Cfrtjryk

OP – oznaczenie literowe Opola na tablicach rejestracyjnych pojazdów w Polsce

Dominikanie
Dewiza: Veritas (Prawda)[1]
Pełna nazwa	Zakon Kaznodziejski
Nazwa łacińska	Ordo Prædicatorum
Skrót zakonny	OP
Wyznanie	katolickie
Kościół	rzymskokatolicki
Status kanoniczny	instytut zakonny na prawie papieskim
Założyciel	Domingo de Guzmán
Data założenia	1216
Data zatwierdzenia	1216
Przełożony	o. Bruno Cadoré[2]
Liczba członków	5810 (2015)[3]
Strona internetowa

Dominikanie, Zakon Kaznodziejski (łac. Ordo Praedicatorum) – katolicki zakon męski założony w 1216 r. przez św. Dominika Guzmána „szczególnie dla kaznodziejstwa i zbawiania dusz”^[4]. Według księgi Vitae fratrum (Życie braci), opracowanej przez Gerarda de Frachet OP, opisującej życie pierwszego pokolenia braci, spisanej jeszcze za ich życia, zakon został „założony przez św. Dominika w Tuluzie przede wszystkim dla zwalczania herezji i schizmy”. Stąd dosyć wcześnie papież Grzegorz IX powierzył im Urząd Inkwizycji^[5]. W Prowansji istniał wówczas ruch katarów i Albigensów.

Zakon Kaznodziejski dał Kościołowi 4 papieży, 68 kardynałów, 13 patriarchów, 240 arcybiskupów i 1170 biskupów^[6].

Powstanie zakonu |

Początki zakonu dominikanów wiążą się z langwedocką misją nawrócenia katarów.
Do legatów i misjonarzy cysterskich przyłączyli się w 1206 dwaj kapłani z Kastylii: biskup Osmy Diego z Acebes i podprzeor jego kapituły św. Dominik Guzman. Przychylnie przyjęci przez papieża w Rzymie, spotkali się z jego legatami i uzyskali od nich poparcie dla akcji nawracania katarów. Obrana przez nich metoda różniła się od cysterskiej programowym eksponowaniem ubóstwa misjonarzy, którzy żebrząc uprawiali wędrowne kaznodziejstwo na wzór apostolski. Obok apostolskich wędrówek od domu do domu nowi misjonarze, mający odpowiednie przygotowanie teologiczne i oratorskie, organizowali uczone dysputy z katarami i waldensami (np. na zamku w Pamiers w 1207), starając się przy pomocy argumentów wykazać fałsz ich nauki. Papież Innocenty III w pełni zaakceptował ich metody.
Do św. Dominika przyłączali się kandydaci na kaznodziejów. Rozszerzał się zakres działalności: nie ograniczali się już do nawracania katarów, ale podjęli ewangelizację wśród miejscowej ludności. Powierzenie zadań kaznodziejskich przez biskupa Tuluzy nadało grupie charakter instytucjonalny i powiększyło jej wiarygodność. Powstała silna, dynamiczna wspólnota, która znacznie szybciej niż „ubodzy z Asyżu” została przekształcona w oficjalny zakon. Wstępną aprobatę papieską otrzymali podczas czwartego soboru laterańskiego, w którym św. Dominik uczestniczył osobiście. 22 grudnia 1216 papież Honoriusz III wydał bullę zatwierdzającą nowy zakon w Kościele. Dominik przy ustalaniu zasad funkcjonowania nowego zgromadzenia wykorzystał regułę św. Augustyna, omijając przepis soboru laterańskiego, zakazujący tworzenia nowych zakonów. Mimo iż przyjęli regułę kanoniczą, bracia wyrzekli się wszelkich form własności i stali się zakonem żebrzącym. Żebrzący charakter klasztorów kształtował się stopniowo, przesądziło o nim dopiero postanowienie pierwszej kapituły generalnej w 1220. Zachowały się pierwsze Konstytucje Zakonu, obowiązujące przed poprawionym wydaniem dokonanym przez św. Rajmunda z Penyafort, które weszło w życie w 1241 roku. Część pierwsza zaczerpnęła wiele z konstytucji Premonstratensów (Norbertanie) i pochodzi z pierwszej kapituły odbytej w 1216 roku, na której Zakon został uformowany^[7].

Nazwa i symbole |

Zakon nazywa się oficjalnie po łacinie Ordo Praedicatorum (pol. Zakon Kaznodziejów), stąd skrót przy nazwisku „OP”, czasem w wersji spolszczonej „ZK”. Dominikanie to nazwa bardzej potoczna pochodząca od imienia założyciela Dominika, po łacinie Dominicus. Podobnie jak nazwa franciszkanie pochodzi od św. Franciszka. Przypadkowo, przywołuje ona dwa słowa łacińskie Domini canes (dosłownie „psy Pana”). Stąd czasem czarno-biały pies jest używany jako symbol graficzny Zakonu. Biel i czerń – od habitów takich kolorów^[8].

Cele |

Dominikanie w Warszawie. Od lewej Martin Stanislas Gillet, Jacek Woroniecki i Henryk Jakubca (1933)

Zakon wyrósł ze spotkania Dominika z neo-manichejskimi ruchami albigensów, katarów i waldensów na południu Francji. Dominik toczył z nimi skuteczne dysputy teologiczne – nie z pozycji władzy, lecz przekonując mocą prawdy. Z tego powodu papieże, począwszy od Grzegorza IX, zaczęli powierzać dominikanom zadania inkwizytorów. Jednym z pierwszych kaznodziejów-inkwizytorów był św. Piotr z Werony, sam nawrócony katar, zabity 6 kwietnia 1252 w trakcie misji kaznodziejskiej.
Cel dominikanów wyraził papież Honoriusz III we fragmencie listu do Dominika i jego braci, zawartym także we współczesnej, obowiązującej dziś tzw. Konstytucji Podstawowej:

Objąwszy ubóstwo i życie zakonne, jesteście wolni dla zachęty przepowiadania słowa Bożego, rozgłaszając (dosł. ewangelizując) po świecie imię Pana Naszego Jezusa Chrystusa” (amplexi paupertatem et regularem vitam professi verbi Dei exhortationi vacetis, evangelizantes per orbem nomen Domini nostri Iesu Christi)

Klasztor Dominikanów w Lublinie

Sami dominikanie zapisali w swych pierwotnych konstytucjach, że od początku zostali powołani jako zakon ustanowiony „szczególnie dla przepowiadania i zbawiania dusz” („specialiter ob praedicationem et animarum salutem ab initio noscitur institutus fuisse”)^[9][10]. Według Konstytucji głównym zadaniem Zakonu jest głoszenie Ewangelii „wszędzie, wszystkim i na wszystkie sposoby”. Charakterystycznym rysem dominikanów jest duży nacisk kładziony na studium teologii i filozofii. Poznawanie wiary, treści Objawienia jest u dominikanów nierozłącznie związane z kontemplacją czyli osobistym spotkaniem, osobistą relacją z Bogiem. Z relacji czerpią duchową moc swojego nauczania, zgodnie z zasadą contemplare et contemplata aliis tradere (kontemplować i dzielić się owocami kontemplacji z innymi)^[11]

Podobnie jak u minorytów (franciszkanów) podstawą służenia Bogu było i jest ubóstwo. Ubóstwo dominikańskie jest wyraźnie związane z apostolskimi celami zakonu. Konstytucja zakonu mówi, że jeśli zakonnicy pragną naśladować Apostołów, muszą żyć podobnie jak oni. Każdy z braci przed złożeniem profesji pozbywał się tego, co posiadał i tego, co mógłby otrzymać z dziedzictwa lub darowizny; od tego momentu wszystko, co miał, należało do całego zakonu. Celem ubóstwa było naśladowanie Chrystusa, który także nic nie posiadał. Sądzono, iż pozbycie się wszelkich dóbr materialnych pozwoli lepiej słyszeć głos Pana.

Znani dominikanie |

Na świecie |

Najbardziej znanymi dominikanami byli: bł. Jordan z Saksonii – następca św. Dominika (zm. 1237), św. Jacek Odrowąż (zm. 1257), który sprowadził dominikanów do Polski i założył ich klasztory w Krakowie, Wrocławiu, Kamieniu Pomorskim, Gdańsku, Płocku, Elblągu i Sandomierzu, św. Albert Wielki (zm. 1280), Johannes Eckhart (zm. 1327) i św. Tomasz z Akwinu (zm. 1274) – najwięksi teologowie średniowiecza, św. Katarzyna ze Sieny (zm. 1380) znana ze swojej działalności społecznej, św. Róża z Limy (zm. 1617), patronka Ameryki, bł. Piotr Jerzy Frassati (zm. 1925), patron młodzieży, studentów i Akcji Katolickiej, bł. Fra Angelico (zm. 1455) – malarz włoski oraz Tomás de Torquemada – Wielki Inkwizytor Hiszpanii (zm. 1498), Girolamo Savonarola (zm. 1498) – faktycznie rządzący Florencją, adwersarz papieża Aleksandra VI, Giordano Bruno – filozof (oskarżony o herezję wystąpił z zakonu, w 1600 roku spalony na stosie), oraz Heinrich Kramer, autor Malleus Maleficarum (Młota na czarownice), który stał się znany jako podręcznik łowców czarownic od XV do XVII wieku.

Czterech dominikanów zasiadało na Stolicy Piotrowej – Innocenty V, Benedykt XI, św. Pius V i Benedykt XIII.

W gronie kardynałów jest obecnie dwóch dominikanów: arcybiskup metropolita Pragi oraz prymas Czech Dominik Duka OP i arcybiskup Wiednia Christoph Schönborn OP (po śmierci Jana Pawła II był przez niektórych watykanistów i publicystów wymieniany jako jeden z głównych kandydatów do objęcia godności papieża).

Aleksander IV, papież, poleca arcybiskupowi i biskupom polskim, aby przestrzegali konstytucji zakonu dominikanów, 1256

W Polsce |

Obok św. Jacka najbardziej znaczącym polskim dominikaninem był bł. Czesław Odrowąż, założyciel klasztorów dominikanów w Pradze i we Wrocławiu. W okresie międzywojennym w Polsce znany był o. Jacek Woroniecki OP, autor m.in. „Katolickiej Etyki Wychowawczej” i „Pełni modlitwy”. Wśród biblistów i archeologów znany był o. Atanazy Urban Fic. Bł. o. Michał Czartoryski OP, który zginął śmiercią męczeńską w Powstaniu Warszawskim; Wybitną postacią był również o. Józef Maria Bocheński OP, filozof i krytyk komunizmu, o. Feliks Bednarski profesor KUL. W okresie PRL znanym dominikaninem był o. Honoriusz Kowalczyk, poznański duszpasterz akademicki, który zginął w niewyjaśnionych okolicznościach w czasie stanu wojennego. W latach 1970-1983 rektorem KUL-u był o. Mieczysław Albert Krąpiec OP, profesor filozofii, tomista, współtwórca tzw. lubelskiej szkoły filozoficznej. 11 marca 2010 w Krakowie zmarł o. Joachim Badeni OP, ceniony duszpasterz środowisk akademickich, natomiast 21 grudnia 2015 odszedł o. Jan Góra OP, spiritus movens spotkań młodzieży na Lednicy. 23 maja 2016 odszedł o. Tomasz Pawłowski OP, założyciel jednego z najbardziej znanych duszpasterstw akademickich w Polsce: „Beczki”).

Na początku XXI stulecia wśród najbardziej znanych dominikanów w Polsce są o. Jacek Salij (teolog), o. Ludwik Wiśniewski, o. Adam Szustak (duszpasterz akademicki, youtuber), o. Jan Andrzej Kłoczowski (filozof i teolog), o. Jarosław Kupczak (teolog), o. Piotr Skonieczny (kanonista), o. Konrad Hejmo (były duszpasterz polskich pielgrzymów w Rzymie) oraz o. Maciej Zięba (filozof), o. Andrzej Bujnowski (współzałożyciel zespołu Deus Meus), Tomasz Dostatni, o. Tomasz Gałuszka (historyk mediewista) oraz o. Paweł Gużyński.

Aktualnym prowincjałem dominikanów w Polsce jest ojciec Paweł Kozacki OP.

Konwenty i domy polskiej prowincji:

• 
  Kraków (zał. 1223), Konwent Świętej Trójcy


• 
  Sandomierz (zał. 1226), Konwent Św. Jakuba Apostoła, Sanktuarium Bł. Sadoka i 48 towarzyszy, męczenników, Sanktuarium Matki Bożej Różańcowej


• 
  Wrocław (zał. 1226), Konwent Św. Wojciecha


• 
  Gdańsk (zał. 1227), Konwent Św. Mikołaja, Parafia Św. Mikołaja


• 
  Poznań (zał. 1253), Konwent Matki Bożej Różańcowej


• 
  Lublin (zał. 1253), Konwent Św. Stanisława biskupa i męczennika
  


• 
  Warszawa (zał. 1603), Konwent Św. Jacka
  


• 
  Gidle (zał. 1618), Konwent Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny, Sanktuarium Matki Bożej Gidelskiej
  


• 
  Borek Stary (zał. 1667), Konwent Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny, Sanktuarium Matki Bożej Boreckiej


• 
  Tarnobrzeg (zał. 1676), Konwent Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny, Parafia Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny, Sanktuarium Matki Bożej Dzikowskiej
  


• 
  Jarosław (zał. 1777), Konwent Matki Bożej Bolesnej, Parafia Matki Bożej Bolesnej, Sanktuarium Matki Bożej Bolesnej


• 
  Warszawa – Służew (zał. 1934) Konwent Św. Józefa, Parafia Św. Dominika; Sanktuarium Matki Bożej Różańcowej


• 
  Szczecin (zał. 1995), Konwent Św. Dominika, Parafia Św. Dominika


• 
  Rzeszów (zał. 1997), Konwent Św. Jacka, Parafia Św. Jacka


• 
  Łódź (zał. 2004), Konwent Bł. Pier Giorgia Frassatiego


• 
  Korbielów (zał. 1958), Dom Najświętszej Maryi Panny Królowej Aniołów, Parafia Najświętszej Maryi Panny Królowej Aniołów; Dom rekolekcyjny im. o. Jacka Woronieckiego


• 
  Małe Ciche (zał. 1975), Dom Św. Józefa Oblubieńca Najświętszej Maryi Panny, Ośrodek duszpasterstwa parafii Św. Marii Magdaleny w Poroninie; Sanktuarium Matki Bożej Królowej Tatr na Wiktorówkach
  


• 
  Ustroń – Hermanice (zał. 1987), Dom Najświętszej Maryi Panny Królowej Polski, Parafia Najświętszej Maryi Panny Królowej Polski


• 
  Katowice (zał. 2012), Parafia Przemienienia Pańskiego
  


• 
  Monachium (zał. 1990), Dom Św. Alberta Wielkiego, Dom Polskiej Prowincji w Niemczech


• 
  Nowy Jork (zał. 2003), Dom Bożego Miłosierdzia, Dom Polskiej Prowincji w Stanach Zjednoczonych Ameryki

Inicjatywy polskiej prowincji dominikanów |

• Szkoła Chrystusowa


• Dominikański Ośrodek Kaznodziejski


• Dominikańskie Ośrodki Informacji o Nowych Ruchach Religijnych i Sektach


• Kolegium Filozoficzno – Teologiczne OO. Dominikanów


• Dominikański Instytut Historyczny


• Dominikański Ośrodek Liturgiczny


• W drodze (wydawnictwo)


• W Drodze (miesięcznik)


• Lednica 2000


• Dominikańska Szkoła Wiary


• Dom rekolekcyjny w Korbielowie


• Fundusz Stypendiów św. Jacka


• Dominikański Sekratariat Misyjny


• TV Dominikanie


• Dominikańskie Studium Filozofii i Teologii


• Szkoła Teologii

Galeria |

• 
  

  

  
  

  
  

  Założyciel zakonu – św. Dominik
  

  
  

  
  


• 
  

  

  
  

  
  

  Jeden z licznych herbów, którymi posługują się dominikanie. Cechą wspólną jest biel i czerń.
  

  
  

  
  


• 
  

  

  
  

  
  

  Jeden z herbów używanych przez polskich dominikanów, innym jest herb biało-czarny Odrowąż (herb św. Jacka – założyciela polskiej prowincji dominikanów)
  

  
  

  
  


• 
  

  

  
  

  
  

  Na pamiątkę męczeńskiej śmierci 49 dominikanów w Sandomierzu, polscy dominikanie mają przywilej noszenia czerwonych pasów u habitów
  

  
  

  
  


• 
  

  

  
  

  
  

  Benedykt XI, generał zakonu i jeden z papieży – dominikanów
  

  
  

  
  


• 
  

  

  
  

  
  

  Św. Tomasz z Akwinu, doktor Kościoła. Jeden z najwybitniejszych intelektualnie dominikanów
  

  
  

  
  


• 
  

  

  
  

  
  

  Galileusz przed Rzymską Inkwizycją
  

  
  

  
  


• 
  

  

  
  

  
  

  Inicjatywa poznańskich dominikanów i o. Jana Góry – Lednica
  

  
  

  
  

Zobacz też |

Zobacz hasła dominikanin i dominikański w Wikisłowniku

• generałowie zakonu dominikanów


• 
  dominikanki – zakon żeński


• świeccy dominikanie


• Papieski Uniwersytet Świętego Tomasza z Akwinu


• Wyższy Instytut Nauk Religijnych św. Tomasza z Akwinu

Przypisy |

Bibliografia |

• Guy Bedouelle OP, Dominik, czyli łaska słowa, W drodze, Poznań 1987


• Stanisław Bylina, Zakony i papiestwo w średniowieczu (X-XIV w.)


• Dominikanie. Szkice z dziejów zakonu, W drodze, Poznań 1986


• Studia nad historią dominikanów w Polsce 1222-1972, pod red. J. Kłoczowskiego, t. I-II, Warszawa 1975


• Marie-Humbert Vicaire OP: Duchowość św. Dominika. W: Tenże: Dominik i jego bracia kaznodzieje. Marie-Dominique Chenu (przedmowa), Andrzej Graboń (przekład i opracowanie). Poznań: W drodze, 1985.

Linki zewnętrzne |

Zobacz w Wikiźródłach tekst Dominikanie w Polsce w Encyklopedii staropolskiej

• 
  Strona zakonu dominikanów (ang. • fr. • hiszp.)
  


• Dominikanie w Polsce


• Strona Powołań Polskiej Prowincji Dominikanów


• Strona Instytutu Tertio Millennio


• Opracowanie na stronie polska.pl