Województwo lwowskie
| |||||||||||
| |||||||||||
1921-1939 | |||||||||||
| |||||||||||
Państwo | II Rzeczpospolita | ||||||||||
Data powstania | 23 grudnia 1920 / 1 września 1921[1] | ||||||||||
Siedziba wojewody i sejmiku | Lwów | ||||||||||
Wojewoda | Alfred Biłyk | ||||||||||
Powierzchnia | 28 402 km² | ||||||||||
Populacja (1931) • liczba ludności | 3 126 300 | ||||||||||
• gęstość | 110 os./km² | ||||||||||
Tablice rejestracyjne | LW | ||||||||||
Adres Urzędu Wojewódzkiego: ul. Czarnieckiego 18Lwów | |||||||||||
Podział administracyjny | |||||||||||
| |||||||||||
Położenie na mapie II Rzeczypospolitej | |||||||||||
Portal Polska |
Województwo lwowskie – województwo II Rzeczypospolitej ze stolicą we Lwowie istniejące od 23 grudnia 1920 roku[2] (zaczęło funkcjonować 1 września 1921[3]), od 1944 r. w okrojonej postaci, do 18 sierpnia 1945 roku, gdy zostało przekształcone w województwo rzeszowskie. Głównymi miastami województwa były Lwów, Borysław, Drohobycz, Jarosław, Krosno, Przemyśl, Rawa Ruska, Rzeszów, Sambor, Sanok i Żółkiew[4]. Powierzchnia województwa wynosiła 28,4 tys. km². Województwo liczyło 27 powiatów, 58 miast, 252 gminy wiejskie (stan na 30.9.1934).
Spis treści
1 Demografia
1.1 Ludność województwa lwowskiego według deklarowanej narodowości 1921
1.2 Ludność województwa lwowskiego według deklarowanego wyznania 1921
1.3 Ludność województwa lwowskiego w powiatach według deklarowanego języka ojczystego 1931
1.4 Ludność województwa lwowskiego według deklarowanego wyznania 1931
2 Podział administracyjny
3 Wojewodowie lwowscy
4 Miasta i miasteczka
4.1 Synteza
4.2 Wykaz
5 Uwagi
6 Przypisy
7 Bibliografia, literatura
8 Zobacz też
Demografia |
Ludność województwa liczyła 2 718 014[5] mieszkańców (30.09.1921) oraz 3 128 000 mieszkańców (9.12.1931). Dane spisu 1931 obejmują przyłączony w kwietniu 1931 (z województwa stanisławowskiego) powiat turczański, dane spisu 1921 bez tego powiatu.
Ludność województwa lwowskiego według deklarowanej narodowości 1921 |
Polacy[6] - 1 537 986 (56,58%)
Ukraińcy[7][8] - 975 268 (35,88%)
Żydzi[9] - 190 368 (7,00%)
Niemcy[10] - 12 436 osób.
Według Pierwszego Powszechnego Spisu Ludności z 30.IX.1921[11].
Ludność województwa lwowskiego według deklarowanego wyznania 1921 |
wyznanie rzymskokatolickie - 1 264 162 (46,51%)
wyznanie greckokatolickie - 1 126 207 (41,43%)
judaizm - 313 206 osób (11,52%)
protestantyzm (luteranizm, kalwinizm i in.) - 12 403 osoby.
Według Pierwszego Powszechnego Spisu Ludności z 30.IX.1921[11].
Ludność województwa lwowskiego w powiatach według deklarowanego języka ojczystego 1931 |
Województwo lwowskie | |||||
Powiat | Polacy[12] | Ukraińcy[13] [a][b][c] | Żydzi[14] | Niemcy[15] | Ogółem |
---|---|---|---|---|---|
Lwów miasto * 1 | 198212 (63,48%) | 35137 (11,25%) | 75316 (24,12%) | 2448 (0,78%) | 312231 |
bóbrecki * | 30672 (31,67%) | 60444 (62,23%) | 5533 (5,7%) | 211 (0,22%) | 97124 |
brzozowski * | 68149 (81,91%) | 10677 (12,83%) | 3836 (4,61%) | 3 (0,0%) | 83205 |
dobromilski * | 35945 (38,24%) | 52463 (55,81%) | 4997 (5,32%) | 358 (0,3%) | 93970 |
drohobycki * | 91935 (47,28%) | 79214 (40,74%) | 20484 (10,53%) | 2428 (1,25%) | 194456 |
gródecki * | 33228 (39,09%) | 47812 (56,24%) | 2975 (3,5%) | 846 (0,99%) | 85007 |
jarosławski * | 120429 (81,37%) | 20993 (14,18%) | 6064 (4,1%) | 33 (0,02%) | 148028 |
jaworowski * | 26938 (31,03%) | 55868 (64,36%) | 3044 (3,5%) | 590 (0,68%) | 86762 |
kolbuszowski | 65361 (93,95%) | 62 (0,09%) | 3693 (5,31%) | 80 (0,1%) | 69565 |
krośnieński | 93691 (82,63%) | 14666 (12,93%) | 4416 (3,89%) | 35 | 113387 |
leski * | 31840 (28,54%) | 70346 (63,05%) | 8475 (7,6%) | 547 (0,49%) | 111575 |
lubaczowski * | 43294 (49,61%) | 38237 (43,82%) | 5485 (6,28%) | 124 (0,14%) | 87266 |
lwowski * | 80712 (56,52%) | 58395 (40,89%) | 1569 (1,1%) | 1809 (1,27%) | 142800 |
łańcucki | 92084 (94,27%) | 2590 (2,65%) | 2318 (2,37%) | 70 (0,0%) | 97679 |
mościski * | 49989 (55,88%) | 37196 (41,57%) | 2164 (2,42%) | 19 (0,0%) | 89460 |
niżański | 60602 (94,34%) | 115 (0,17%) | 3084 (4,80%) | 60 (0,09%) | 64233 |
przemyski * | 86393 (53,15%) | 60005 (36,91%) | 15891 (9,78%) | 76 (0,0%) | 162544 |
przeworski | 56628 (95,51%) | 406 (0,66%) | 2154 (3,5%) | 3 | 61388 |
rawski * | 27376 (22,43%) | 82130 (67,28%) | 10991 (9,0%) | 1158 (0,95%) | 122072 |
rudecki * | 38417 (48,52%) | 36254 (45,79%) | 4247 (5,36%) | 22 (0,03%) | 79170 |
rzeszowski | 173897 (93,95%) | 963 (0,52%) | 9065 (4,9%) | 18 (0,0%) | 185106 |
samborski * | 56818 (42,46%) | 68222 (50,98%) | 7794 (5,82%) | 700 (0,52%) | 133814 |
sanocki * | 67955 (59,51%) | 38192 (33,44%) | 7354 (6,44%) | 20 (0,0%) | 114195 |
sokalski * | 42851 (39,27%) | 59984 (54,98%) | 5917 (5,42%) | 136 (0,12%) | 109111 |
tarnobrzeski | 67624 (92,26%) | 93 (0,12%) | 5186 (7,08%) | 10 (0,00%) | 73297 |
turczański * | 26083 (22,79%) | 80483 (70,31%) | 7552 (6,6%) | 94 (0,08%) | 114457 |
żółkiewski * | 35816 (37,5%) | 56060 (58,7%) | 3344 (3,5%) | 151 (0,16%) | 95507 |
¹ Gwiazdką zaznaczono powiaty zaliczane do 1 listopada 1918 do Galicji Wschodniej | |||||
Ogółem (bez Lwowa) [tys.]: | 1604,7 (57,00%) | 1031,8 (36,66%) | 157,6 (5,6%) | 9,6 (0,34%) | 2815,1 |
Ogółem (ze Lwowem) [tys.]: | 1802,9 (57,65%) | 1067,0 (34,12%) | 232,9 (7,45%) | 12,0 (0,39%) | 3127,4 |
Według Drugiego Powszechnego Spisu Ludności z 9.XII.1931 r[16]
Ludność województwa lwowskiego według deklarowanego wyznania 1931 |
wyznanie rzymskokatolickie - 1 448 800 (46,33%)
wyznanie greckokatolickie - 1 305 300 (41,74%)
judaizm - 342 400 (10,95%)
protestantyzm (luteranizm, kalwinizm i inne) - 13 100 osób.
Według Drugiego Powszechnego Spisu Ludności z 9.XII.1931 r.[17]
Administracja państwowa II Rzeczypospolitej, wbrew oficjalnie głoszonemu stanowisku, za Polaków uważała faktycznie wyłącznie ludność rzymskokatolicką, uznając że podział wyznaniowy pokrywa się z narodowościowym[18].
Podział administracyjny |
Powierzchnia powiatów według stanu na 1939 r., w przypadku wcześniejszego zniesienia lub zmiany przynależności wojewódzkiej powiatu na ostatni rok istnienia w ramach danego województwa. Liczba ludności na podstawie spisu powszechnego z 1931 r., w przypadku powiatów zniesionych lub przeniesionych przed tą datą, dane ze spisu powszechnego z 1921 r.
Powiat | Pow. (km²) | Mieszk. | Miasto powiatowe | Mieszk. | |
---|---|---|---|---|---|
Województwo lwowskie | |||||
bóbrecki | 891 | 97 100 | Bóbrka | 5441 | |
brzozowski | 684 | 83 200 | Brzozów | 4242 | |
cieszanowski (do 1922) 4 | 1136 | 86 549 | Cieszanów 4 | 2248 | |
dobromilski | 994 | 94 000 | Dobromil | 5531 | |
drohobycki | 1499 | 194 400 | Drohobycz | 32 300 | |
gródecki | 889 | 85 000 | Gródek Jagielloński | 12 942 | |
jarosławski | 1337 | 148 000 | Jarosław | 22 330 | |
jaworowski | 977 | 86 800 | Jaworów | 10 690 | |
kolbuszowski | 873 | 69 600 | Kolbuszowa | 3112 | |
krośnieński ¹ | 934 | 113 400 | Krosno | 12 125 | |
liski (od 1931 leski) 5 | 1832 | 111 600 | Lisko (od 1931 Lesko) 5 | 3943 | |
lubaczowski (od 1923) 4 | 1146 | 87 300 | Lubaczów 4 | 6245 | |
lwowski | 1276 | 142 800 | Lwów | 312 200 | |
Lwów miasto | 67 | 312 200 | Lwów | 312 200 | |
łańcucki | 889 | 97 700 | Łańcut | 7535 | |
mościski | 755 | 89 500 | Mościska | 4770 | |
niżański | 973 | 64 200 | Nisko | 5461 | |
przemyski | 1002 | 162 500 | Przemyśl | 51 000 | |
przeworski | 415 | 61 400 | Przeworsk | 5941 | |
rawski | 1401 | 122 100 | Rawa Ruska | 11 146 | |
rudecki | 670 | 79 200 | Rudki | 3649 | |
rzeszowski ¹ | 1270 | 185 100 | Rzeszów | 26 900 | |
samborski ² | 1133 | 133.800 | Sambor | 21 900 | |
sanocki | 1282 | 114 200 | Sanok | 14 262 | |
sokalski | 1324 | 109 100 | Sokal | 12 135 | |
starosamborski (do 1932) ² | 689 | 82 135 | Stary Sambor | 4867 | |
strzyżowski (do 1932) ¹ | 524 | 56 400 | Strzyżów | 3060 | |
tarnobrzeski | 949 | 72 200 | Tarnobrzeg | 3643 | |
turczański (od 1931) ³ | 1829 | 114 400 | Turka | 10 145 | |
żółkiewski | 1111 | 95 500 | Żółkiew | 10 348 | |
¹ 1 kwietnia 1932 r. zniesiono powiat strzyżowski a jego terytorium włączono do powiatów rzeszowskiego i krośnieńskiego (Dz.U. z 1932 r. nr 6, poz. 36). | |||||
² 1 kwietnia 1932 r. zniesiono powiat starosamborski a jego terytorium włączono do powiatu samborskiego (Dz.U. z 1932 r. nr 6, poz. 36). | |||||
³ 17 kwietnia 1931 roku przyłączono do woj. lwowskiego powiat turczański z woj. stanisławowskiego (Dz.U. z 1931 r. nr 34, poz. 238). | |||||
4 1 stycznia 1923 przeniesiono siedzibę urzędu starostwa powiatu cieszanowski z Cieszanowa do Lubaczowa a nazwę powiatu zmieniono na powiat lubaczowski (M.P. z 1922 r. nr 282, poz. 204) | |||||
5 4 marca 1931 zmieniona nazwę Liska na Lesko i przez to powiatu liskiego na powiat leski (M.P. z 1931 r. nr 51, poz. 86) |
Wojewodowie lwowscy |
Kazimierz Grabowski 23 kwietnia 1921 – 30 czerwca 1924
Stanisław Zimny 10 marca 1924 – 4 grudnia 1924 (p.o. do 30 czerwca 1924)
Paweł Garapich 30 grudnia 1924 – 29 lipca 1927[19]
Piotr Dunin-Borkowski 29 lipca 1927 – 30 kwietnia 1928
Wojciech Agenor Gołuchowski 9 lipca 1928 – 29 sierpnia 1930
Bronisław Nakoniecznikow-Klukowski 29 sierpnia 1930 – 6 lipca 1931
Józef Rożniecki 22 lipca 1931 – 30 stycznia 1933
Władysław Belina-Prażmowski 31 stycznia 1933 – 14 kwietnia 1937
Alfred Biłyk 16 kwietnia 1937 – 19 września 1939
Okręgowi Delegaci Rządu RP 1941-1944[20]
Franciszek Bujak - sierpień 1941
Edmund Bulanda - sierpień 1941- styczeń 1942
Stanisław Kulczyński - styczeń 1942- maj/czerwiec 1942
Julian Czyżewski - koniec 1942 - 15 marca 1944
Adam Ostrowski 15 marca 1944 - 1 sierpnia 1944
- Wicewojewodowie
Czesław Eckhardt (1926-1927)[21][22]
Zygmunt Gronziewicz (-1929)[23]
Jerzy Pilecki (-1930)[24]
Ignacy Drojanowski (1930-)[25]
Jan Dychdalewicz (1932-2 IX 1933)[26][27]
Marian Sochański (-27 VI 1936)[28][29]
Mieczysław Syska (V-VII 1936)[30]
Tadeusz Chmielewski (lipiec 1936-)[31]
Piotr Małaszyński do 1939[32][33]
Miasta i miasteczka |
Synteza |
W latach międzywojennych istniały trzy rodzaje jednostek osadniczych o charakterze topograficznie miejskim miasto, miasteczko i osada miejska. Na terenie woj. lwowskiego występowały dwie formy (miasta i miasteczka).
Określenie miasto miało w latach międzywojennych trojakie znaczenie. Mogło odnosić się wyłącznie do charakteru prawnego miejscowości (a więc typu jednostki administracyjnej), co nie znaczyło automatycznie że "miasto administracyjne" faktycznie posiadało prawa miejskie. Podstawą zaliczenia danej miejscowości do grupy miast było tzw. kryterium administracyjne, jako najwięcej odpowiadające rozwojowi stosunków i życia. Mimo że większość miast prawnych prawa miejskie posiadała, wiele z nich miało zaledwie prawa miasteczka a niektóre miasta (Nisko, Borysław, Tustanowice) były wręcz wsiami[5].
Odwrotnie wiele miasteczek a nawet 11 miast (np. Dynów, Bircza, Dubiecko itd.) – a więc faktycznie posiadających prawa miasteczka bądź prawa miejskie – były gminami wiejskimi (chodzi tu o gminy jednostkowe sprzed komasacji w gminy zbiorowe w 1934 roku)[5]. Jednostki te w ogólnych publikacjach nie są zaliczane do miast (a więc nie wpływają na liczbę miast województwa), co jednak lekceważy fakt posiadania praw miasteczka/praw miejskich (poniższa tabela je uwzględnia z zachowaną dystynkcją).
Wreszcie, niektóre miejscowości posiadały w nazwie wyraz Miasto - pisany wielką literą - mimo braku praw miejskich (np. Pruchnik Miasto, Waręż Miasto, Tartaków Miasto). Wyraz ten stanowił integralną część nazwy miejscowości (choć nie przesądzał bynajmniej jej charakteru topograficznego) aby odróżnić ją od innej (topograficznie wiejskiej) miejscowości o identycznej nazwie w tej samej okolicy (np. Pruchnik-Wieś, Waręż-Wieś, Tartaków-Wieś)[5].
Miasta prawne galicyjskie (województwa krakowskie, lwowskie, stanisławowskie i tarnopolskie) należały do trzech kategorii:
- miasta o własnym statucie
- do kategorii tej należały tylko Lwów[34] i Kraków[35]
- do kategorii tej należały tylko Lwów[34] i Kraków[35]
- miasta rządzące się ustawą z 13 marca 1889 roku[36]
- miasta należące do tej kategorii posiadały wszystkie przywileje miast (prawa miejskie), z wyjątkiem miasteczka Buczacz
- miasta należące do tej kategorii posiadały wszystkie przywileje miast (prawa miejskie), z wyjątkiem miasteczka Buczacz
- miasta rządzące się ustawą z 3 lipca 1896 roku[37]
- miasta należące do tej największej kategorii posiadały najczęściej przywileje a) miasteczek, rzadziej b) miast a czasem wyjątkowo (7 miejscowości) niektóre były c) wsiami
- miasta należące do tej największej kategorii posiadały najczęściej przywileje a) miasteczek, rzadziej b) miast a czasem wyjątkowo (7 miejscowości) niektóre były c) wsiami
13 lipca 1933 roku weszła w życie ustawa o częściowej zmianie ustroju samorządu terytorialnego, stanowiąca znoszenie miast o liczbie mieszkańców niższej niż 3000 w drodze rozporządzeń Rady Ministrów, a większych miast w drodze ustawodawczej[38]. Ustawa z 3 lipca 1896 roku przestała obowiązywać w ciągu roku od wejścia w życie ustawy (czyli do lipca 1934) przez co miasta i miasteczka rządzące się ustawą z 1896 roku i liczące powyżej 3000 mieszkańców zostały automatycznie podniesione do rangi miast objętych ustawą z 1889 roku[39]. Tak więc 31 miast/miasteczek rządzących się ustawą z 1896 roku i liczących w 1933 roku mniej niż 3000 mieszkańców, a także 8 (9[40]) gmin miejskich będących wsiami (niezależnie od liczby ludności) zostałyby według nowego prawa przekształcone w gminy wiejskie. Jednakże indywidualnymi rozporządzeniami za miasta uznano 20 mniejszych miast[41] oraz wszystkie wsie[40] stanowiące gminy miejskie[42]. Równocześnie do rzędu miast podniesiono także trzy dotychczasowe gminy wiejskie[43]. Na mocy ustawy z 1933 łącznie 12 miejscowości (w tym jedna wieś) utraciło status gmin miejskich[44].
W poniższej tabeli umieszczono wszystkie miasta i miasteczka województwa lwowskiego obu typów z podziałem na charakter prawny (rodzaj jednostki administracyjnej) i przywileje (prawa miejskie/miasteczka).
Wykaz |
Stan ludności: na 30 września 1921 roku (niezależnie od statusu jednostki w 1921 roku)
Główne źródło: Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej - Tom XIII - Województwo Lwowskie, Główny Urząd Statystyczny Rzeczypospolitej Polskiej, Warszawa 1924
Źródła uzupełniające: Dzienniki Ustaw, przedstawione w przypisach
Herb | Miejscowość | Charakter prawny | Przywileje | Powiat | Liczba mieszk. |
---|---|---|---|---|---|
Babice nad Sanem | Gmina wiejska | Miasteczko | przemyski | 1105 | |
Baligród | Gmina wiejska | Miasteczko | liski | 1260 | |
Baranów | Miasto | Miasteczko[45] | tarnobrzeski | 1792 | |
Bełz | Miasto | Miasto | sokalski | 4148 | |
Bircza | Gmina wiejska | Miasto[46] | dobromilski | 1929 | |
Błażowa | Miasto | Miasteczko[47] | rzeszowski | 5123 | |
Borysław[48] | Miasto | Wieś[49] | drohobycki | 16099 | |
Bóbrka | Miasto | Miasto | bóbrecki | 4391 | |
Brzozdowce | Gmina wiejska | Miasteczko | bóbrecki | 2376 | |
Brzozów | Miasto | Miasto | brzozowski | 4160 | |
Bukowsko[50] | Gmina wiejska | Miasto[46] | sanocki | 726 | |
Chodorów | Miasto | Miasteczko[47] | bóbrecki | 4206 | |
Chyrów | Miasto | Miasteczko[47] | starosamborski[51][52] | 2654 | |
Cieszanów | Miasto | Miasteczko[45] | cieszanowski[53] | 2248 | |
Czudec | Gmina wiejska | Miasteczko | strzyżowski[54] | 940 | |
Dobromil | Miasto | Miasto | dobromilski | 3431 | |
Drohobycz | Miasto | Miasto | drohobycki | 26736 | |
Dubiecko | Gmina wiejska | Miasto[46] | przemyski | 1793 | |
Dukla | Miasto | Miasteczko[45] | krośnieński | 2082 | |
Dynów | Gmina wiejska | Miasto[46] | brzozowski | 2727 | |
Felsztyn | Gmina wiejska | Miasteczko | starosamborski[51] | 1195 | |
Fredropol | Gmina wiejska | Miasteczko | przemyski | 302 | |
Frysztak | Gmina wiejska | Miasteczko | strzyżowski[55] | 1357 | |
Głogów | Miasto | Miasteczko[45] | rzeszowski | 2291 | |
Gródek Jagielloński | Miasto | Miasto | gródecki | 10491 | |
Hussaków | Gmina wiejska | Miasteczko | mościski | 973 | |
Jaćmierz | Gmina wiejska | Miasto[46] | sanocki | 620 | |
Janów[56] | Miasto | Miasteczko[45] | gródecki | 1808 | |
Jarosław | Miasto | Miasto | jarosławski | 19973 | |
Jaryczów Nowy | Miasto | Miasto[57] | lwowski | 2139 | |
Jasienica | Gmina wiejska | Miasteczko | brzozowski | 2090 | |
Jaśliska | Gmina wiejska | Miasto[46] | sanocki | 876 | |
Jawornik Polski[58] | Gmina wiejska | Miasteczko | rzeszowski | 991 | |
Jaworów | Miasto | Miasto | jaworowski | 8910 | |
Jedlicze | Gmina wiejska | Miasteczko | krośnieński | 782 | |
Kańczuga | Miasto | Miasteczko[45] | przeworski | 2396 | |
Kolbuszowa | Miasto | Miasteczko[47] | kolbuszowski | 2900 | |
Komarno | Miasto | Miasto | rudecki | 5009 | |
Korczyna | Gmina wiejska | Miasteczko | krośnieński | 4519 | |
Krakowiec | Miasto | Miasteczko[45] | jaworowski | 1389 | |
Krasiczyn | Gmina wiejska | Miasteczko | przemyski | 424 | |
Krosno | Miasto | Miasto | krośnieński | 6287 | |
Krukienice | Gmina wiejska | Miasteczko | mościski | 1619 | |
Krystynopol | Gmina wiejska | Miasteczko | sokalski | 2805 | |
Krzywcza | Gmina wiejska | Miasteczko | przemyski | 928 | |
Kukizów | Gmina wiejska | Miasteczko | lwowski | 742 | |
Kulików | Miasto | Miasteczko[47] | żółkiewski | 2886 | |
Laszki Murowane[59] | Gmina wiejska | Miasteczko | starosamborski[51] | 478 | |
Leżajsk | Miasto | Miasteczko[47] | łańcucki | 5063 | |
Lisko | Miasto | Miasto | liski | 3806 | |
Lipsko | Gmina wiejska | Miasteczko | cieszanowski[53] | 1099 | |
Lubaczów | Miasto | Miasto | cieszanowski[53] | 5303 | |
Lubycza Królewska[60] | Gmina wiejska | Miasteczko | rawski | 710 | |
Lutowiska | Gmina wiejska | Miasteczko | liski | 2125 | |
Lwów | Miasto | Miasto | miasto Lwów[61] | 219388 | |
Łańcut | Miasto | Miasteczko[47] | łańcucki | 4518 | |
Magierów | Gmina wiejska | Miasteczko | rawski | 2473 | |
Majdan | Gmina wiejska | Miasteczko | kolbuszowski | 2014 | |
Mosty Wielkie | Miasto | Miasteczko[47] | żółkiewski | 3795 | |
Mościska | Miasto | Miasto | mościski | 4751 | |
Mrzygłód | Gmina wiejska | Miasto[46] | sanocki | 675 | |
Narol | Gmina wiejska | Miasteczko | cieszanowski[53] | 1817 | |
Nawarja[62] | Gmina wiejska | Miasteczko | lwowski | 1084 | |
Niebylec | Gmina wiejska | Miasteczko | strzyżowski[54] | 550 | |
Niemirów | Miasto | Miasteczko[47] | rawski | 2463 | |
Nisko | Miasto | Wieś[63] | niżański | 4749 | |
Niżankowice | Miasto[64] | Miasteczko | przemyski | 1865 | |
Nowe Miasto | Gmina wiejska | Miasto[46] | dobromilski | 794 | |
Nowotaniec | Gmina wiejska | Miasto[46] | sanocki | 524 | |
Oleszyce | Gmina wiejska | Miasteczko | cieszanowski[53] | 2917 | |
Płazów | Gmina wiejska | Miasteczko | cieszanowski[53] | 786 | |
Potylicz | Gmina wiejska | Miasteczko | rawski | 3371 | |
Pruchnik[65] | Gmina wiejska | Miasteczko | jarosławski | 1697 | |
Przemyśl | Miasto | Miasto | przemyski | 47958 | |
Przeworsk | Miasto | Miasto | przeworski | 3371 | |
Radomyśl nad Sanem | Gmina wiejska | Miasteczko | tarnobrzeski | 1121 | |
Radymno | Miasto | Miasteczko[45] | jarosławski | 1907 | |
Rawa Ruska | Miasto | Miasteczko[47] | rawski | 8970 | |
Rozwadów | Miasto | Miasteczko[47] | tarnobrzeski | 2700 | |
Rudki | Miasto | Miasteczko[47] | rudecki | 3452 | |
Rudnik | Miasto | Miasteczko[47] | niżański | 2959 | |
Rybotycze | Gmina wiejska | Miasto[46] | dobromilski | 1262 | |
Rymanów | Miasto | Miasto | sanocki | 3546 | |
Rzeszów | Miasto | Miasto | rzeszowski | 24942 | |
Sambor | Miasto | Miasto | samborski | 19417 | |
Sądowa Wisznia | Miasto | Miasto | mościski | 4207 | |
Sanok | Miasto | Miasto | sanocki | 9638 | |
Sieniawa | Miasto | Miasteczko[66] | jarosławski | 1824 | |
Sokal | Miasto | Miasto | sokalski | 10183 | |
Sokołów | Miasto | Miasteczko[47] | kolbuszowski | 3515 | |
Stara Sól | Miasto[67] | Miasto | starosamborski[51] | 1170 | |
Stary Sambor | Miasto | Miasto | starosamborski[51] | 4314 | |
Strzeliska Nowe | Gmina wiejska | Miasteczko | bóbrecki | 1844 | |
Strzyżów | Miasto | Miasteczko[47] | strzyżowski[54] | 2188 | |
Szczerzec | Miasto | Miasto[57] | lwowski | 936 | |
Tarnobrzeg | Miasto | Miasteczko[47] | tarnobrzeski | 3169 | |
Tartaków[68] | Gmina wiejska | Miasteczko | sokalski | 1486 | |
Turka[69] | Miasto[69] | Miasteczko[47][69] | turczański | 10030 | |
Tustanowice | Miasto | Wieś[70] | drohobycki | 13240 | |
Tyczyn | Miasto | Miasteczko[47] | rzeszowski | 3095 | |
Tyrawa Wołoska | Gmina wiejska | Miasteczko | sanocki | 1444 | |
Uhnów | Miasto | Miasteczko[47] | rawski | 3575 | |
Ulanów | Miasto[71] | Miasteczko | niżański | 2192 | |
Ustrzyki Dolne | Miasto | Miasteczko[47] | liski | 3234 | |
Waręż[72] | Gmina wiejska | Miasteczko | sokalski | 955 | |
Wielkie Oczy | Gmina wiejska | Miasteczko | jaworowski | 1550 | |
Winniki[73] | Gmina wiejska[73] | Wieś[73] | lwowski | 3603 | |
Zarszyn | Gmina wiejska | Miasto[46] | sanocki | 975 | |
Żołynia[74] | Gmina wiejska | Miasteczko | łańcucki | 954 | |
Żółkiew | Miasto | Miasto | żółkiewski | 7867 |
Uwagi |
↑ "Metoda, użyta przy badaniu stosunków językowych wśród mniejszości słowiańskich w Małopolsce Wschodniej, była zupełnie inną, inną też będzie dokładność wyników językowych w tej dzielnicy, oczywiście, jeżeli chodzi o ustalenie podziału tych mniejszości na poszczególne grupy, nie zaś o odgraniczenie ich od ludności polskiej. Tutaj, z powodu protestów ludności staroruskiej, odżegnywującej się od nazwy języka „ukraińskiego", której narzucenie, jako jedynie obowiązującej, mogłoby wpłynąć ujemnie na przebieg akcji spisowej, a więc wyłącznie ze względów technicznych, nie zaś zasadniczych, wprowadzono równolegle oba określenia: „język ukraiński" i „język ruski", dając jednocześnie obu odłamom ludności możność określenia języka ojczystego nazwą dowolnie wybraną. Uzyskane w obu rubrykach liczby nie zostaną jednak ogłoszone oddzielnie, lecz będą złączone w jedną wspólną pozycję spisową języka ojczystego ukraińskiego (ruskiego), tak jak to zostało dokonane w dopiero co przytoczonem oszacowaniu. Stanie się to dlatego, „że oba wyrazy zostały użyte na oznaczenie jednej i tej samej grupy etnicznej i że za zasadnicze określenie języka tej grupy jest uważane określenie — „ukraiński" (patrz wywiad z p. Dr. Buławskim — „Sprawy Narodowościowe" Nr. 1/1932, str. 6). W ten sposób nastawienie ideologiczne spisu 1931 r. w stosunku do mniejszości słowiańskich w Małopolsce, pomimo uzasadnionej względami natury technicznej różnicy terminologji, zasadniczo nie różni się od nastawienia spisu 1921 oraz wszystkich przedwojennych spisów austrjackich, które, tak jak i spis 1931 r., wychodziły z założenia nierozróżniania podziału tych mniejszości, a mianowicie: podziału językowego w spisach austrjackich, narodowościowego zaś w spisie 1921 r. (…) Zresztą stwierdzenie istnienia w Małopolsce nieistniejącej ani na Ziemiach Wschodnich ani nigdzie poza granicami Rzeczypospolitej odrębnej narodowości lub języka „ruskiego", czwartego z kolei w Słowiańszczyźnie Wschodniej obok białoruskiego, ukraińskiego i rosyjskiego, nie mogłoby być obecnie naukowo uzasadnione.” Alfons Krysiński, Ludność polska i mniejszości w świetle spisów 1921 i 1931, Warszawa 1933, Instytut Badań Spraw Narodowościowych, Biblioteka Spraw Narodowościowych nr 11, s.44-46.
↑ "Naród nie jest społecznością homogeniczną, stąd też w przypadku ukraińskiego etnosu zamieszkującego terytorium II Rzeczypospolitej możemy wyróżnić następujące grupy prezentujące różny stopień świadomości i samoidentyfikacji: 1. Ukraińcy świadomi swej odrębności narodowej, kultywujący swą odrębność i manifestujący ją na zewnątrz; 2. Ukraińcy o ugruntowanej świadomości narodowej, ograniczający ją jednak do sfery rodzinnej i konfesyjnej; 3. Ukraińcy o niewykształconej świadomości narodowej, zachowujący poczucie odrębności na poziomie etnicznym oraz utrzymujący więź ze swym wyznaniem, słabo znający język literacki, ale modlący się po rusku (Rusini)"'; Robert Potocki, Polityka państwa polskiego wobec zagadnienia ukraińskiego w latach 1930-1939, Lublin 2003, wyd. Instytut Europy Środkowo-Wschodniej, ISBN 83-917615-4-1, s. 45.
↑ "Liczebność Rusinów, których – poza przywódcami, określającymi się coraz wyraźniej jako Rosjanie, czego dowodzili przez przyjmowanie języka rosyjskiego- uznać należy za zbiorowość etniczną, była znikoma. Na podstawie statystyk wyborczych oraz liczby członków instytucji i stowarzyszeń kulturalnych (Towarzystwo im. Michaiła Kaczkowskiego) oraz gospodarczych (Rewizyjny Związek Ruskich Spółdzielni, Ruskij Rolniczyj Sojuz) pozostających pod wpływami „staroruskimi” można ją szacować na 4 do 8% ogółu populacji ukraińskiej." Grzegorz Hryciuk Przemiany narodowościowe i ludnościowe w Galicji Wschodniej i na Wołyniu w latach 1931-1948, Toruń 2005, Wyd. Adam Marszałek , ISBN 83-7441-121-X s.104. „ A. Krysiński szacował rzeczywistą liczebność grupy uważającej się za „Rusinów” na 250 tys.” Andrzej Chojnowski, Koncepcje polityki narodowościowej rządów polskich w latach 1921-1939, Wrocław 1979, Wyd. Zakład Narodowy im Ossolińskich, ISBN 83-04-00017-2, s 9. przypis 14.
Przypisy |
↑ Dz.U. z 1921 r. nr 46, poz. 282
↑ Dz.U. z 1920 r. nr 117, poz. 768 - Ustawa z dnia 3 grudnia 1920 r. o tymczasowej organizacji władz administracyjnych II instancji (województw) na obszarze b. Królestwa Galicji i Lodomerji z W. Ks. Krakowskiem oraz na wchodzących w skład Rzeczypospolitej Polskiej obszarach Spisza i Orawy
↑ Wszedł w życie podział b. Królestwa Galicji i Lodomerii na województwa i likwidacja Namiestnictwa Galicji Dz.U. z 1921 r. nr 46, poz. 282 - Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 17 maja 1921 r. w przedmiocie wykonania art. 3 ustawy z dnia 3 grudnia 1920 r. o tymczasowej organizacji władz administracyjnych II instancji (województw) na obszarze b. Królestwa Galicji i Lodomerji z W. Ks. Krakowskiem oraz na wchodzących w skład Rzeczypospolitej Polskiej obszarach Spisza i Orawy, por. Agnieszka Biedrzycka, Kalendarium Lwowa 1918-1939, Kraków 2012 wyd. Universitas, ISBN 97883-242-1678-9 s.129.
↑ Eugenjusz Romer, Powszechny atlas geograficzny, Lwów-Warszawa 1928, mapa 47
↑ abcd Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej - Tom XIII - Województwo Lwowskie, Główny Urząd Statystyczny Rzeczypospolitej Polskiej, Warszawa 1924
↑ Respondenci podający narodowość polską jako własną
↑ Respondenci podający narodowość rusińską jako własną. Narodowości ukraińskiej spis nie przewidywał.
↑ KarolK. Grünberg KarolK., BolesławB. Sprengel BolesławB., Trudne sąsiedztwo. Stosunki polsko-ukraińskie w X-XX wieku, Warszawa: „Książka i Wiedza”, 2005, s. 319, ISBN 83-05-13371-0, OCLC 838584346 .
↑ Respondenci podający narodowość "żydowską" jako własną
↑ Respondenci podający narodowość niemiecką jako własną
↑ ab Źródło: Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej opracowany na podstawie wyników Pierwszego Powszechnego Spisu Ludności z dnia 30 września 1921, zeszyt: Województwo lwowskie (tabela wojewódzka, s. VIII-IX.), Warszawa 1924, wyd. Główny Urząd Statystyczny
↑ Respondenci podający język polski jako ojczysty
↑ Respondenci podający język ukraiński i "język ruski" jako ojczysty
↑ Respondenci podający jidisz i język hebrajski jako ojczysty
↑ Respondenci podający język niemiecki jako ojczysty
↑ Grzegorz Hryciuk Przemiany narodowościowe i ludnościowe w Galicji Wschodniej i na Wołyniu w latach 1931-1948, Toruń 2005, Wyd. Adam Marszałek , ISBN 83-7441-121-X s. 79, Robert Potocki, Polityka państwa polskiego wobec zagadnienia ukraińskiego w latach 1930-1939, Lublin 2003, wyd. Instytut Europy Środkowo-Wschodniej, ISBN 83-917615-4-1, s. 47., "Statystyka Polski", seria C ,z . 68 Warszawa 1938
↑ Źródło: Mały Rocznik Statystyczny 1938 s. 24, tabela 15.
↑ "Wbrew zresztą oficjalnie głoszonemu stanowisku w dokumentach administracji państwowej i władz szkolnych za Polaków uznawano wyłącznie ludność rzymskokatolicką. W poufnym piśmie wojewody tarnopolskiego do MWRiOP z 20 maja 1936 stwierdzano explicite,że „przynależność obrządkowa pokrywa się w stu procentach na terenie tut[ejszym] a szerzej biorąc na terenie Województw południowych z zagadnieniem narodowościowym”, w niewiele wcześniejszym sprawozdaniu skierowanym przez Urząd Wojewódzki lwowski do MSW konstatowano z nie mniejszym przekonaniem, że „przynależność do wyznania rzym[sko]-kat[olickiego] względnie gr[ecko]-kat[olickiego] jest równoznaczna z przyznawaniem się do narodowości polskiej lub ruskiej”. Administracja państwowa uznawała więc bez zastrzeżeń, jak sformułował to w 1939 wicewojewoda tarnopolski B. Rogowski, iż „na terenie województw południowych religia rzym[sko]katolicka jest synonimem polskości, należenie do rzym[sko]kat[olickiego] kościoła oznacza to samo, co być Polakiem”" Grzegorz Hryciuk, Przemiany narodowościowe i ludnościowe w Galicji Wschodniej i na Wołyniu w latach 1931-1948, Toruń 2005, Wydawnictwo Adam Marszałek, ISBN 83-7441-121-X; s. 75.
↑ Ruch służbowy. „Dziennik Urzędowy Województwa Lwowskiego”. Nr 8, s. 5, 15 sierpnia 1927.
↑ Grzegorz Mazur, Jerzy Skwara, Jerzy Węgierski, Kronika 2350 dni wojny i okupacji Lwowa 1 IX 1939 – 5 II 1946, Katowice 2007, Wyd. Unia Katowice, ISBN 978-83-86250-49-3. s.200
↑ Ruch służbowy. „Dziennik Urzędowy Województwa Lwowskiego”. Nr 1, s. 2, 1 stycznia 1926.
↑ Ruch służbowy. „Dziennik Urzędowy Województwa Lwowskiego”. Nr 10, s. 2, 15 października 1927.
↑ Ruch służbowy. „Lwowski Dziennik Wojewódzki”. Nr 7, s. 92, 7 kwietnia 1929.
↑ Ruch służbowy. „Lwowski Dziennik Wojewódzki”. Nr 4, 5 marca 1930.
↑ Ruch służbowy. „Lwowski Dziennik Wojewódzki”. Nr 5, s. 102, 20 marca 1930.
↑ Zgon wicewojewody lwowskiego ś. p. Dychdalewicza. „Wschód. Prasowa Agencja Informacyjna”, s. 1, Nr 367 z 2 września 1933.
↑ Zgon wicewojewody Dychdalewicza wywołał szczery żal wśród społeczeństwa łódzkiego. „Ilustrowana Republika”, s. 1, Nr 245 z 3 września 1933.
↑ Mianowanie wicewojewody Sochańskiego. „Gazeta Lwowska”, s. 3, Nr 146 z 28 czerwca 1936.
↑ Marian Sochański. „Wschód”, s. 2, Nr 17 z 10 lipca 1936.
↑ Nominacja drugiego wicewojewody lwowskiego. „Wschód”, s. 1, Nr 12 z 20 maja 1936.
↑ Kronika miejska. Nowy wicewojewoda we Lwowie. „Gazeta Lwowska”, s. 2, Nr 160 z 16 lipca 1936.
↑ Organizacja Komitetu Wczasów Robotniczych we Lwowie. „Gazeta Lwowska”, s. 4, Nr 128 z 10 czerwca 1939.
↑ Urlop wojewody lwowskiego. „Gazeta Lwowska”, s. 2, Nr 150 z 7 lipca 1939.
↑ Statut z dnia 14 października 1870 roku – Dz. Ust. Kraj. L. 79
↑ Statut z dnia 6 października 1901 roku – Dz. Ust. Kraj. L. 108
↑ Dz. Ust. Kraj. L. 24
↑ Dz. Ust. Kraj. L. 51
↑ Ustawa z dnia 23 marca 1933 r. o częściowej zmianie ustroju samorządu terytorjalnego (Dz.U. z 1933 r. nr 35, poz. 294, Art. 33)
↑ Adam Janusz Mielcarek: Podziały terytorialno - administracyjne II Rzeczypospolitej w zakresie administracji zespolonej. Warszawa: Wydawnictwo Neriton, 2008.
↑ ab W Dz.U. z 1933 r. nr 81, poz. 596 Jaworzno traktowane jest jako wieś (gmina), natomiast Skorowidz Miejscowości woj. krakowskiego z 1921 traktuje je jako miasteczko podlegające ustawie z 1896 roku, a serwis internetowy Miasta Jaworzno wspomina o statusie miasta obowiązującym od 21 września 1901 (str. 9)
↑ W tarnopolskim: Husiatyn (Dz.U. z 1934 r. nr 25, poz. 187, we lwowskim: Baranów, Cieszanów, Dukla, Głogów, Janów, Jaryszczów Nowy, Kańczuga, Krakowiec, Radymno, Szczerzec (Dz.U. z 1934 r. nr 28, poz. 232) i Sieniawa (Dz.U. z 1934 r. nr 45, poz. 395) oraz w krakowskim: Kalwaria, Limanowa, Muszyna, Radomyśl Wielki, Sędziszów, Tuchów, Wilamowice i Zator (Dz.U. z 1934 r. nr 28, poz. 233). Wyjątkowo tylko miasteczko Żabno (liczące ok. 2500 mieszkańców w 1933) nie wymagało osobnego rozporządzenia
↑ We lwowskim: Borysław (Dz.U. z 1933 r. nr 62, poz. 467) i Winniki (Dz.U. z 1933 r. nr 81, poz. 595) oraz w krakowskim: Jaworzno, Krynica, Krzeszowice, Szczakowa i Zakopane (Dz.U. z 1933 r. nr 81, poz. 596)
↑ W tarnopolskim: Chorostków (Dz.U. z 1934 r. nr 14, poz. 116), Mielnica i Tłuste (Dz.U. z 1934 r. nr 25, poz. 186)
↑ W tarnopolskim: Jagielnica i Jazłowiec, we lwowskim: Niżankowice, Stara Sól i Ulanów oraz w krakowskim: Brzostek, Ciężkowice, Czarny Dunajec (wieś), Lanckorona, Uście Solne, Wiśnicz Nowy i Wojnicz
↑ abcdefgh do 30 marca 1934 prawa miasteczka; prawa miejskie od 31 marca 1934 - Dz.U. z 1934 r. nr 28, poz. 232
↑ abcdefghijk W 1934 roku zniesienie praw miejskich na mocy Ustawy o częściowej zmianie ustroju samorządu terytorialnego (Dz.U. z 1933 r. nr 35, poz. 294) w drodze rozporządzenia (automatycznie)
↑ abcdefghijklmnopqrst W 1934 roku prawa miejskie na mocy Ustawy o częściowej zmianie ustroju samorządu terytorialnego (Dz.U. z 1933 r. nr 35, poz. 294) w drodze rozporządzenia (automatycznie)
↑ 14 czerwca 1930 do Borysławia włączono Tustanowice (jednostka o identycznym statusie prawnym) - Dz.U. z 1930 r. nr 44, poz. 375
↑ mimo posiadania charakteru prawnego gminy miejskiej, Borysław nie mając praw miejskich był formalnie wsią; prawa miejskie otrzymał 14 sierpnia 1933 - Dz.U. z 1933 r. nr 62, poz. 467
↑ oficjalnie Bukowsko Miasto, aby odróżnić je od miejscowości (i gminy) Bukowsko Wieś
↑ abcde od 1 kwietnia 1932 w powiecie samborskim (po zniesieniu powiatu starosamborskiego) - Dz.U. z 1932 r. nr 6, poz. 36
↑ 15 czerwca 1934 miasto włączone do powiatu dobromilskiego - Dz.U. z 1934 r. nr 48, poz. 427
↑ abcdef 1 stycznia 1923 zmieniono nazwę i siedzibę powiatu cieszanowskiego (siedziba w Cieszanowie) na powiat lubaczowski (siedziba w Lubaczowie)
↑ abc od 1 kwietnia 1932 w powiecie rzeszowskim (po zniesieniu powiatu strzyżowskiego) - Dz.U. z 1932 r. nr 6, poz. 36
↑ od 1 kwietnia 1932 w powiecie krośnieńskim (po zniesieniu powiatu strzyżowskiego) - Dz.U. z 1932 r. nr 6, poz. 36
↑ obecnie Iwano-Frankowe
↑ ab do 30 marca 1934 prawa miasteczka; prawa miejskie od 31 marca 1934 - Dz.U. z 1934 r. nr 28, poz. 232 - jednakże w wykazie miejscowości rządzących się ustawą z 1889 i 1896 r. (w głównym źródle z 1921) Jaryczów Nowy i Szczerzec są opisane jako miasta, nie jako miasteczka
↑ lub Jawornik Szklarski
↑ oficjalnie Laszki Murowane Miasteczko, aby odróżnić je od miejscowości (i gminy) Laszki Murowane Wieś
↑ oficjalnie Lubycza Królewska Miasteczko, aby odróżnić je od miejscowości (i gminy) Lubycza Królewska Wieś (lub Lubycza Kameralna)
↑ powiat grodzki
↑ obecnie Nawaria
↑ mimo posiadania charakteru prawnego gminy miejskiej, Nisko nie mając praw miejskich było formalnie wsią; prawa miejskie otrzymało 20 października 1933 - Dz.U. z 1933 r. nr 81, poz. 594
↑ 1 sierpnia 1934 miasto zdegradowane do statusu gminy wiejskiej - Dz.U. z 1934 r. nr 64, poz. 548
↑ oficjalnie Pruchnik Miasto (mimo nieposiadania praw miejskich), aby odróżnić je od miejscowości (i gminy) Pruchnik Wieś
↑ do 1 czerwca 1934 prawa miasteczka; prawa miejskie od 2 czerwca 1934 - Dz.U. z 1934 r. nr 45, poz. 395
↑ 1 sierpnia 1934 miasto zdegradowane do statusu gminy wiejskiej - Dz.U. z 1934 r. nr 64, poz. 553
↑ oficjalnie Tartaków Miasto (mimo nieposiadania praw miejskich), aby odróżnić je od miejscowości (i gminy) Tartaków Wieś
↑ abc w 1921 Turka wraz z całym powiatem turczańskim należała do województwa stanisławowskiego; 17 kwietnia 1931 powiat turczański przyłączono do województwa lwowskiego - Dz.U. z 1931 r. nr 34, poz. 238 (liczba mieszkańców pobrana analogicznie ze skorowidzu miejscowości woj. stanisławowskiego (30 września 1921)
↑ mimo posiadania charakteru prawnego gminy miejskiej, Tustanowice nie mając praw miejskich były formalnie wsią; 14 czerwca 1930 Tustanowice zostały włączone do Borysławia (jednostki o identycznym statusie prawnym) - Dz.U. z 1930 r. nr 44, poz. 375
↑ 1 sierpnia 1934 miasto zdegradowane do statusu gminy wiejskiej - Dz.U. z 1934 r. nr 64, poz. 648
↑ oficjalnie Waręż Miasto (mimo nieposiadania praw miejskich), aby odróżnić je od miejscowości (i gminy) Waręż Wieś
↑ abc w 1921 roku Winniki były zarówno gminą wiejską jak i wsią (brak praw miejskich); status miasta (gmina miejska) otrzymały 1 stycznia 1924 (Dz.U. z 1924 r. nr 26, poz. 259, a prawa miejskie dopiero 20 października 1933 (Dz.U. z 1933 r. nr 81, poz. 595)
↑ oficjalnie Żołynia Miasteczko, aby odróżnić je od miejscowości (i gminy) Żołynia Wieś
Bibliografia, literatura |
Grzegorz Hryciuk Przemiany narodowościowe i ludnościowe w Galicji Wschodniej i na Wołyniu w latach 1931-1948, Toruń 2005, Wyd. Adam Marszałek , ISBN 83-7441-121-X
Robert Potocki, Polityka państwa polskiego wobec zagadnienia ukraińskiego w latach 1930-1939, Lublin 2003, wyd. Instytut Europy Środkowo-Wschodniej, ISBN 83-917615-4-1
Zobacz też |
- Kresy Wschodnie
- Podział administracyjny II RP
- Podział administracyjny Polski 1944–1946
- Dawne gminy w województwie lwowskim
- Obwód lwowski
- Towarzystwo Miłośników Lwowa i Kresów Południowo-Wschodnich
|
|