Cfrtjryk

Ten artykuł dotyczy skały. Zobacz też: inne znaczenia tego słowa.

Piaskowce na szczycie Szczelińca Wielkiego

Naturalne ściany z czerwonego piaskowca we wnętrzu Kanionu Antylopy, Arizona

Piaskowiec – zwięzła, zwykle drobnoziarnista skała osadowa. Wyróżnia się następujące jej typy:

piaskowiec kwarcowy, ponad 80% kwarcu^[1]

piaskowiec arkozowy – odmiana bogata w skalenie, zazwyczaj szara, różowa lub czerwonawa^[2]

piaskowiec szarogłazowy – odmiana bogata w okruchy skał magmowych. Barwa ciemna, szarozielona do niemal czarnej^[3]

Znajduje zastosowanie jako surowiec w produkcji płyt okładzinowych, materiałów izolacyjnych i ściernych. Jest też wykorzystywany w przemyśle ceramicznym, szklarskim, hutniczym, jako tłuczeń drogowy^[3] (piaskowiec szarogłazowy), a także jako dekoracja. W roku 1995 w USA wydobyto 145 000 ton piaskowca^[4].

Piaskowiec powstaje w wyniku lityfikacji (cementacji) piasku pochodzącego z wietrzenia skał za pomocą spoiwa. Budowa od drobno- do gruboziarnistej, ziarna wielkości 0,1–2 mm. Barwa od białej i szarej, poprzez żółtą i jasnobrązową po zieloną, czerwoną, brunatną i czarną.

W skład piaskowca wchodzą jako szkielet ziarnowy kwarc, ortoklaz, mikroklin, plagioklazy, muskowit, biotyt, minerały ciężkie (magnetyt, ilmenit, cyrkon, granat, turmaliny i monacyt), glaukonit, okruchy skał, szczątki organiczne. Spoiwo może być kwarcowe, ilaste, żelaziste lub kalcytowe.

W Polsce piaskowiec występuje w następujących miejscach:

piaskowiec kwarcowy: Mechowo, Kaszuby, Pasmo Łysogórskie, Ciosowa, Tumlin, Bolesławiec^[5], Złotoryja, Lwówek Śląski, Góry Stołowe, Górnośląskie Zagłębie Węglowe, Karpaty oraz Roztocze