dość często używane jest określenie język staromacedoński (mac. старомакедонски јазик). Argumentem za takim nazewnictwem jest w tym wypadku stwierdzenie, że współcześni słowiańscy mieszkańcy Macedonii są bezpośrednimi spadkobiercami Słowian, których język był punktem wyjściowym dla powstania s-c-s. Należy jednak pamiętać że macedoński jako odrębny język wyodrębnił się dopiero w XX wieku.

Zaimki |

Odmiana zaimków osobowych

Zobacz też |

• Językoznawstwo


• Przekład Biblii na staro-cerkiewno-słowiański


• Fragmenty rylskie

Przypisy |

Bibliografia |

• Czesław Bartula, Podstawowe wiadomości z gramatyki języka staro-cerkiewno-słowiańskiego na tle porównawczym, Warszawa 2002


• Tadeusz Brajerski, Język staro-cerkiewno-słowiański, Lublin 1990

Linki zewnętrzne |

• 
  Słownik słowiańsko-polski... Małopolska Biblioteka Cyfrowa