Cfrtjryk

Occupation française de Malte (francuski) Occupazione francese di Malta (włoski) Okkupazzjoni Franċiża ta' Malta (maltański) Francuska okupacja Malty
1798–1800
Flaga Francji
Dewiza: (fr) 'Liberté, Égalité Wolność, równość
Język urzędowy	francuski, włoski, maltański
Stolica	Valletta
Status terytorium	okupacja wojskowa
Jednostka monetarna	scudo maltańskie
Inwazja francuska	1798
powstanie maltańskie	1800
Religia dominująca	rzymsko-katolicka

Francuska okupacja Malty trwała od roku 1798 do 1800. Została zapoczątkowana, gdy Zakon św. Jana poddał się Napoleonowi w czerwcu 1798 roku.

Francuska inwazja na Maltę |

 Zobacz więcej w artykule Śródziemnomorska kampania Napoleona (1798), w sekcji Malta.

19 maja 1798 roku, z Tulonu wypłynęła francuska flota, wioząc wojska ekspedycyjne w sile ponad 30 000 mężczyzn, pod dowództwem generała Napoleona Bonaparte. Celem tej potężnej siły był Egipt, Napoleon pragnął rozszerzyć francuskie wpływy na inne kontynenty oraz zmusić Anglików do zawarcia pokoju we francuskich wojnach rewolucyjnych, które rozpoczęły się w roku 1792. Płynąc na południowy wschód, konwój zasilony został dodatkowymi transportami w portach włoskich, i 9 czerwca o 5:30 przypłynął do Valletty. W owym czasie Malta i sąsiednie wyspy rządzone były przez Zakon św. Jana, stary i wpływowy zakon feudalny, osłabiony jednak przez utratę większości swoich dochodów podczas Rewolucji Francuskiej. Wielki Mistrz Ferdinand von Hompesch zu Bolheim odmówił żądaniom Bonapartego, aby wpuścić do portu w Valletcie całą flotę, argumentując, że neutralność Malty daje możliwość zacumowania w porcie jedynie dwóch jednostek.

Kapitulacja Malty przed generałem Bonaparte

Po otrzymaniu takiej odpowiedzi, Bonaparte natychmiast rozkazał rozpocząć ostrzeliwanie Valletty przez swoje okręty, a 11 czerwca generał Louis Baraguey d'Hilliers rozpoczął operację desantową, w której kilka tysięcy żołnierzy wylądowało w siedmiu strategicznych miejscach na wyspie. Francuscy rycerze Zakonu zdezerterowali, a pozostali nie zorganizowali znaczącego oporu. Około dwóch tysięcy Maltańczyków stawiało opór przez 24 godziny, lecz wycofali się do Valletty, kiedy miasto Mdina zostało zdobyte przez generała Claude-Henri Belgrand de Vaubois. Jakkolwiek Valletta była wystarczająco mocna, aby wytrzymać długie oblężenie, Napoleon negocjował poddanie miasta z Hompeschem, który zgodził się przekazać Maltę wraz ze wszystkimi zasobami i bogactwami Francuzom, w zamian za posiadłości i rekompensaty finansowe we Francji dla siebie i swoich rycerzy. Bonaparte pozostawił na wyspie garnizon w ilości 3 000 żołnierzy, z generałem Vaubois na czele, a sam z resztą sił ekspedycyjnych wypłynął 19 czerwca do Aleksandrii.

Reformy Napoleona |

Tablica na Palazzo Parisio, informująca o zatrzymaniu się tutaj Napoleona.

Podczas swojego krótkiego pobytu na Malcie, Napoleon zatrzymał się w Palazzo Parisio w Valletcie (zajmowany dziś przez Ministerstwo Spraw Zagranicznych). Wprowadził on w życie reformy, bazujące na zasadach Rewolucji Francuskiej. Reformy te można podzielić na cztery główne kategorie:

Socjalne |

Mieszkańcy Malty zostali obdarowani równością wobec prawa i byli traktowani jak obywatele francuscy. Maltańskie tytuły szlacheckie zostały zniesione a niewolnicy obdarzeni wolnością. Zagwarantowano wolność słowa i pisma, jakkolwiek jedynym pismem był Journal de Malta, wydawany przez rząd. Więźniowie polityczni, w tym Mikiel Anton Vassalli oraz osoby, które brały udział w Powstaniu Księży, zostali uwolnieni, a także społeczność żydowska uzyskała zezwolenie na budowę synagogi^[1].

Administracyjne |

Wszystkie posiadłości Zakonu zostały przejęte przez rząd francuski.
Powołano Commission de gouvernement (Komisję Rządową) do zarządzania wyspą, w skład której wchodzili:

• Gubernator Wojskowy: Claude-Henri Belgrand de Vaubois
  


• Komisarz: Michel-Louis-Étienne Regnaud(ang.)
  


• Przewodniczący Komisji Cywilnej: Jean de Boisredon de Ransijat(ang.)
  


• Sekretariat Komisarza: Coretterie


• Członkowie:
  
  
  
  • Don Francesco Saverio Caruana (kanonik Katedry w Mdinie)
    
  
  
  • baron Jean-François Dorell (prawnik)
    
  
  
  • dr Vincenzo Caruana (sekretarz arcybiskupa i przewodniczący sądu)
    
  
  
  • Cristoforo Frendo (notariusz)
    
  
  
  • Benedetto Schembri (sędzia)
    
  
  
  • Paolo Ciantar (kupiec)
    
  
  
  • Carlo Astor
  
  
  
  

oraz Commission des domaines (Komisję Własnościową) w składzie:

• Martthieu Poussielgue


• Jean-André Caruson


• Robert Roussel

Nadto Malta została podzielona na kantony i gminy. Każda była zarządzana przez prezydenta, sekretarza i dwóch członków^[2].

• Kanton Malty
  
  
  
  • Gmina Zachodnia (Valletta i Floriana)
  
  
  • Gmina Wschodnia (Birgu, Senglea i Cospicua)
  
  
  
  


• Kanton Mdiny, Rabatu i Dingli
  


• Kanton Żebbuġ
  


• Kanton Qormi i Luqa
  


• Kanton Naxxar, Mosty i Għargħur
  


• Kanton Birkirkary, Lija, Balzan i Attard
  


• Kanton Siġġiewi, Qrendi i Mqabba
  


• Kanton Żejtun, Żabbar, Għaxaq i Tarxien
  


• Kanton Żurrieq, Safi, Kirkop i Gudja
  

Francuskim Komendantem Gozo został Jean-Louis-Ebénézer Reynier. Wyspa podzielona została na dwie gminy:

• Gmina Miasta Gozo (Rabat, Għarb, Sannat i Xewkija)


• Gmina Caccia (Xagħra, Żebbuġ i Nadur)

Została również utworzona Gwardia Narodowa^[1].

Edukacyjne |

Znak uliczny umieszczony podczas francuskiej okupacji na fasadzie Biblioteki Narodowej Malty

Zostały utworzone szkoły podstawowe w głównych miastach i wsiach. Zezwolono 60 studentom na studiowanie we Francji. Uniwersytet Maltański został przemianowany na Polytecnique i zaczęto tam wykładać przedmioty ścisłe. Jednakże żadna z tych reform nie urzeczywistniła się, ze względu na krótki okres rządów francuskich^[1].

Relacje Kościół - Państwo |

Obszerne nieruchomości kościelne zostały przejęte przez rząd, poszczególne zakony religijne miały prawo do utrzymania jedynie jednego zgromadzenia żeńskiego każdy. Inkwizycja została zniesiona, a ostatni inkwizytor został wypędzony z wyspy^[1].

Niedługo później francuscy żołnierze zaczęli ograbiać kościelne nieruchomości, i to stało się jedną z głównych przyczyn powstania maltańskiego przeciwko Francuzom.

Powstanie Maltańskie |

 Osobny artykuł: Oblężenie Malty (1798-1800).

Srebrna brama w Konkatedrze św. Jana została pomalowana przez Maltańczyków na czarno, skutkiem czego francuscy żołnierze nie odkryli, że jest zrobiona ze srebra i nie przetopili jej na sztaby.

Francuzi szybko zlikwidowali wszelkie instytucje Zakonu Joannitów, w tym Kościoła katolickiego, z czego Maltańczycy nie byli zadowoleni. Wynikły też problemy natury ekonomicznej i rząd francuski zaprzestał wszelkich wypłat, rozpoczął natomiast wywóz złota i srebra z banków oraz zasobów Zakonu. Posiadłości kościelne zostały ograbione i zmuszono Kościół do ponoszenia kosztów francuskiej ekspedycji do Egiptu. Działalność ta wywołała znaczny gniew wśród głęboko wierzących Maltańczyków. 2 września, w czasie aukcji posiadłości kościelnych, gniew ten wybuchł powszechnym powstaniem, i w czasie kilku następnych dni tysiące maltańskich partyzantów zepchnęło francuski garnizon do Valletty i na teren portu. Valletta została otoczona przez około 10 000 powstańców, pod wodzą Emmanuele Vitale i kanonika Francesco Saverio Caruana, lecz forteca była za mocna do zdobycia przez siły nieregularne. Maltańczycy zbudowali fortyfikacje oblężnicze otaczające port, aby móc bombardować Francuzów^[3]. W ciągu roku przybyła pomoc brytyjska, i w roku 1799 kapitan Alexander Ball został mianowany Cywilnym Komisarzem Malty. Francuski garnizon w Valletcie w końcu, 4 września 1800 roku, skapitulował przed Brytyjczykami i Malta stała się brytyjskim Protektoratem^[1].

Gozo |

 Osobny artykuł: Gozo (niepodległe państwo).

28 października 1798 roku, Ball zakończył z sukcesem negocjacje z francuskim garnizonem na małej wyspie Gozo. 217 francuskich żołnierzy zgodziło się poddać bez walki i przekazać wyspę Brytyjczykom. Ci, jeszcze tego samego dnia, przekazali wyspę w ręce mieszkańców. Archiprezbiter Francesco Saverio Cassar rozpoczął zarządzanie wyspą w imieniu króla Ferdynanda III z Sycylii. Gozo pozostało niezależne do czasu, gdy Cassar został pozbawiony władzy przez Brytyjczyków w roku 1801^[4].

Przypisy |