Cfrtjryk

; ;	; Dolar amerykański;
	; Dolar amerykański;
	; ;
	Niektóre współczesne amerykańskie banknoty;
; Kod ISO 4217;	USD;
; Państwo;	; Stany Zjednoczone; Bonaire, Sint Eustatius i Saba; Ekwador; Mikronezja; Palau; Portoryko; Salwador; Timor Wschodni; Wyspy Marshalla; Zimbabwe; Mariany Północne;
; Poziom inflacji;	2,1% w USA, 2012;
Podział;	100 centów = 1 dolar amerykański;
Symbol;	$ – dolar; ¢ – cent;
Monety;	1 2 ($); 1, 5, 10, 25, 50 (¢);
Banknoty;	1, 2, 5, 10, 20, 50, 100 ($) – obiegowe; 500, 1000, 5000, 10 000, 100 000 ($) – pozaobiegowe;
; Bank centralny;	; Federal Reserve System;
; Mennica;	; United States Mint;

Dolar amerykański (oficjalna nazwa – United States dollar, międzynarodowy skrót – USD) – oficjalna waluta Stanów Zjednoczonych, Portoryko, Mikronezji, Marianów Północnych, Palau, Wysp Marshalla, Panamy, Ekwadoru (od 2000), Salwadoru (od 2001), Timoru Wschodniego, Zimbabwe (od 2009) oraz Bonaire, Saby i Sint Eustatius od 2011 roku. Jeden dolar amerykański dzieli się na sto centów amerykańskich. Zapisuje się go za pomocą symbolu $.

Talarem/dolarem określano początkowo powszechnie jedną uncję srebra w postaci monety bitej przez czeskiego hrabiego Schlicka w XVI wieku. Schlick mieszkał w Dolinie Joachima, po niemiecku nazywanej Joachimsthal. Monety hrabiego zyskały wielkie uznanie dzięki precyzji wykonania i czystości i były powszechnie nazywane „Joachimsthalers”, a później „talarami”. Nazwa „dolara” pochodzi od „talara”^[2]. Od 1861 roku można używać każdego kiedykolwiek wyemitowanego znaku pieniężnego w USA, jednak banknoty ze starszą datą emisji są rzadko spotykane.

Wartość dolara oparta była na parytecie złota. Parytet przyjęty w 1900 roku wynosił 20,67 dolara, a przyjęty w 1934 roku 35 dolarów za uncję. Od 1933 roku zniesiono wymienialność dolara na złoto dla własnych obywateli. W 1971 roku USA wycofały się z tego parytetu. W 1972 roku uncja złota osiągnęła cenę 42 dolarów. W 1973 r. USA całkowicie odeszły od powiązania wartości dolara ze złotem – odtąd dolar stał się walutą płynną. Plany zniesienia rezerwy złota, ogłoszone przez prezydenta Richarda Nixona w 1971 roku, doprowadziły do powstania Partii Libertariańskiej, która obok powstałej później Partii Konstytucyjnej jest jedną z sił politycznych w USA, które dążą do przywrócenia oparcia na kruszcach szlachetnych, uważając, iż brak pokrycia w złocie lub srebrze jest niezgodny z Artykułem I paragraf 10 Konstytucji Stanów Zjednoczonych^[3]. Znaczna część członków ruchu Boston TEA Party również nawołuje do przywrócenia parytetu złota.

Spis treści

1 Nominały
- 1.1 Banknoty obiegowe
- 1.2 Monety obiegowe

2 Surowce

3 Spadek wartości dolara

4 Monety historyczne i obecnie produkowane

5 Zasady drukowania i działania Fed

6 Zobacz też

7 Uwagi

8 Przypisy

9 Linki zewnętrzne

Nominały |

Banknoty obiegowe |

Wizerunek		Opis
Awers	Rewers	Nominał	Awers	Rewers
		$1	George Washington	Wielka Pieczęć Stanów Zjednoczonych
		$2*	Thomas Jefferson	Deklaracja Niepodległości Johna Trumbulla
		$5	Abraham Lincoln	Mauzoleum Lincolna
		$10	Alexander Hamilton	Departament Skarbu
		$20	Andrew Jackson	Biały Dom
		$50	Ulysses Grant	Kapitol
		$100	Benjamin Franklin	Independence Hall
* Banknot rzadko spotykany

Monety obiegowe |

Wizerunek		Opis
Rewers	Awers	Nominał	Rewers	Awers
		1¢ (penny)	Abraham Lincoln	Union Shield
		5¢ (nickel)	Thomas Jefferson	Monticello
		10¢ (dime)	Franklin Delano Roosevelt	pochodnia, gałąź oliwna, gałąź dębu
		25¢ (quarter)	George Washington	różne wizerunki okolicznościowe
		50¢ (half)*	John F. Kennedy	Pieczęć Prezydenta Stanów Zjednoczonych
		$1*	różne wizerunki okolicznościowe	różne wizerunki okolicznościowe
* Moneta rzadko spotykana w powszechnym obiegu

Surowce |

Papier, na którym są drukowane amerykańskie banknoty, składa się z około 75% bawełny, około 25% lnu oraz kilku ściśle tajnych składników^{[potrzebny przypis]}. W przeciwieństwie do innych rodzajów papieru, wcale nie zawiera celulozy. Tajemnicą są także proporcje. Aby był jeszcze trudniejszy do podrobienia, w mieszankę papieru wtapia się niebieskie i czerwone nitki. Pojedynczy banknot 100-dolarowy od wyprodukowania do wycofania funkcjonuje przez ok. 9 lat, żywotność banknotu dwudziestodolarowego wynosi ok. 4 lat, natomiast jednodolarowy niszczy się przed upływem 2 lat^{[potrzebny przypis]}. Średnio trzeba wymieniać banknoty co 5 lat.

Rewers banknotu jednodolarowego

Spadek wartości dolara |

Mimo że oficjalnie każdy dolar amerykański, wyprodukowany od początku istnienia tej waluty, pozostaje legalnym środkiem płatniczym w USA, to wartość dolara generalnie spada, patrząc zwłaszcza w szerszym horyzoncie czasowym.

Aczkolwiek zamiana na pieniądz fiducjarny w 1971 (ze zniesieniem wymiany na kruszec), pokazuje mniejszy spadek siły nabywczej pieniądza fiducjarnego do analogicznego spadku tego samego pieniądza w stosunku do kruszcu. W 1972 1 uncja^[a] miała wartość 42,74 dolara^[4]^[5]. W 2012 wartość 1 uncji złota to 1692,40 dolara^[4]. Co oznacza wartość 1 dolara w kruszcu na ok. 0,025 dolara z 1972. Zgodnie z wartościami odpowiednika siły nabywczej 1 dolar z 2011 roku jest to 0,034 dolara z 1774, a dolar z roku 1970 to 0,20 dolara z 1774. Spadek fiducjarnego jest ok. 6 razy, a w stosunku do kruszcu 40 razy.

Wartość nabywcza 1 dolara amerykańskiego w porównaniu do 1774'

Rok	Odpowiednik siły nabywczej
1774	1,00 $
1780	0,59 $
1790	0,89 $
1800	0,64 $
1810	0,66 $
1820	0,69 $
1830	0,88 $
1840	0,94 $
1850	1,03 $
1860	0,97 $

Rok	Odpowiednik siły nabywczej
1870	0,62 $
1880	0,79 $
1890	0,89 $
1900	0,96 $
1910	0,85 $
1920	0,39 $
1930	0,47 $
1940	0,56 $
1950	0,33 $
1960	0,26 $

Rok	Odpowiednik siły nabywczej
1970	0,20 $
1980	0,10 $
1990	0,06 $
2000	0,05 $
2007	0,04 $
2008	0,04 $
2009	0,04 $
2010	0,035 $
2011	0,034 $

Wykres U.S. Consumer Price Index 1913–... (oficjalnego indeksu cen konsumpcyjnych)

^{[potrzebny przypis]}

Monety historyczne i obecnie produkowane |

Pół centa 1792–1857

Cent (Penny) od 1793

2 centy 1864–1873

3 centy 1851–1889

Half Dime lub half disme 1792–1873 (nie należy mylić z poniższym Five-cent Nickel)

Nickel 5 centów od 1866

Dime od 1792

20 centów 1875–1878

Quarter od 1796

Half dollar od 1794

Dollar od 1794

Quarter Eagle (2,5-dolarowa złota moneta) 1792–1929

Three-dollar piece 1854–1889 (złota moneta)

Four-dollar piece 1879–1880 (złota moneta)

Half Eagle (5-dolarowa złota moneta) 1795–1929

Eagle (10-dolarowa złota moneta) 1795–1933

Double Eagle (20-dolarowa złota moneta) 1850–1933

Zasady drukowania i działania Fed |

W gotówce (głównie banknoty z racji spadku wartości monet) znajduje się ponad 800 miliardów dolarów. Zasadniczo 8 razy w roku zbiera się rada Fed (Rezerwy Federalnej), która podejmuje decyzję na temat tego ile gotówki ma znajdować się w obiegu. Jeśli decyduje o zwiększeniu jej ilości, to skupuje za gotówkę papiery dłużne USA od banków prywatnych. Odwrotnie zaś sprzedaje papiery dłużne w zamian za gotówkę. Pieniądze zasadniczo nie zmieniają miejsca, zmienia się tylko stan rachunku gotówkowego banku (w rezerwie federalnej). Bank prywatny może wyjąć nadmiar gotówki (powyżej norm, które musi przetrzymywać zgodnie z przepisami), jeśli tylko chce, aczkolwiek musi o tym uprzedzić Fed. Po otrzymaniu takiego żądania Fed zleca druk banknotów (w Bureau of Engraving and Printing) lub bicie monet (Bureau of the Mint), następnie gotówka jest odbierana przez instytucję, która m.in. może wydać takie pieniądze swoim klientom^{[potrzebny przypis]}.

Zobacz też |

banknoty dolarów amerykańskich o wysokich nominałach

dolar

jednostka monetarna

monety amerykańskie

dolar zastępczy

Uwagi |

↑ Dla określania jednostek wagowych złota stosuje się tzw. „uncje trojańskie” lub „aptekarskie”; 1 uncja trojańska to ~31,1035 g. Zob. Piotr Stanisławski: 10 rzeczy, których nie wiesz o... złocie (pol.). W: „Przekrój” [on-line]. Wirtualna Polska, 27 października 2008. [dostęp 28 października 2008].

Przypisy |

↑ Inflacja według CIA (ang.). [dostęp 13 sierpnia 2013].

↑ Murray Rothbard, Złoto, banki, ludzie – krótka historia pieniądza (What Has Government Done to Our Money), Fijorr Publishing (pdf), s. 39.

↑ Paragraf ten zabrania m. in. wprowadzania do obiegu pieniędzy papierowych (bills of credit) przez poszczególne stany. Początkowo, w sprawie Hepburn v. Griswold (1870) Sąd Najwyższy Stanów Zjednoczonych uznał, że zakaz ten obejmuje także władze federalne (Konstytucja w art. I paragraf 8 dozwala Kongresowi na bicie monet, pomija banknoty), jednak w sprawie Konx v. Lee (1871) orzekł przeciwnie, iż skoro zakazem wprowadzania banknotów objęte są władze stanowe, zatem o takim ograniczeniu rządu federalnego Konstytucja milczy. (Supreme Court Declares Greenbacks Legal in Knox v Lee)

↑ ^a^b OnlyGold

↑ Jan Dworek: Prawo finansowe i finanse publiczne (treść wykładu). 2008. [dostęp 2012-09-09].

Linki zewnętrzne |

Kursy walut w NBP.pl

Historyczne i bieżące banknoty dolarowe (Strona ze skanami banknotów) (ang.) (niem.)

[4] Dla określania jednostek wagowych złota stosuje się tzw. „uncje trojańskie” lub „aptekarskie”; 1 uncja trojańska to ~31,1035 g. Zob. Piotr Stanisławski: 10 rzeczy, których nie wiesz o... złocie (pol.). W: „Przekrój” [on-line]. Wirtualna Polska, 27 października 2008. [dostęp 28 października 2008].

[1] Inflacja według CIA (ang.). [dostęp 13 sierpnia 2013].

[2] Murray Rothbard, Złoto, banki, ludzie – krótka historia pieniądza (What Has Government Done to Our Money), Fijorr Publishing (pdf), s. 39.

[3] Paragraf ten zabrania m. in. wprowadzania do obiegu pieniędzy papierowych (bills of credit) przez poszczególne stany. Początkowo, w sprawie Hepburn v. Griswold (1870) Sąd Najwyższy Stanów Zjednoczonych uznał, że zakaz ten obejmuje także władze federalne (Konstytucja w art. I paragraf 8 dozwala Kongresowi na bicie monet, pomija banknoty), jednak w sprawie Konx v. Lee (1871) orzekł przeciwnie, iż skoro zakazem wprowadzania banknotów objęte są władze stanowe, zatem o takim ograniczeniu rządu federalnego Konstytucja milczy. (Supreme Court Declares Greenbacks Legal in Knox v Lee)

[:0-5] OnlyGold

[6] Jan Dworek: Prawo finansowe i finanse publiczne (treść wykładu). 2008. [dostęp 2012-09-09].

搜尋此網誌