Jerzy Hohenzollern (1484–1543) – margrabia Ansbachu, książę karniowski, pan Bytomia, współzałożyciel Tarnowskich Gór, od 1532 roku również książę raciborski.
Spis treści
1Rodzice
2Życie i działalność
2.1Na czeskim dworze
2.2Negocjacje z polskim królem
2.3Opiekun Jagiellona
2.4Spory z Habsburgami
2.5Rządy na Śląsku
2.6Książę "Pobożny"
3Rodzina
4Najważniejsza literatura
5Zobacz też
6Linki zewnętrzne
Rodzice |
Urodził się 4 marca 1484 w Ansbachu jako czwarte dziecko, a drugi syn Fryderyka Hohenzollerna, margrabiego brandenburskiego na Ansbach, i jego żony Zofii Jagiellonki – córki Kazimierza Jagiellończyka. Był siostrzeńcem Zygmunta Starego.
Życie i działalność |
Na czeskim dworze |
W wieku ok. 20 lat został wysłany przez rodziców na dwór wuja Władysława II Jagiellończyka, króla Czech i Węgier. Przy jego poparciu ożenił się z Beatrycze Frangepani, wdową po Janie Korwinie. Wkrótce po jej śmierci odziedziczył na Węgrzech ogromną fortunę. W obawie przed tureckimi najazdami sprzedał dobra. W 1512 r. przybył wraz z królem na Śląsk. Przy jego poparciu został włączony do układów sukcesyjnych księcia opolskiego Jana II Dobrego i księcia raciborskiego Walentyna. Po ich bezpotomnej śmierci miał zostać ich spadkobiercą. Innych pretendentów do spadku zadowolił żeniąc ich ze swymi siostrami lub obiecując wypłatę pieniędzy.
Negocjacje z polskim królem |
Hołd pruski Jana Matejki (1882) Jerzy stoi z kapeluszem w ręku za Albrechtem i księciem Fryderykiem legnickim
Przyczynił się do wyboru brata Albrechta w dniu 13 lutego 1511 r. na wielkiego mistrza Zakonu Krzyżackiego. Później miał duży udział w doprowadzeniu do zakończenia wojny Zakonu z Polską. Razem z księciem legnickim Fryderykiem Wielkim uczestniczył w przygotowaniu traktatu krakowskiego z 1525 r.: "W imię Trójcy Świętej i niepodzielnej. My, Jerzy, z łaski Bożej margrabia brandenburski, książę na Śląsku raciborski i karniowski, w Prusiech szczeciński, pomorski, kaszubski, wendejski itd., burgrabia norymberski i książę Rugii, oraz Fryderyk z tejże łaski książę legnicki i brzeski oraz starosta Śląska...".
Na podstawie zapisów traktatowych został włączony do sukcesji tronu książęcego w Prusach. On oraz jego potomkowie mieli przejąć lenno pruskie po wygaśnięciu linii Albrechta (mówił o tym punkt 9 i 11 traktatu).
Opiekun Jagiellona |
Po śmierci w 1516 r. króla Władysława II został opiekunem jego syna i następcy króla Ludwika II. Za jego zgodą kupił w 1523 r. księstwo karniowskie za prawie 60 tys. guldenów. Na początku 1526 r. monarcha zgodził się na przejęcie przez niego w lenne władanie ziemi bytomskiej i bogumińskiej na podobnych prawach, jak książę opolski Jan II Dobry. Gwarantowało mu to dziedziczenie tych ziem przez dwóch męskich potomków. W dniu 30 kwietnia 1526 r. wydał wraz z księciem Janem II akt wolności górniczej dla gwarków, którzy przybywali w okolice wsi Tarnowice, na północ od Bytomia. Najbardziej znaczącym było wydanie 16 i 18 listopada 1528 r. w języku czeskim, niemieckim i polskim, liczącego 72 artykuły „Ordunku Górnego” (niem. Bergordnung, czes. Horní řád). Porządkował on wszystkie prawa i obowiązki dotyczące prowadzonych prac górniczych. W dokumencie tym wspomniano też po raz pierwszy nazwę nowej osady – Tarnowskie Góry (czes. Tarnovské Hory, niem. Tarnowitz). Na jej okolice przypadało 9 razy więcej nadań górniczych niż na starszy i bardziej uprzywilejowany Bytom. Dla przyspieszenia rozwoju tych ziem sprowadzał doświadczonych górników z rodzinnej Frankonii, a także z Turyngii.
Spory z Habsburgami |
Po bezpotomnej śmierci króla Ludwika II pod Mohaczem w 1526 r. nowy król Czech Ferdynand I Habsburg niechętny Hohenzollernom postanowił unieważnić układy zawarte między Jerzym a księciem Janem II. Kłopoty finansowe skłoniły Ferdynanda w 1531 r. do zawarcia, przy pośrednictwie polskiego króla Zygmunta I Starego, kompromisu. Jerzy miał otrzymać księstwo opolsko-raciborskie tylko tytułem zastawu, do czasu wypłaceniu mu przez króla Czech pożyczonych wcześniej prawie 200 tys. guldenów. Ziemię bytomską miało prawo dziedziczyć dwóch męskich potomków, a bogumińską trzech. Niekwestionowane pozostały prawa Jerzego do księstwa karniowskiego. Dopiero dwa lata po śmierci księcia Jana II (1532 r.) i po wywiezieniu z zamku opolskiego wszystkich skarbów Ferdynand I oddał księstwo opolsko-raciborskie w ręce Jerzego.
Rządy na Śląsku |
W dniu 8 sierpnia 1534 r. wybuchł w Tarnowskich Górach bunt gwarków przeciwko rządom urzędników margrabiego, którzy lepsze prace dawali przybyszom z Frankonii, a gorsze miejscowym. Uwolniono wcześniej uwięzionych, zdemolowano urządzenia w kilku kopalniach i hutach, rabowano domy niektórych mieszczan i urzędników. Zamieszki stłumiono przy pomocy wojska. Dla uspokojenia sytuacji władze górnicze zobowiązywały się do przekazywania pieniędzy z kasy brackiej (forma kasy pomocy społecznej) na szpital. Przywódców buntu wygnano i zakazano im powrotu. Podobna sytuacja miała także miejsce w Bytomiu.
Na prośbę mieszczan bytomskich Urząd Zwierzchni z Wrocławia oraz sam Ferdynand I aktem wydanym w Pradze 18 maja 1534 potwierdzili dawne przywileje Bytomia. Zakup przez mieszczan bez zgody margrabiego podmiejskiej osady Dąbrówki, uznał Jerzy za złamanie swych praw i nałożył na miasto karę. W zawartej ugodzie pośredniczył król Zygmunt I Stary. Karę obniżono o połowę. Margrabia nie traktował Bytomia i Tarnowskich Gór jednakowo. Niektórzy historycy twierdzą, że założenie tej drugiej osady odbyło się z inicjatywy Jerzego i miało na celu szkodzenie interesom Bytomia. W listach posługiwał się tytułem księcia Tarnowskich Gór (niem. Herzog von Tarnowitz) pomijając tytuł pana Bytomia, którego podobno w ogóle nie używał. W 1541 r. interweniował w spór Bytomia i Tarnowskich Gór o dochody z wag. Nakazał dzielić sumy przynależne do tej pory bytomianom po połowie z tarnogórzanami.
Książę "Pobożny" |
Jako gorliwy protestant popierał na swych ziemiach ewangelików, ale nie szykanował katolików. Na sejmie w Augsburgu w 1530 r. miał stwierdzić, że „złożyłby raczej swoją głowę pod topór katowski, niżby odstąpił od słowa Bożego”. Stąd być może, już u współczesnych zyskał przydomek „Pobożnego”.
W 1543 r. tuż przed śmiercią nadał burmistrzowi i rajcom bytomskim prawo pierwokupu dóbr po mieszczanach zmarłych bez spadkobierców. W tym samym roku połączył parafie NMP i Św. Małgorzaty.
Rodzina |
Z trzech ożenków pozostawił kilka córek i tylko jednego syna, Jerzego Fryderyka (1539–1603), późniejszego pana Bytomia i księcia raciborskiego. Zmarł 27 grudnia 1543 r. w Ansbachu i został pochowany w Heilsbronnie.
Najważniejsza literatura |
A.Kuzio-Podrucki „Dobry czy zły margrabia?” w: „Montes Tarnovicensis” nr 15/2004, s. 11
Gerhard Pfeiffer, Georg der Fromme, w: Neue deutsche Biographie, Bd 6, Berlin 1964, s. 204–205
Markgraf, Georg der Fromme, Markgraf von Brandenburg-Anspach, w: Allgemeine Deutsche Biographie, Bd 8, Leipzig 1878, s. 611-614.
Ordunek Gorny – ustawa górnicza dla Górnego Śląska z 1528 r., wstęp i opracowanie E. Kobzdaj, Wrocław Warszawa Kraków 1990.
Tekst traktatu krakowskiego z 1525 r. w: Teksty źródłowe do historii państwa i prawa polskiego oraz historii ustroju polski (opr. Bartłomiej Migda)
Zobacz też |
Hohenzollernowie
Linki zewnętrzne |
Zoltán Csepregi, „Es laufft auch der Lutter in alle sachen uberall mitt…” Brandenburgi György őrgróf (1484-1543) szerepe Boroszló város reformációjában
p•d•e
Władcy Śląska (książęta opawscy)
Mikołaj I (1269–1308) • Bolesław III Rozrzutny (1308–1311) • do korony czeskiej (1311–1318) • Mikołaj II (1318–1365) • Jan I, Mikołaj III, Wacław I, Przemek I (1365–1377) • Wacław I, Przemek I (1377–ok. 1381) • Przemek I (ok. 1381–1433) • Wacław II, Mikołaj IV, Wilhelm I, Ernest I, Przemek II Starszy (1433–1437) • Wacław II, Wilhelm I, Ernest I, Przemek II Starszy (1437–1445/9) • Wilhelm I, Ernest I, Przemek II Starszy (1445/9–1452) • Ernest I (1452–1456) • zastaw książętom opolskim (1456) • odsprzedaż możliwości wykupu Jerzemu z Podiebradów (1464) • Wiktoryn z Podiebradów (1465–1485) • Jan Korwin (1485–1501)
Głubczyce
Mikołaj III (1377–ok. 1385) • Konrad II Siwy (1385–1394) • Przemek I (1394–ok. 1420) • Wacław II (ok. 1420–1445/9) • Jan III Pobożny (1445/9–1485) • do korony czeskiej (1485)
Fulnek
Wacław II (ok. 1420–1445/9) • Janusz (1445/9–1454) • Jan III Pobożny (1454–1485) • Jerzy Krumsin (od 1485)
Karniów
Jan I (1377–1380/2) • Jan II Żelazny, Mikołaj IV (1380/2–1385) • Władysław Opolczyk (1385–1392) • Jan II Żelazny (1392–1424) • Wacław II, Mikołaj V (1424–1437) • Mikołaj V (1437–1454) • Jan IV Starszy, Wacław III (1454–1456) • Jan IV Starszy (1456–1474) • Maciej Korwin (1474–1490) • Jerzy Hohenzollern (1523–1543)
Bruntál
Jan I (1377–1380/2) • Jan II Żelazny, Mikołaj IV (1380/2–1385) • Mikołaj IV (1385–1405/7) • Jan II Żelazny (1405/7–1424) • Wacław II, Mikołaj V (1424–1437) • Mikołaj V (1437–1447) • sprzedaż Hyncikowi z Vrbna (1447)
p•d•e
Władcy Śląska (książęta opolscy)
Bolko I (1284–1313)
Opole
Bolko II i Albert (1313–1323) • Bolko II (1323–1356) • Władysław Opolczyk (1356–1401) • Henryk (1356–1365) • Bolko III (1356–1370) • Jan Kropidło (1396–1421) • Bernard (1396–1400) • Bolko IV (1396–1437) • Bolko V Husyta (1422–1424) • Jan I i Mikołaj I (1437–1439) • Mikołaj I (1439–1476) • Ludwik (1466–1476) • Jan II Dobry (1476–1532) • Jerzy Hohenzollern (1532–1543) • Władysław IV Waza (1645–1648) • Jan Kazimierz Waza (1648) • Karol Ferdynand Waza (1648–1655) • Jan Kazimierz Waza (1655) • Ludwika Maria Gonzaga (1655–1666)
Olesno
do Opola (do 1396) • do Polski (1396–1397) • Przemysław I Noszak (1397–1401) • Bernard (1401–1455) • Bolko V Husyta (1455–1460) • Mikołaj I (1460–1476) • Ludwik (1466–1476) • Jan II Dobry (1476–1532)
Niemodlin
Bolesław I Pierworodny (1313–1362/5) • Bolesław II (1362/5–1367/8) • Wacław (1362/5–1369) • Henryk (1362/5–1382) • Władysław Opolczyk (1382–1385) • Henryk (1382–1394) • Bolko IV (1382–1400) • Bernard (1382–1450) • Bolko V Husyta (1450–1460) • Mikołaj I (1460–1476) • Ludwik (1466–1476) • Mikołaj II (1476–1497) • Jan II Dobry (1497–1532)
Strzelce
Albert (1323–ok. 1370) • Bolko III (1370–1382) • Władysław Opolczyk (1382–1385) • Jan Kropidło (1382–1396) • Henryk (1382–1394) • Bolko IV (1382–1400) • Bernard (1382–1450) • Bolko V Husyta (1450–1460) • Mikołaj I (1460–1476) • Ludwik (1466–1476) • Jan II Dobry (1476–1532)
Prudnik
Mikołaj II (1318–1336) • Bolesław I Pierworodny (1336–1361) • Mikołaj II (1361–1365) • Bolesław II, Wacław i Henryk (1365–1367) • Bolesław II (1367–1367/8) • Henryk (1367/8–1382) • Władysław Opolczyk (1382–1388) • Henryk VIII Wróbel (1388–1397) • Katarzyna Opolska (1397–1420) • Bernard Niemodliński (1420–1424) • Bolko V Husyta (1424–1460) • do Opola (1460–1532)
Głogówek
Bolesław I Pierworodny (1313–1362/5) • Bolesław II, Wacław i Henryk (1362/5–1367) • Bolesław II (1367–1367/8) • Henryk (1367/8–1382) • Władysław Opolczyk (1382–1401) • Eufemia mazowiecka (1401–1420) • Bernard Niemodliński (1420–1424) • Bolko V Husyta (1424–1460) • do Opola (1460–1532)
p•d•e
Władcy Śląska (książęta bytomscy)
Kazimierz (1284–1303)
Bytom
Kazimierz (1303–1312) • Siemowit (1312–1316) • Władysław (1316–1352) • Jerzy (1316–ok. 1345) • Bolesław (1352–1354/5) • Małgorzata Morawska (1354/5–1357) • Kazimierz I (1357–1358) • Przemysław I Noszak (1358–1405) • od 1369 północna część ks. bytomskiego do Koźla • Bolesław I (1405–1431) • Wacław I, Przemysław II, Władysław i Bolesław II (1431–1442) • Wacław I (1442–1452) • Bolesław II (1452) • Wacław I (1452–1459) • sprzedaż reszty Bytomia ks. oleśnickim (1459) • Jerzy Hohenzollern (1526–1543) • Jerzy Fryderyk Hohenzollern (1543–1603)
Koźle
Władysław (1303–1334) • Jerzy (1312–1334) • Leszek raciborski (1334–1336) • Mikołaj II Opawski (1336–1337) • Kazimierz (1337–po 1342) • Bolesław (po 1342–1354/5) • Beatrycze (1354/5–1357) • Konrad I (1357–1366) • Konrad II Siwy (1366–1403) • Konrad III Stary (1403–1412/3) • Konrad IV Starszy i Konrad V Kącki (1412/3–1416) • Konrad VII Biały (1416–1450) Małgorzata z Szamotuł Konrad V Kącki (Kantner) (1421–1439) • Konrad IX Czarny i Konrad X Biały (1450–1452) • Konrad IX Czarny (1452–1471) • Konrad X Biały (1471–1472) • od 1472 Koźle, Bytom, Gliwice do korony czeskiej • Kazimierz II (1479–1509)
Toszek
Bolesław (1303–1328) • Władysław (1328–1352) • Jerzy (1328–ok. 1345) • Bolesław (1352–1354/5) • Przemysław I Noszak (1401–1405) • Przemysł Młodszy (1405–1406) • Bolesław I (1405–1410) • Kazimierz I (1410–1433/4) • Przemysł, Wacław I i Jan IV (Janusz) (1433/4–1445) • Przemysł (1445–1484) • Toszek do dzielnicy Korwinów, potem do Czech (od 1484)
Siewierz
Mieszko (1312–1328) • Władysław (1328–1337) • Jerzy (1328–1337) • Kazimierz I (1337–1358) • Przemysław I Noszak (1358–1359) • Bolko II Mały (1359–1368) • Przemysław I Noszak (1368–1405) • Bolesław I (1405–1431) • Wacław I, Przemysław II, Władysław, Bolesław II i Eufemia mazowiecka (1431–1442) • Wacław I (1442–1443) • do biskupstwa krakowskiego (od 1443)
Gliwice
Władysław (1328–1340) • Jerzy (1328–1340) • Siemowit (1340–1342/55) • do Bytomia (1355–1364) • Wacław Niemodliński (1364–1369) • Przemysł (1445–1465) • Jan IV (Janusz) (1465–1482)
p•d•e
Władcy Śląska (książęta raciborscy)
Przemysław (1290–1306) • Leszek (1306–1336) • Mieszko cieszyński (1306–1308) • Mikołaj II (1336–1365) • Jan I, Mikołaj III, Wacław I, Przemek I (1365–1377) • Jan I (1377–1380/1382) • Jan II Żelazny, Mikołaj IV (1380/2–1385) • Jan II Żelazny (1385–1424) • Mikołaj V, Wacław II (1424–1437) • Wacław II (1437–1456) • Małgorzata z Szamotuł (regent i współrządząca 1456–1462) • Jan V (1456–1493) • Mikołaj VI, Jan VI, Walentyn Garbaty (1493–1506) • Walentyn Garbaty (1506–1521) • Jan Dobry (1521–1532) • Jerzego Hohenzollerna (1532–1543) • Jerzy Fryderyk Hohenzollern (1543–1552) • Ferdynand I (1552–1564) • Maksymilian I (1564–1576) • Rudolf I (1576–1612) • Maciej I (1612–1619) • Ferdynand II (1619–1637) • Ferdynand III (1637–1645) • Władysław IV Waza (1646–1648) • Jan Kazimierz Waza (1648) • Karol Ferdynand Waza (1648–1655) • Jan Kazimierz Waza (1655) • Ludwika Maria Gonzaga (1655–1663) • Juliusz I d'Eghien (1663) • Ludwika Maria Gonzaga (1663–1666) • Leopold I (1666–1705) • Józef I (1705–1740) • Karol I (1711–1740) • Maria Teresa I (1740–1742) • Fryderyk I (1742–1786) • Fryderyk Wilhelm I (1786–1797) • Fryderyk Wilhelm II (1797–1840) • Fryderyk Wilhelm III (1840–1861) • Wilhelm I (1861–1880) • Wiktor I Maurycy (1880–1893) • Wiktor II Amadeusz (1893–1923) • Wiktor III August (1923–1945) • Franciszek I Albrecht (1945)
Żory
Jan I (1377–1378) • Przemysław I Noszak (1378–1382) • Jan II Żelazny (1382–1424) • Mikołaj V, Wacław II (1424–1437) • Mikołaj V (1437–1454) • Jan IV Starszy, Wacław III (1454–1456) • Wacław III (1456–1473) • Jakub z Dębna (1473–1478) • Jan V Młodszy (1478) • Henryk z Podiebradów (1478)
Pszczyna
Jan I, Mikołaj III, Wacław I, Przemek I (1365–1375) • Władysław Opolczyk (1375–1396) • Jan II Żelazny (1396–1407) • Helena Korybutówna (1407–1449) • Mikołaj V (1449–1452) • Barbara Rokemberg (1452–1462) • Jan IV Starszy (1462–1456) • Wacław III (1465–1473) • Jan V (1473–1474) • Hynek Podiebradowicz (1474) • Wiktoryn z Podiebradów (1474–1480) • Kazimierz II (1480/98–1517) • Aleksy Thurzon (1517–1525) • Jan Thurzon (1525–1548) • Baltazar von Promnitz (1548–1562) • Jan Erdmann von Promnitz (do 1763) • Fryderyk Erdmann Anhalt-Köthen (od 1763) • Henryk Anhalt-Köthen (do 1846) • Jan Henryk X Hochberg (1846–1855) • Jan Henryk XI Hochberg (1855–1907) • Jan Henryk XV Hochberg (1907–1938) • Jan Henryk XVII Hochberg (1938–1945)
Rybnik
Mikołaj V (1437–1454) • Jan IV Starszy, Wacław III (1454–1456) • Wacław III (1456–1473) • Jan V? (1473–1493) • Mikołaj VI, Jan VI, Walentyn Garbaty (1493–1506) • Walentyn Garbaty (1506–1521) • Jan II Dobry (1521–1532)
Wodzisław Śląski
Konstancja wodzisławska (1337–1351) • Mikołaj V (1437–1454) • Jan IV Starszy, Wacław III (1454–1456) • Jan IV Starszy (1456–1483) • Jan V, Maciej Korwin 1474 i 1490 (1483–1491) • Władysław II Jagiellończyk (1491–1502) • Jerzy Salenberg (1502–1517) • Baltazar Wilczek (1517–1527) • Jan Planknar (1528–1556)
Morgemoulin — miejscowość i gmina — Państwo Francja Region Grand Est Departament Moza Okręg Verdun Kod INSEE 55357 Powierzchnia 6,82 km² Populacja (1990) • liczba ludności 75 • gęstość 11 os./km² Kod pocztowy 55400 Położenie na mapie Francji Morgemoulin 49°14′N 5°35′E / 49,233333 5,583333 Portal Francja Morgemoulin – miejscowość i gmina we Francji, w regionie Grand Est, w departamencie Moza. Według danych na rok 1990 gminę zamieszkiwało 75 osób, a gęstość zaludnienia wynosiła 11 osób/km² (wśród 2335 gmin Lotaryngii Morgemoulin plasuje się na 970. miejscu pod względem liczby ludności, natomiast pod względem powierzchni na miejscu 848.). Bibliografia | Francuski urząd statystyczny ( fr. ) . p • d • e Gminy okręgu Verdun Abaucourt-Hautecourt • Aincreville • Ambly-sur-Meuse • Amel-sur-l'Étang • Ancemont • Arrancy-sur-Crusne • Aubréville • Autré...
Scott Moir Tessa Virtue i Scott Moir w 2016 r. Reprezentacja Kanada Data i miejsce urodzenia 2 września 1987 London Wzrost 180 cm Konkurencja Pary taneczne Partner sportowy Tessa Virtue Trener Marie-France Dubreuil, Patrice Lauzon, Romain Haguenauer Poprzednio: Marina Zujewa, Oleg Epstein, Igor Szpilband, Johnny Johns, Carol Moir, Paul MacIntosh, Suzanne Killing Klub Montreal International School of Skating Poprzednio: Arctic Edge FSC Ilderton Skating Club Lokalizacja treningowa Montreal Poprzednio: Canton Kitchener Rekordy życiowe ISU przed sezonem 2018/2019 Nota łączna 206,07 Igrzyska Olimpijskie 2018 Taniec krótki 83,67 Igrzyska Olimpijskie 2018 Taniec dowolny 122,40 Igrzyska Olimpijskie 2018 Dorobek medalowy Reprezentacja Kanada Igrzyska olimpijskie Złoto Vancouver 2010 pary taneczne Złoto Pjongczang 2018 pary taneczne Złoto Pjongczang 2018 drużynowo Srebro S...
Souastre — miejscowość i gmina — Herb Państwo Francja Region Hauts-de-France Departament Pas-de-Calais Okręg Arras Kod INSEE 62800 Powierzchnia 7,18 km² Populacja (1990) • liczba ludności 352 • gęstość 49 os./km² Kod pocztowy 62111 Położenie na mapie Francji Souastre 50°09′N 2°34′E / 50,150000 2,566667 Portal Francja Souastre – miejscowość i gmina we Francji, w regionie Hauts-de-France, w departamencie Pas-de-Calais. Według danych na rok 1990 gminę zamieszkiwały 352 osoby, a gęstość zaludnienia wynosiła 49 osób/km² (wśród 1549 gmin regionu Nord-Pas-de-Calais Souastre plasuje się na 887. miejscu pod względem liczby ludności, natomiast pod względem powierzchni na miejscu 507.). Bibliografia | Francuski urząd statystyczny ( fr. ) . p • d • e Gminy okręgu Arras Ablain-Saint-Nazaire Ablainzevelle Acheville Achicourt Achiet-le-Grand Achiet-le-Pe...
