Cfrtjryk

Ten artykuł dotyczy państwa. Zobacz też: inne znaczenia tego słowa.

Commonwealth of Australia Związek Australijski
Flaga Australii Herb Australii
Dewiza: brak (dawniej Advance Australia)
Hymn: Advance Australia Fair – hymn państwowy God Save the Queen – hymn królewski (Naprzód, piękna Australio Boże, chroń Królową)
Konstytucja	Konstytucja Australii
Język urzędowy	de facto angielski[1]
Stolica	Canberra
Ustrój polityczny	demokratyczny
Typ państwa	królestwo, monarchia konstytucyjna, federacja
Głowa państwa	królowa Elżbieta II
W jej imieniu	gubernator generalny Peter Cosgrove
Szef rządu	premier Scott Morrison
Powierzchnia  • całkowita  • wody śródlądowe	6. na świecie 7 686 850 km² 1%
Liczba ludności (2017)  • całkowita   • gęstość zaludnienia	56. na świecie 24 511 800[2] 3 osób/km²
PKB (2017)  • całkowite   • na osobę	1380 mld[3]USD 55 707[3]USD
PKB (PSN) (2017)  • całkowite   • na osobę	1247 mld[3]dolarów międzynar.[3] 50 334[3]dolarów międzynar.
Jednostka monetarna	dolar australijski (AUD)
Związek Australijski	1 stycznia 1901
Strefa czasowa	UTC od +8 do +11 – zima UTC od +8 do +12 – lato
Kod ISO 3166	AU
Domena internetowa	.au
Kod samochodowy	AUS
Kod samolotowy	VH
Kod telefoniczny	+61
Multimedia w Wikimedia Commons
Informacje w Wikipodróżach
Wiadomości w Wikinews
Cytaty w Wikicytatach
Hasło w Wikisłowniku

Australia (formalnie Związek Australijski, ang. Commonwealth of Australia) – państwo demokratyczne, położone na półkuli południowej, obejmujące kontynent Australia, wyspę Tasmanię i inne znacznie mniejsze wyspy na Oceanie Indyjskim i Spokojnym. Stolicą kraju jest Canberra, największym miastem jest Sydney.

Jest szóstym pod względem powierzchni państwem świata.

Australia jest krajem wysoko rozwiniętym, ze społeczeństwem wielokulturowym. W porównaniu z innymi państwami wskaźnik rozwoju społecznego (uwzględniający jakość życia, opiekę zdrowotną, przeciętną długość życia, poziom wykształcenia, swobodę działalności ekonomicznej, wolność osobistą i prawa polityczne) Australii jest bardzo wysoki. Według danych na rok 2014 znajduje się ona na 2. miejscu pod tym względem po Norwegii. Miasta australijskie są w światowej czołówce w dziedzinie życia kulturalnego.

Australia jest członkiem ONZ, Wspólnoty Narodów, G20, OECD, ANZUS, APEC, Pacific Islands Forum oraz WTO.

Pochodzenie nazwy |

Nazwa Australia, odnosząca się do kontynentu, pochodzi od określenia Terra Australis, czyli Ziemia Południowa po łacinie. W dawnej Europie wierzono, że na półkuli południowej znajduje się naprawdę duży kontynent. Ostatecznie nazwa przypadła o wiele mniejszemu, niż zakładano.

Ustrój polityczny |

 Osobny artykuł: Ustrój polityczny Australii.

Australia jest członkiem Brytyjskiej Wspólnoty Narodów, zachowującym w aktach prawnych nazwę dominium. Ustrojem politycznym jest formalnie federacyjna monarchia konstytucyjna z dwuizbowym parlamentem. Konstytucja Australii pochodzi z 1900 roku (z późniejszymi zmianami); głową państwa jest królowa Australii (obecnie Elżbieta II), reprezentowana przez gubernatora generalnego. Tytuł królowej Australii został nadany panującemu monarsze brytyjskiemu w 1971 przez parlament australijski.

Praktycznie głową państwa jest gubernator generalny Australii (obecnie Peter Cosgrove), reprezentujący królową Australii Elżbietę II. Premierem Australii jest Scott Morrison^[4]. Władzę ustawodawczą sprawuje dwuizbowy parlament, wyłaniany w wyborach powszechnych: Senat o kadencji sześcioletniej, liczący 76 senatorów: po 12 przedstawicieli każdego stanu i po 2 przedstawicieli Terytorium Północnego i Australijskiego Terytorium Stołecznego (co 3 lata połowa składu jest odnawiana) oraz Izba Reprezentantów o kadencji trzyletniej, licząca 150 deputowanych, wybieranych proporcjonalnie do liczby ludności; system wyborczy do Senatu jest mieszany.

Władzę wykonawczą sprawuje rząd, formalnie pod przewodnictwem gubernatora generalnego, a faktycznie z premierem na czele, powołany przez gubernatora generalnego w imieniu królowej i odpowiedzialny przed Izbą Reprezentantów; do wyłącznej kompetencji władz federalnych należą sprawy obrony, polityki zagranicznej, handlu zagranicznego i imigracji.

Prawa wyborcze (ograniczone cenzusami osiadłości) przysługują obywatelom, którzy ukończyli 18 lat. Wybory w Australii są obowiązkowe dla wszystkich obywateli, kara za nieoddanie ważnego głosu wynosi 20 dolarów australijskich^[5]. Według przepisów wyborczych obywatel zobowiązany jest oddać ważny głos. Głosowanie jest tajne.

Wymiar sprawiedliwości sprawują: Federalny Sąd Najwyższy, Sąd Federalny (sprawy gospodarcze i bankructwa), Australijski Sąd Rodzinny oraz stanowe sądy najwyższe i sądy jednostek terytorialnych.

Każdy stan ma własną konstytucję, dwuizbowy organ ustawodawczy (z wyjątkiem Queenslandu, gdzie istnieje parlament jednoizbowy) i rząd stanowy; na czele stanów stoją gubernatorzy mianowani przez monarchę brytyjskiego na wniosek rządu Australii; stany dzielą się na hrabstwa, okręgi i miasta (z organami samorządowymi i radami municypalnymi).

Historia |

 Osobny artykuł: Historia Australii.

Geografia |

Uluru w centralnej części Australii

Australia – zdjęcie z kosmosu

 Osobny artykuł: Geografia Australii.

Australia to szósty pod względem wielkości kraj świata, położony na kontynencie australijskim będącym najmniejszym spośród wszystkich kontynentów.
Najgęściej zaludnione jest wschodnie i południowo-wschodnie wybrzeże.
Australia leży na półkuli południowej i wschodniej. Jest to jeden z najbardziej płaskich kontynentów ze średnią wysokością 330 m.
Obszar pustynny zajmuje powierzchnię większą niż na jakimkolwiek innym kontynencie; 2/3 powierzchni leży w klimacie suchym lub półsuchym.
Linia brzegowa Australii jest mało rozwinięta, wzdłuż całego wybrzeża o długości 19 tys. km napotkać można jedynie dwie duże zatoki: Zatokę Karpentaria i Wielką Zatokę Australijską. Najwyższy szczyt Góra Kościuszki^[6] odkryty, zdobyty i nazwany przez Pawła Edmunda Strzeleckiego wznosi się na wysokość 2228 m n.p.m.

Demografia |

 Osobny artykuł: Osadnictwo w Australii.

 Osobny artykuł: Australijczycy.

31 marca 2016 populacja Australii wynosiła 24 051 400 osób.

Sydney

Melbourne

Brisbane

Perth

Adelaide

Miasta Australii |

 Osobny artykuł: Miasta Australii.

Stolicą Australii jest Canberra. Największym miastem jest Sydney. W Australii jest pięć metropolii z liczbą ludności powyżej jednego miliona, w których mieszka ponad 15 mln osób (2/3 populacji Australii)^[7].

Statystyki demograficzne |

Dane można znaleźć w CIA Factbook [1] lub tu https://www.census.gov/main/www/popclock.html

Wykres demografii Australii
Populacja historyczna
Rok	Populacja	Zmiana proc.	Rok	Populacja	Zmiana proc.
1900	3 765 400	–	1960	10 392 000	25,1%
1910	4 525 100	20,2%	1970	12 663 000	21,9%
1920	5 411 000	19,6%	1980	14 726 000	16,3%
1930	6 501 000	20,1%	1990	17 169 000	16,6%
1940	7 078 000	8,9%	2000	19 169 000	11,6%
1950	8 307 000	17,4%	2007	20 434 000	10,6%

Religia |

 Osobny artykuł: Religia w Australii.

Katedra anglikańska w Melbourne

Dane według spisu powszechnego w 2016^[9]:

• brak religii – 30,1%


• 
  protestantyzm – 23,4%:
  
  
  
  • 
    anglikanizm – 13,3%
  
  
  • 
    Kościół Zjednoczony w Australii – 3,7%
  
  
  • 
    kalwinizm – 2,3%
  
  
  • 
    baptyzm – 1,5%
  
  
  • 
    pentekostalizm – 1,1%
  
  
  
  


• 
  katolicyzm – 22,6%


• chrześcijanie (nieokreśleni) – 2,6%


• 
  islam – 2,6%


• 
  buddyzm – 2,4%


• 
  prawosławie – 2,1%


• 
  hinduizm – 1,9%.

Gospodarka |

 Osobny artykuł: Gospodarka Australii.

Australia należy do krajów rozwiniętych, gospodarkę Australii cechuje daleko posunięta koncentracja produkcji oraz centralizacja kapitału. Największe organizacje produkcyjno-usługowe to: Broken Hill Proprietary (BHP), Colonial Sugar Refining, Imperial Chemical Industries, Telstra.

Dzięki ogromnym bogactwom naturalnym Australia jest jednym z największych producentów boksytu, a także należy do najpoważniejszych dostawców węgla, rudy żelaza i złota.
Gdy w 1979 roku w rejonie Kimberley odkryte zostały złoża diamentów – Australia w produkcji tych kamieni doścignęła nawet Republikę Południowej Afryki.

Grunty orne stanowią jedynie 4% terytorium Australii, z czego uprawia się 80%. Pas ziemi uprawnej ciągnie się wzdłuż zachodnich zboczy Wielkich Gór Wododziałowych. Pastwiska zajmują 60% kraju. 25% powierzchni Australii zajmują gospodarstwa hodowlane, których jest ok. 16 tysięcy, o powierzchni średnio 30 tysięcy hektarów.

Liczba owiec w Australii stanowi 12% światowego pogłowia tych zwierząt.

Siły zbrojne |

 Z tym tematem związana jest kategoria: Wojsko australijskie.

Anzac Day

Australia w składzie swoich sił zbrojnych posiada siły lądowe (Australian Army), marynarkę wojenną (Royal Australian Navy) oraz siły powietrzne (Royal Australian Air Force). Wojska australijskie liczą 58 tys. żołnierzy zawodowych oraz 44,2 tys. rezerwistów. Według rankingu Global Firepower (2018) australijskie siły zbrojne stanowią 21. siłę militarną na świecie^[10]. W 2017 roku, roczny budżet na obronność wyniósł 27,5 mld dolarów (2,0% PKB), co jest 13 wynikiem na świecie^[11][12].

Transport |

Przecinający nizinę Nullarbor trakt kolejowy jest najdłuższym zbudowanym w linii prostej traktem kolejowym na świecie. Kolej kursuje między południową a zachodnią Australią.

Adelaide

Mount Gambier

Broome

Esperance

Geraldton

Halls Creek

Kalgoorlie

Karratha

Kununurra

Newman

Paraburdoo

Perth

Port Hedland

Albury

Broken Hill

Newcastle

Sydney

Wagga Wagga

Aurukun

Brisbane

Cairns

Charters Towers

Cloncurry

Cooktown

Gold Coast

Hughenden

Mackay

Mount Isa

Rockhampton

Townsville

Devonport

Hobart

Launceston

Alice Springs

Ayers Rock

Darwin

Tennant Creek

Melbourne

Portland

Canberra

Jervis Bay

Porty lotnicze w Australii

Kultura |

 Ta sekcja jest niekompletna. Jeśli możesz, rozbuduj ją.

Pierwsze amatorskie przedstawienia teatralne odbywały się w teatrach więziennych. Pierwszy teatr w kraju powstał w Sydney (1830) i nazywał się Theatre Royal.

W kuchni australijskiej nie należy zapominać o tradycyjnej kuchni rdzennej ludności, tzn. o kuchni Aborygenów, której można spróbować w głębi lądu w rezerwatach. Kuchnia ta nawet otrzymała własną nazwę: Bush tucker food. Do składników tej kuchni zaliczyć można^[13]:

• Zioła, korzenie, nasiona, serca palmowe czy też owoce jak np. quandong
  


• Kangury (np. w formie steku z sosem z owoców quandong), węże, jaszczurki, żółwie i strusie w formie np. filetów


• Insekty i wszelkiej maści larwy owadów bogate w białko

Media |

Pierwszą australijską gazetą była „Sydney Gazette and the News South Wales Advertiser” (wydawana w latach 1803-1842). Główne dzienniki i czasopisma są w rękach korporacji prasowych takich jak: „Sydney News Ltd.” i „The Herald Sun”. W Australii ukazuje się 3 tys. gazet. Największe dzienniki to: „The Herald Sun” (założony w 1840, nakład 558 800 egzemplarzy) i „The Daily Telegraph” (założony w 1879, nakład 442 tys. egzemplarzy). Wśród czasopism kobiecych prowadzi „Australian Women’s Weekly” (założony w 1933, nakład 1230 tys. egzemplarzy). Agencje prasowe: „Australian Agency Press” (AAP, założona w 1935 w Melbourne, obecna centrala w Sydney) i „Australian United Press Ltd.” (AUP).

Radio Australijskie rozpoczęło nadawanie 13 listopada 1923, a telewizja 1 listopada 1956. Działa telewizja i radio państwowe oraz stacje komercyjne, etniczne i środowiskowe. Media publiczne nadzoruje Australian Broadcasting Corporation (ABC), jest finansowana przez państwo (abonament zniesiono w 1974 r.). Istnieje jeden państwowy nadawca telewizyjny i 4 stacje radiowe. W Australii nadaje około 50 komercyjnych stacji telewizyjnych i około 140 radiowych.

Zobacz też |

• Australia (kontynent)


• Podział administracyjny Australii


• Oświata w Australii


• Fauna Australii


• Egzonimy Australii


• Państwa Australii i Oceanii

Przypisy |

Linki zewnętrzne |

Australia w przewodniku turystycznym Wikipodróże

 Wikimedia Atlas: Australia – wikiatlas z mapami w Wikimedia Commons

• Oficjalna strona Australii

p • d • e Podział administracyjny Australii Stany Australia Południowa • Australia Zachodnia • Nowa Południowa Walia • Queensland • Tasmania • Wiktoria Terytoria Australijskie Terytorium Stołeczne • Terytorium Jervis Bay • Terytorium Północne Terytoria zależne Australijskie Terytorium Antarktyczne • Norfolk • Wyspa Bożego Narodzenia • Wyspy Ashmore i Cartiera • Wyspy Heard i McDonalda • Wyspy Kokosowe • Wyspy Morza Koralowego

p • d • e Państwa Australii i Oceanii Państwa Australia • Fidżi • Kiribati • Mikronezja • Nauru • Nowa Zelandia • Palau • Papua-Nowa Gwinea • Samoa • Tonga • Tuvalu • Vanuatu • Wyspy Marshalla • Wyspy Salomona Terytoria zależne Baker • Guam • Howland • Jarvis • Johnston • Kingman • Mariany Północne • Midway • Niue • Norfolk • Nowa Kaledonia • Palmyra • Pitcairn • Polinezja Francuska • Samoa Amerykańskie • Tokelau • Wake • Wallis i Futuna • Wyspy Ashmore i Cartiera • Wyspy Cooka • Wyspy Morza Koralowego Integralne części państw położonych poza Australią i Oceanią Hawaje (część Stanów Zjednoczonych) • Papua, Papua Zachodnia (część Indonezji) • Wyspa Wielkanocna, Sala y Gómez (część Chile) • Ogasawara, Minami Tori-shima, Oki-no-Tori-shima, Wyspy Kazan (część Japonii)

p • d • e Monarchie na świecie Absolutne Arabia Saudyjska • Brunei • Watykan • Oman Konstytucyjne Andora • Bahrajn • Belgia • Bhutan • Dania • Eswatini • Hiszpania • Holandia • Japonia • Jordania • Kambodża • Katar • Kuwejt • Lesotho • Liechtenstein • Luksemburg • Malezja • Maroko • Monako • Norwegia • Szwecja • Tajlandia • Tonga • Zjednoczone Emiraty Arabskie Commonwealth realms Antigua i Barbuda • Australia • Bahamy • Barbados • Belize • Grenada • Jamajka • Nowa Zelandia • Papua-Nowa Gwinea • Saint Kitts i Nevis • Saint Lucia • Saint Vincent i Grenadyny • Kanada • Tuvalu • Wielka Brytania • Wyspy Salomona Elekcyjne Kambodża • Malezja • Watykan • Zjednoczone Emiraty Arabskie Plemienne Ghana Aszanti • Dagomba Uganda Ankole • Buganda • Bunyoro • Busoga • Rwenzururu • Toro Wallis i Futuna Alo • Sigave • Uvea Inne Maorysi (Nowa Zelandia) • Jogjakarta (Indonezja) • Zululand (RPA)

Członkostwo w organizacjach międzynarodowych p • d • e Wspólnota Narodów (Commonwealth of Nations) Europa Wielka Brytania • Malta Ameryka Północna Kanada • Jamajka • Trynidad i Tobago • Barbados • Bahamy • Grenada • Dominika • Saint Lucia • Saint Vincent i Grenadyny • Antigua i Barbuda • Belize • Saint Kitts i Nevis Ameryka Południowa Gujana Azja Indie • Pakistan • Sri Lanka • Malezja • Cypr • Singapur • Bangladesz • Brunei Australia i Oceania Australia • Nowa Zelandia • Fidżi • Samoa • Tonga • Papua-Nowa Gwinea • Wyspy Salomona • Vanuatu • Tuvalu • Kiribati • Nauru Afryka Południowa Afryka • Gambia • Ghana • Nigeria • Sierra Leone • Tanzania • Uganda • Kenia • Malawi • Zambia • Botswana • Lesotho • Mauritius • Eswatini • Seszele • Namibia • Mozambik • Kamerun • Rwanda Dawni członkowie Federacja Malajska • Irlandia • Nowa Fundlandia • Tanganika • Zanzibar • Zimbabwe • Malediwy p • d • e Światowa Organizacja Handlu (WTO) Albania • Angola • Antigua i Barbuda • Arabia Saudyjska • Argentyna • Armenia • Australia • Bahrajn • Bangladesz • Barbados • Belize • Benin • Boliwia • Botswana • Brazylia • Brunei • Burkina Faso • Burundi • Chile • Chiny • Czad • Czarnogóra • Demokratyczna Republika Konga • Dominika • Dominikana • Dżibuti • Egipt • Ekwador • Eswatini • Fidżi • Filipiny • Gabon • Gambia • Ghana • Grenada • Gruzja • Gujana • Gwatemala • Gwinea • Gwinea Bissau • Haiti • Honduras • Hongkong • Indie • Indonezja • Islandia • Izrael • Jamajka • Japonia • Jordania • Kambodża • Kamerun • Kanada • Katar • Kazachstan • Kenia • Kirgistan • Kolumbia • Kongo • Korea Południowa • Kostaryka • Kuba • Kuwejt • Lesotho • Liechtenstein • Macedonia • Madagaskar • Makau • Malawi • Malediwy • Malezja • Mali • Maroko • Mauretania • Mauritius • Meksyk • Mjanma • Mołdawia • Mongolia • Mozambik • Namibia • Nepal • Niger • Nigeria • Nikaragua • Norwegia • Nowa Zelandia • Oman • Pakistan • Panama • Papua-Nowa Gwinea • Paragwaj • Peru • Południowa Afryka • Republika Środkowoafrykańska • Republika Zielonego Przylądka • Rwanda • Rosja • Saint Kitts i Nevis • Saint Lucia • Saint Vincent i Grenadyny • Salwador • Senegal • Sierra Leone • Singapur • Sri Lanka • Stany Zjednoczone • Surinam • Szwajcaria • Tanzania • Tajlandia • Tajwan • Togo • Tonga • Trynidad i Tobago • Tunezja • Turcja • Uganda • Ukraina • Urugwaj • Wenezuela • Wietnam • Wybrzeże Kości Słoniowej • Wyspy Salomona • Zambia • Zimbabwe • Zjednoczone Emiraty Arabskie • Unia Europejska, w tym poszczególne państwa członkowskie: Austria • Belgia • Bułgaria • Chorwacja • Cypr • Czechy • Dania • Estonia • Finlandia • Francja • Grecja • Hiszpania • Holandia • Irlandia • Litwa • Luksemburg • Łotwa • Malta • Niemcy • Polska • Portugalia • Rumunia • Słowacja • Słowenia • Szwecja • Węgry • Wielka Brytania • Włochy p • d • e Organizacja Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (OECD) Państwa członkowskie Australia • Austria • Belgia • Chile • Czechy • Dania • Estonia • Finlandia • Francja • Grecja • Hiszpania • Holandia • Irlandia • Islandia • Izrael • Japonia • Kanada • Korea Południowa • Litwa • Luksemburg • Łotwa • Meksyk • Niemcy • Norwegia • Nowa Zelandia • Polska • Portugalia • Słowacja • Słowenia • Stany Zjednoczone • Szwajcaria • Szwecja • Turcja • Węgry • Wielka Brytania • Włochy • Unia Europejska (Komisja Europejska bierze udział w pracach OECD) Kandydaci Kolumbia • Kostaryka • Rosja Obserwatorzy Tajwan Współpracujący Brazylia • Chiny • Indie • Indonezja • Południowa Afryka Organizacje afiliowane Międzynarodowa Agencja Energetyczna • Agencja Energii Nuklearnej • Europejska Konferencja Ministrów Transportu • Klub Sahelu p • d • e Grupa 20 najważniejszych gospodarek światowych  Arabia Saudyjska •  Argentyna •  Australia •  Brazylia •  Chiny •  Francja •  Indie •  Indonezja •  Japonia •  Kanada •  Korea Południowa •  Meksyk •  Niemcy •  Południowa Afryka •  Rosja •  Stany Zjednoczone •  Turcja •  Unia Europejska •  Wielka Brytania •  Włochy