Cfrtjryk

Ten artykuł dotyczy państwa. Zobacz też: inne znaczenia.

Deutschland Bundesrepublik Deutschland Niemcy Republika Federalna Niemiec
Flaga Niemiec Godło Niemiec
Hymn: Das Lied der Deutschen[1] (Pieśń Niemców)
Konstytucja	Ustawa Zasadnicza Republiki Federalnej Niemiec
Język urzędowy	niemiecki[2]
Stolica	Berlin
Ustrój polityczny	republika (system kanclerski)
Typ państwa	federacja[3]
Głowa państwa	prezydent Niemiec Frank-Walter Steinmeier
Przewodniczący Bundestagu	Wolfgang Schäuble
Szef rządu	kanclerz federalna Angela Merkel
Wicekanclerz federalny	Olaf Scholz
Powierzchnia  • całkowita  • wody śródlądowe	64. na świecie 357 375,62[4] km² 7798 km² (2,18%)
Liczba ludności (2018)  • całkowita   • gęstość zaludnienia  • narody i grupy etniczne	16. na świecie 82 793 800[5] 226 osób/km² Niemcy: 80%[6] Turcy: 3,7%[6] Polacy: 1,9%[6] Rosjanie: 1,5%[6]
PKB (2017)  • całkowite   • na osobę	3685 mld[7]USD 44 550[7]USD
PKB (PSN) (2017)  • całkowite   • na osobę	4171 mld[7]dolarów międzynar. 50 425[7]dolarów międzynar.
Jednostka monetarna	1 euro = 100 eurocentów (EUR, €)
Niepodległość	od aliantów zachodnich (amerykańska, brytyjska i francuska strefa okupacyjna) 7 września 1949; 3 października 1990 – zjednoczenie Niemiec
Religia dominująca	katolicyzm (28,5%), protestantyzm (26,5%)
Strefa czasowa	UTC +1 – zima UTC +2 – lato
Kod ISO 3166	DE
Domena internetowa	.de
Kod samochodowy	D
Kod samolotowy	D
Kod telefoniczny	+49
Multimedia w Wikimedia Commons
Informacje w Wikipodróżach
Wiadomości w Wikinews
Cytaty w Wikicytatach
Hasło w Wikisłowniku

Niemcy; Republika Federalna Niemiec, RFN (niem. Deutschland; Bundesrepublik Deutschland, BRD, [ˈbʊndəsʁepuˌbliːk ˈdɔʏtʃlant], wymowa ⁱ) – państwo federacyjne położone w zachodniej i środkowej Europie. Składa się z 16 krajów związkowych (landów), a jego stolicą i największym miastem jest Berlin. Państwo ma powierzchnię 357 168 km² i panuje w nim klimat umiarkowany. Z ponad 82 milionami mieszkańców jest najludniejszym państwem Unii Europejskiej. Jest to czołowe pod względem gospodarczym i politycznym państwo Europy. Stanowi część strefy Schengen i strefy euro, jest członkiem ONZ, OECD, G7, G20. Po Stanach Zjednoczonych Niemcy są drugim najbardziej popularnym celem migracji na świecie^[8].

W starożytności na terenie obecnych Niemiec zamieszkiwały plemiona Bałtów i Celtów, Germanie zamieszkiwali natomiast w Skandynawii i na wyspach Morza Bałtyckiego. Zanim zostali po raz pierwszy wzmiankowani w źródle historycznym, zaczęli migrować wzdłuż wybrzeży Bałtyku. Plemiona germańskie zdominowały dawnych mieszkańców tych ziem, a w późniejszym okresie wkroczyły na teren cesarstwa rzymskiego. W początkach średniowiecza, w VI wieku, na terenie obecnych Niemiec pojawili się Słowianie. Zamieszkiwali oni przede wszystkim ziemie nad Łabą i na wschód od niej. Słowiańskie osadnictwo miało też miejsce na terenie dzisiejszej Bawarii (Bavaria Slavica). W późniejszych wiekach Słowianie ulegli germanizacji. W X wieku terytoria niemieckie uformowały centralną część Świętego Cesarstwa Rzymskiego. W XVI wieku północne Niemcy stały się centrum reformacji protestanckiej, podczas gdy części południowe i zachodnie pozostały katolickie. Różnice religijne doprowadziły do licznych konfliktów, na przykład do wojny trzydziestoletniej. Okupacja kraju w okresie wojen napoleońskich doprowadziła do rozwoju pangermanizmu i, w rezultacie, do zjednoczenia Niemiec w 1871 roku. Nowe niemieckie cesarstwo zostało zdominowane przez Prusy. W wyniku I wojny światowej i rewolucji w latach 1918–1919 Niemcy stały się Republiką Weimarską, a część ich dawnych ziem została podzielona przez traktat wersalski. W 1933 roku wielki kryzys doprowadził do powstania III Rzeszy. Następne lata zostały zdominowane przez narodowy socjalizm i działania zbrojne podczas II wojny światowej. Po 1945 roku Niemcy zostały podzielone przez zwycięskich w wojnie aliantów, w wyniku czego powstały dwa państwa: Niemiecka Republika Demokratyczna i Republika Federalna Niemiec. Ich zjednoczenie nastąpiło w 1990 roku.

W roku 1957 Niemcy Zachodnie były jednym z członków założycieli wspólnot europejskich, przekształconych później w Unię Europejską. Niemiecka gospodarka jest jedną z największych na świecie. Niemcy mają także bogatą historię i dziedzictwo kulturowe.

Etymologia |

Według popularnej etymologii^[9] polska nazwa „Niemcy” wywodzi się z tego samego rdzenia słowiańskiego, co określenia „niemy”, „obcy”^[10], i podkreśla barierę językową między germańskim językiem niemieckim a językami słowiańskimi („niemy” jako osoba niemówiąca zrozumiałym językiem – podobnie jak w przekształconym pod wpływem ruskim wyrazie niemowlę; do XVI wieku niemowię, niemowiątko) – psł. *němъ – „pozbawiony zdolności mówienia”, „mówiący niezrozumiale, obcym, niezrozumiałym językiem” → *němьcь „ten, kto nie ma zdolności mówienia”, „ten, kto mówi niezrozumiale, niezrozumiałym językiem”^[11] (egocentryczne, podobne do greckiego bárbaros – barbarzyńca) → Niemiec, tak samo we wszystkich językach słowiańskich i w zapożyczonym od nich węgierskim német, zanotowane w takiej formie jeszcze w erze plemiennej w Żywocie św. Metodego z IX w., w słowach Rościsława do bizantyńskiego cesarza Michała III: ...суть въ ны въшьли учителе мнози крьстияни из Влахъ, и из Грькъ, и из Немьць, учаще ны различь, а мы Словени проста чадь и не имамъ, иже бы ны наставилъ на истину и разумъ сказалъ, то, добреи владыко, посъли такъ мужь, иже ны исправить вьсяку правьду... –...przyszli do nas liczni nauczyciele chrześcijanie z Włoch, Grecji i Niemiec, którzy nas uczą rozmaicie. A my, Słowianie prosty lud i nie mamy nikogo, kto by nas ku prawdzie skierował i zrozumiale pouczył. Więc dobry władco poślij tak męża, aby umocnił wszelką prawdę. Według innej teorii^[12], nazwa ta wywodzi się od plemienia Nemeti wzmiankowanego przez Tacyta i Cezara^[13][14].

Symbole narodowe |

Niemieckie godło – czarny orzeł na złotym tle

 Osobne artykuły: Herb Niemiec, Flaga Niemiec i Hymn Niemiec.

Niemiecka flaga jest złożona z trzech pasów: czarnego u góry, czerwonego w środku i złotego u dołu. Została ona po raz pierwszy użyta w roku 1848, kiedy rozbite niemieckie państwa dążyły do zjednoczenia. Jej kolory zaczerpnięto z mundurów żołnierzy, którzy walczyli w okresie wojen Napoleońskich. Kiedy doszło do unifikacji, kolorami narodowymi stały się jednak czarny, czerwony i biały. W 1919 r., podczas tworzenia republiki, ponownie przyjęto barwy z 1848 r. W latach 30. XX wieku flagą państwową stała się flaga partii nazistowskiej, a po II wojnie światowej w obu nowych państwach niemieckich przyjęto flagę sprzed okresu nazizmu, lecz w Niemczech Wschodnich dodano do niej godło kraju. W wyniku kolejnego zjednoczenia Niemiec ponownie uznano flagę dawnych Niemiec Zachodnich^[15].

Godłem Niemiec jest czarny orzeł z czerwonym dziobem i pazurami na złotym tle. W starożytności orzeł był symbolem rzymskich cesarzy. W średniowieczu Karol Wielki przejął od nich symbol swojej władzy. Po podziale imperium Karola symbolem Świętego Cesarstwa Rzymskiego stał się dwugłowy orzeł na złotym tle. Mimo zniesienia cesarstwa w 1804 r. orzeł przetrwał jako herb monarchii austriackiej. Z tego też powodu nie mógł on zostać przywrócony po zjednoczeniu Niemiec i powstaniu Cesarstwa Rzymskiego, więc jako godło przyjęto orła jednogłowego. Był on także symbolem Republiki Weimarskiej oraz Republiki Federalnej Niemiec od 1948 r^[16].

Autorem tekstu niemieckiego hymnu jest August Heinrich Hoffmann von Fallersleben, muzykę zapożyczono z hymnu Cesarstwa Austriackiego, skomponowanego przez Josepha Haydna. Tekst został napisany 26 sierpnia 1841 r. i wzywa do zjednoczenia państwa. 11 sierpnia 1922 utwór stał się hymnem Republiki Weimarskiej. W okresie nazizmu tekst jego pierwszej strofy został wykorzystany przez propagandę w celu uprawomocnienia działań zbrojnych, prowadzonych wtedy przez Trzecią Rzeszę. Po II wojnie światowej nieoficjalnym hymnem Niemiec stała się trzecia zwrotka pieśni von Fallerslebena, co zatwierdzone zostało w 1991 r^[17].

Historia |

Migracje w pierwszych pięciu wiekach naszej ery

 Osobny artykuł: Historia Niemiec.

Plemiona germańskie |

 Osobny artykuł: Germania.

Plemiona germańskie wyodrębniły się prawdopodobnie w epoce brązu lub żelaza. Z południowej Skandynawii i północnych Niemiec od I wieku p.n.e. wędrowali na południe, wschód i zachód, stykając się z plemionami celtyckimi żyjącymi na terenie Galii, a także ludami irańskimi, Bałtami oraz Słowianami w Środkowej i Wschodniej Europie^[18]. Za sprawą Oktawiana Augusta rzymski dowódca Warus rozpoczął podbój Germanii (obszaru ciągnącego się od Renu do gór Ural). W 9 r. n.e., trzy rzymskie legiony zostały pokonane podczas bitwy w Lesie Teutoburskim przez Cherusków pod wodzą Arminiusa. Do roku 100, kiedy Tacyt napisał Germanię, plemiona germańskie osiedliły się wzdłuż Renu i Dunaju (Limes Górnogermańsko-Retycki), zajmując większość terenu dzisiejszych Niemiec. Austria, południowa Bawaria oraz zachodnia Nadrenia były jednak rzymskimi prowincjami^[19].

W trzecim wieku pojawiły się kolejne duże plemiona germańskie: Alamanowie, Frankowie, Chattowie, Sasi, Fryzowie oraz Turyngowie. Około roku 260 Germanie wkroczyli na tereny kontrolowane przez Cesarstwo Rzymskie^[20]. Po inwazji Hunów w 375 r. oraz podupadania Rzymu od 395 r. plemiona germańskie dalej migrowały na południowy wschód. Większe z nich zaczęły dominować nad słabszymi. Rozległe obszary zajmowali Frankowie, a tereny północne należały do Sasów^[19].

Święte Cesarstwo Rzymskie |

Mapa Świętego Cesarstwa Rzymskiego w 1400 r.

 Osobny artykuł: Święte Cesarstwo Rzymskie.

25 grudnia 800 r., król Franków Karol Wielki został ukoronowany cesarzem i stworzył Imperium Karolińskie, które zostało podzielone w 843 r., na podstawie traktatu w Verdun. Święte Cesarstwo Rzymskie powstało ze wschodniej części podzielonego obszaru. Jego terytorium rozciągało się od rzeki Eider na północy do wybrzeży Morza Śródziemnego na południu^[19]. Podczas panowania władców z dynastii Ludolfingów w latach 919–1024, kilka ważniejszych księstw zostało połączonych, a król niemiecki został ukoronowany na świętego cesarza rzymskiego w 962 r. Święte Cesarstwo Rzymskie wchłonęło północną Italię i Burgundię podczas rządów dynastii salickiej (1024–1125), lecz cesarze utracili znaczną część swojej potęgi podczas sporu o inwestyturę.

Korona cesarza Świętego Cesarstwa Rzymskiego

W okresie panowania Hohenstaufów (1138–1254) niemieccy książęta rozszerzyli swoje wpływy dalej na wschód i południe, na ziemie należące do Słowian, rozpoczynając osadnictwo na tych i leżących jeszcze dalej na wschód terenach. Północne miasta niemieckie rozwijały się jako członkowie Hanzy^[19]. W późniejszym okresie liczba ludności kraju zdecydowanie zmniejszyła się z powodu „wielkiego głodu” w latach 1315–1317, a następnie „czarnej śmierci” w latach 1348–1350^[21]. Złota Bulla z 1356 r. wprowadziła podstawową konstytucję kraju i wprowadziła w cesarstwie elekcję króla przez siedmiu elektorów^[19].

Marcin Luter opublikował 95 tez w 1517 r. w Wittenberdze, rzucając tym samym wyzwanie Kościołowi katolickiemu i rozpoczynając reformację. Kościół luterański stał się oficjalną religią w wielu niemieckich księstwach do roku 1530. Spór religijny doprowadził do wojny trzydziestoletniej (1618–1648), w ciągu której populacja regionu spadła o 30%^[22]. Pokój westfalski w 1648 r. zakończył wojny religijne w Niemczech, jednak kraj pozostał podzielony na wiele małych państewek^[23]. W XVIII wieku Święte Cesarstwo Rzymskie składało się z około 1800 takich terytoriów^[24].

Od 1740 r. spory pomiędzy austriacką monarchią Habsburgów oraz Prusami zdominowały niemiecką historię. W 1806 r. imperium zostało rozwiązane w rezultacie wojen napoleońskich^[19].

Związek Niemiecki i Cesarstwo |

 Osobne artykuły: Związek Niemiecki i Cesarstwo Niemieckie.

Podczas upadku władzy Napoleona kongres wiedeński w 1814 stworzył Związek Niemiecki (Deutscher Bund), luźną ligę 39 krajów. Niezgoda z europejską restauracją monarchów spowodowała zwiększenie ruchów liberalnych, co spowodowało wprowadzenie nowych represji przez austriackiego kanclerza Klemensa von Metternicha. Niemiecki Związek Celny, unia celna, podtrzymywała ekonomiczną równość wszystkich państw niemieckich^[25]. Nacjonalizm i liberalne idee rewolucji francuskiej zdobyły rosnące poparcie Niemców, głównie młodych. W świetle Wiosny Ludów, która zdestabilizowała francuską republikę, intelektualiści i inni obywatele rozpoczęli rewolucję. Król Prus, Fryderyk Wilhelm IV, otrzymał ofertę zostania cesarzem, ale z ograniczoną władzą, co sprawiło, że zrezygnował z korony i zaproponował wprowadzenie konstytucji, doprowadzając do czasowego niepowodzenia ruchu nacjonalistycznego^[26].

Utworzenie Cesarstwa Niemieckiego w 1871 r. w Wersalu; w centrum obrazu, w białym stroju widoczny jest kanclerz Otto von Bismarck

Konflikt pomiędzy królem Prus Wilhelmem I Hohenzollernem i coraz bardziej liberalnym parlamentem wybuchł w związku z reformami wojskowymi w 1862 r. Król mianował nowego kanclerza, Otto von Bismarcka^[26]. Doprowadził on do wojny z Danią w 1864 r. Pruskie zwycięstwo w wojnie z Austrią w 1866 r. umożliwiło utworzenie Związku Północnoniemieckiego (Norddeutscher Bund) i wykluczenia Austrii, dotąd jednego z państw niemieckich, z federacji. Po pokonaniu przez Prusy Francji podczas wojny w 1870 r., w 1871 r. proklamowano Cesarstwo Niemieckie w Wersalu, które połączyło wszystkie państewka niemieckie poza Austrią.

Prusy, które zajmowały ok. 2/3 powierzchni nowego państwa, zdominowały je. Pruscy królowie z dynastii Hohenzollernów przybrali tytuł cesarski, a Berlin stał się jego stolicą^[26]. W kolejnych latach dzięki polityce zagranicznej Bismarck jako kanclerz Niemiec pod rozkazami cesarza zapewnił państwu silną pozycję na arenie międzynarodowej poprzez fałszowanie przymierzy, odosabnianie Francji w sprawach dyplomatycznych i unikanie wojen. Za panowania Wilhelma II Hohenzollerna Niemcy zaczęły stawać się państwem imperialistycznym, co prowadziło do konfliktów z sąsiednimi państwami. W rezultacie konferencji berlińskiej w 1884 r. Niemcy zażądały przyznania wielu kolonii, np. Niemieckiej Afryki Wschodniej, Niemieckiej Afryki Południowo-Zachodniej, Togo oraz Kamerunu^[27]. Większość przymierzy, do których dawniej przystąpiły Niemcy, nie zostało odnowionych, a w nowych wykluczono państwo^[19].

Zamach w Sarajewie na Franciszka Ferdynanda Habsburga 28 czerwca 1914 r. wywołał I wojnę światową^[28]. Niemcy, jako część państw centralnych, ucierpiały wskutek porażki z aliantami podczas jednego z najkrwawszych konfliktów w historii. Około 2 milionów niemieckich żołnierzy zginęło podczas wojny. Rewolucja listopadowa wybuchła w listopadzie 1918 r., a król Wilhelm II i książęta abdykowali. Rozejm w Compiègne zakończył I wojnę światową 11 listopada, a Niemcy zostały zmuszone do podpisania traktatu wersalskiego w czerwcu 1919 r. Pokój został odebrany w Niemczech jako poniżająca kontynuacja konfliktu i jest często wymieniana jako jedna z przyczyn rozwoju nazizmu^[29].

Republika Weimarska i nazizm |

Straty terytorialne Niemiec po pierwszej i drugiej wojnie światowej

 Osobne artykuły: Republika Weimarska i III Rzesza.

Philip Scheidemann proklamuje republikę z okna gabinetu kanclerskiego

Na początku niemieckiej rewolucji w listopadzie 1918 r. Niemcy stały się republiką. Walka o władzę toczyła się jednak dalej, z radykalnie lewicowymi komunistami, którzy przejęli władzę w Bawarii. Rewolucja chyliła się ku końcowi 11 sierpnia 1919 r., kiedy demokratyczna konstytucja weimarska została zatwierdzona przez prezydenta Friedricha Eberta^[19]. Nastąpił wtedy okres rozwoju kulturalnego i ekonomicznego państwa, nazywany „złotymi latami dwudziestymi”, czyli Goldene Zwanziger. W 1929 r. nastąpił jednak wielki kryzys. Surowe warunki pokoju dyktowane przez traktat wersalski, a także długi czas niestabilnych rządów, Niemcy coraz rzadziej identyfikowali się z rządem. Sytuację zaostrzała legenda o ciosie w plecy, czyli przekonanie, iż winę za przegranie I wojny światowej ponoszą cywile, którzy niewystarczająco wsparli wojsko. Rząd został oskarżony o zdradę państwa poprzez podpisanie traktatu wersalskiego.

Do 1932 r. Komunistyczna Partia Niemiec oraz Narodowosocjalistyczna Niemiecka Partia Robotników kontrolowały większość parlamentu, podsycając niezadowolenie z rządu. Po serii nieudanych prób utworzenia rządu, prezydent Paul von Hindenburg mianował Adolfa Hitlera kanclerzem Niemiec. Miało to miejsce 30 stycznia 1933 r.^[19] 27 lutego 1933 doszło do pożaru Reichstagu i w konsekwencji zniesienia wielu praw obywateli. Wkrótce umożliwiono także wprowadzanie przez rząd ustaw niezgodnych z konstytucją. Jedynie Socjaldemokratyczna Partia Niemiec głosowała przeciwko, podczas gdy posłowie Komunistycznej Partii Niemiec byli już uwięzieni^[30][31]. Poprzez używanie swojej władzy w celu zniszczenia jakiegokolwiek, realnego lub domniemanego, oporu Hitler stworzył scentralizowane państwo totalitarne w ciągu niewielu miesięcy. Gospodarka została wzmocniona, skupiała się jednak odtąd głównie na zbrojeniu militarnym^[32].

Adolf Hitler

W 1935 III Rzesza odzyskała kontrolę nad Terytorium Saary i tamtejszym Zagłębiem Saary, a w 1936 nad Nadrenią, dwiema prowincjami, które zostały utracone na mocy traktatu wersalskiego (1919)^[19]; w 1938 nastąpił tzw. Anschluss Austrii i aneksja Kraju Sudeckiego, a po zawarciu układu monachijskiego (1939) pod niemiecką kontrolą znalazła się cała Czechosłowacja. Kampania wrześniowa została przygotowana na podstawie paktu Ribbentrop-Mołotow i operacji Himmler. 1 września 1939 roku niemiecki Wehrmacht rozpoczął atak zbrojny (tzw. blitzkrieg) na Polskę, która szybko została zajęta przez III Rzeszę i sowiecką Armię Czerwoną. Wielka Brytania i Francja wypowiedziały Niemcom wojnę, co było oznaką rozpoczynającej się II wojny światowej^[19]. W trakcie rozwoju konfliktu Niemcy i ich sprzymierzeńcy szybko zdobyły kontrolę w większości Europy Kontynentalnej i Północnej Afryce. Planowano także opanowanie Wielkiej Brytanii, zakończyło się to jednak niepowodzeniem. 22 czerwca 1941 r. Niemcy złamały pakt Ribbentrop-Mołotow i zaatakowały Związek Radziecki. Japonia zaatakowała Pearl Harbor, co spowodowało przyłączenie się do konfliktu Stanów Zjednoczonych. Bitwa pod Stalingradem zmusiła Niemcy do odwrotu na froncie wschodnim^[19].

We wrześniu 1943 r. sprzymierzeniec III Rzeszy, Włochy, poddały się, a niemieckie oddziały musiały bronić dodatkowego frontu we Włoszech. Lądowanie w Normandii otworzyło front zachodni, podczas gdy siły aliantów postępowały w głąb niemieckiego terytorium. 8 maja 1945 r. siły III Rzeszy poddały się po zdobyciu przez Armię Czerwoną Berlina^[33].

III Rzesza prowadziła politykę ludobójczą na nieznaną wcześniej skalę. Z powodów ideologicznych (rasizm) głównie w latach 1942–1945 wymordowano prawie 6 milionów Żydów i kilkaset tysięcy Romów^[34]. Polityce wykluczenia i nieludzkiego traktowania, a w skrajnej sytuacji masowym mordom, byli poddawani Słowianie z podbitych i przeznaczonych do germanizacji terenów, głównie Polacy i Rosjanie. Ze społeczeństwa niemieckiego wykluczeni byli niepełnosprawni, Świadkowie Jehowy, homoseksualiści, a także członkowie opozycji. W czasie wojny III Rzesza straciła szacunkowo 5,3 miliona żołnierzy^[35] i miliony cywilów^[36], a także dużą część swego dawnego terytorium^[37].

Niemcy Wschodnie i Zachodnie |

Podział terytorium Niemiec po II wojnie światowej

 Osobne artykuły: Republika Federalna Niemiec (1949–1990) i Niemiecka Republika Demokratyczna.

Po złożeniu broni przez Niemcy terytorium państwa oraz jego stolica zostały podzielone przez aliantów na cztery strefy okupacyjne. W sumie zmiany granic dotyczyły 6,5 miliona Niemców, wysiedlonych ze wschodnich terenów^[38]. Część zachodnia, kontrolowana przez Francję, Wielką Brytanię oraz Stany Zjednoczone, została połączona 23 maja 1949 r., tworząc Republikę Federalną Niemiec (Bundesrepublik Deutschland), a 7 października 1949 roku strefa radziecka stała się Niemiecką Republiką Demokratyczną (Deutsche Demokratische Republik). Państwa te były nieformalnie znane pod nazwami Niemcy Wschodnie i Niemcy Zachodnie. Niemcy Wschodnie wybrały na swoją stolicę Berlin, podczas gdy siedzibą rządu Niemiec Zachodnich stało się Bonn^[39].

Niemcy Zachodnie, stworzone jako republika federalna ze społeczną gospodarką rynkową, była sprzymierzona ze Stanami Zjednoczonymi, Wielką Brytanią i Francją. Nastąpił dynamiczny wzrost gospodarczy, który rozpoczął się w latach pięćdziesiątych. W 1955 r. państwo wstąpiło do NATO, a w 1957 r. było jednym z założycieli Wspólnoty Europejskiej. Niemcy Wschodnie należały natomiast do bloku wschodniego i znajdowały się pod gospodarczą i militarną kontrolą Związku Radzieckiego. Mimo że miało być to państwo demokratyczne, władza polityczna sprawowana była jedynie przez ważniejszych członków kontrolowanej przez komunistów Socjalistycznej Partii Jedności Niemiec, wspomaganej przez Ministerstwo Bezpieczeństwa Państwowego NRD (Stasi) potężną tajną służbę, a także wiele innych organizacji, kontrolujących każdy aspekt życia społecznego^[40].

Mur Berliński wraz z Bramą Brandenburską

Podczas gdy propaganda Wschodnich Niemiec opierała się na korzyściach programu socjalistycznego oraz strachu przed inwazją Zachodnich Niemiec, wielu obywateli wyjeżdżało na zachód w celu uzyskania wolności i lepszych perspektyw życiowych^[41]. Mur berliński, zbudowany w 1961 r. w celu powstrzymania mieszkańców Wschodnich Niemiec od uciekania na zachód stał się symbolem zimnej wojny, a jego upadek w 1989 r., poprzedzony reformami demokratycznymi w Polsce i na Węgrzech, stał się symbolem upadku komunizmu i ponownego zjednoczenia Niemiec^[26].

Odbudowa Niemiec |

 Osobny artykuł: Zjednoczenie Niemiec.

Zjednoczenie Niemiec stało się faktem 3 października 1990 roku na mocy porozumienia zawartego 12 września podczas moskiewskiej konferencji dwa plus cztery. 10 marca 1994 r. Berlin raz jeszcze zyskał miano stolicy Niemiec, podczas gdy Bonn uzyskało status Bundesstadt (miasta federalnego), utrzymując kilka ministerstw. Przenosiny rządu ukończono w 1999 r^[42]. Po zjednoczeniu Niemcy zaczęły odgrywać większą rolę w Unii Europejskiej i NATO. Wysłały m.in. żołnierzy na misję pokojową na Bałkany, w celu utrzymania tam równowagi, a także do Afganistanu^[43]. W 2005 r. Angela Merkel została pierwszym kanclerzem-kobietą^[26].

Geografia |

 Osobne artykuły: Geografia Niemiec, Rzeki w Niemczech, Jeziora w Niemczech, Wyspy Niemiec i Ochrona przyrody w Niemczech.

Berlin

Lipsk

Drezno

Magdeburg

Rostock

Lubeka

Kilonia

Hamburg

Brema

Bremerhaven

Emden

Hanower

Kassel

Monachium

Stuttgart

Mannheim

Frankfurt
nad Menem

Wiesbaden

Bonn

Düsseldorf

Essen

Kolonia

Duisburg

POLSKA

CZECHY

AUSTRIA

SZWAJCARIA

LIECHTENSTEIN

LUKSEMBURG

FRANCJA

BELGIA

HOLANDIA

DANIA

Dunaj

Morze

Bałtyckie

Morze

Północne

Niemcy znajdują się w Zachodniej Europie. Na północy graniczą z Danią, na wschodzie z Polską i Republiką Czeską, na południu z Austrią oraz Szwajcarią, na południowym zachodzie z Francją i Luksemburgiem, a na północnym zachodzie z Belgią i Holandią. Leżą w przeważającej części pomiędzy równoleżnikami 47° a 55° N (fragment wyspy Sylt znajduje się na północ od równoleżnika 55°) oraz południkami 5° i 16° E. Obszar państwa obejmuje 357021 km², w tym 349223 km² na lądzie i 7798 km² na wodzie. Jest to siódme pod względem wielkości państwo w Europie i 62 na świecie^[44].

Niemcy rozciągają się od Alp (z najwyższym szczytem kraju – Zugspitze o wysokości 2962 m n.p.m.) na południu po brzegi Morza Północnego (Nordsee) na północnym zachodzie oraz Bałtyku (Ostsee) na północnym wschodzie. Porośnięte lasami wyżyny centralnych Niemiec oraz niziny na północy kraju (z najniższym punktem – Wilstermarsch o wysokości 3,54 m poniżej poziomu morza w miejscowości Neuendorf-Sachsenbande) przecinają liczne rzeki, np. Ren, Dunaj i Łaba. Zanikające lodowce górskie pojawiają się w Alpach. Głównymi surowcami naturalnymi są: rudy żelaza, węgiel brunatny, węgiel kamienny, drewno, potas, uran i miedź, gaz ziemny, sól kamienna i potasowa, nikiel oraz woda^[44]. Na terenie Niemiec można wydzielić cztery wielkie regiony geograficzne: Nizinę Północnoniemiecką, Średniogórze Niemieckie, przedgórze Alp (Wyżyna Bawarska) i Alpy.

Niemieckie wybrzeże liczy 2389 km, zaś granice lądowe 3621 km. W tym granice z poszczególnymi państwami: Austrią (784 km), Czechami (646 km), Holandią (577 km), Polską (456 km), Francją (451 km), Szwajcarią (334 km), Belgią (167 km), Luksemburgiem (138 km), Danią (68 km)^[44].

 Zobacz też: Granice Niemiec.

Ukształtowanie powierzchni |

Mapa hipsometryczna Niemiec

 Osobne artykuły: Góry w Niemczech i Regionalizacja fizycznogeograficzna Niemiec.

Wybrzeże Morza Bałtyckiego ma charakter wybrzeża wydmowego, na wyspie Rugia występuje także klifowe. Urozmaicone jest ono licznymi zatokami (np. Zatoka Pomorska, Zatoka Meklemburska) oraz wyspami, z których największe to Rugia oraz – na granicy z Polską – Uznam. Wybrzeże Morza Północnego jest nizinne, piaszczyste, częściowo zabagnione, również występują tu zatoki, a wzdłuż brzegu ciągną się Wyspy Fryzyjskie^[45].

Na północy Niemiec przeważa Niż Środkowoeuropejski. Największą krainą geograficzną jest tutaj Nizina Północnoniemiecka. Na jej północnym wschodzie, na pojezierzach: Szlezwicko-Holsztyńskim oraz Meklemburskim, które zostały objęte zlodowaceniem bałtyckim, występuje rzeźba młodoglacjalna. Charakterystyczne dla tych terenów są jeziora polodowcowe, wzniesienia moren czołowych, równiny sandrowe, a także pradoliny: Toruńsko-Eberswaldzka i Warszawsko-Berlińska. Część zachodnia i południowa niziny jest w znacznym stopniu zabagniona, o charakterze staroglacjalnym, z wydmami, wysoczyznami morenowymi, a także pradoliną Wrocławsko-Magdeburską^[45].

Centralną część Niemiec obejmuje Średniogórze Niemieckie, posiadające rzeźbę wyżynno-górzystą. Najdalej na północ jest wysunięty masyw górski Harz z najwyższym szczytem Brocken o wysokości 1142 m n.p.m. Na zachodzie ciągną się Reńskie Góry Łupkowe, w skład których wchodzą liczne pasma górskie: Taunus, Westerwald czy Eifel, przecięte rzeką Ren. Dalej na wschód znajduje się pasmo Rothaargebirge, a także Rhön, Las Turyński i Las Frankoński. Na granicy z Czechami wznoszą się góry Rudawy^[46].

Na południu Niemiec rozciąga się rozległa Wyżyna Bawarska, ograniczona od północy Wyżyną Frankońską, od północnego zachodu Jurą Szwabską, a od północnego wschodu Lasem Bawarskim i Lasem Czeskim. Dalej na zachód wznoszą się góry Schwarzwald z najwyższym szczytem Feldberg o wysokości 1493 m n.p.m. Na południu natomiast znajdują się Alpy Bawarsko-Tyrolskie oraz Alpy Salzburskie. W tych pierwszych wznosi się najwyższy szczyt Niemiec – Zugspitze (2962 m n.p.m.)

Klimat |

Wyspa Sylt na Morzu Północnym

W Niemczech panuje klimat umiarkowany z chłodnymi pochmurnymi i mokrymi zimami i latami, na południu występuje fen. Większość terenu Niemiec leży w strefie umiarkowanej ciepłej, gdzie dominują wilgotne wiatry zachodnie. Na północy panuje klimat oceaniczny z całorocznymi opadami. Zimy są stosunkowo łagodne, a lata dość ciepłe. Na wschodzie widać przejawy klimatu kontynentalnego. Zimy bywają bardzo zimne, a lata bardzo ciepłe. W centralnej części kraju, a także na południu klimat wykazuje cechy przejściowe, zarówno oceaniczne, jak i kontynentalne. Zimy są tu łagodne, a lata chłodne, chociaż temperatury mogą przekroczyć +30 °C. Najcieplejszym regionem Niemiec jest południowo-zachodni zakątek kraju: Deutsche Weinstraße i Nizina Górnoreńska. Tutejsze lata mogą być bardzo ciepłe przez długi okres. Czasami minimalna temperatura nie spada poniżej +20 °C, co jest rzadkim zjawiskiem w pozostałej części kraju^[47][48]. Przeważają wiatry zachodnie i południowo-zachodnie. Na Wyżynie Bawarskiej w miesiącach wiosennych i jesiennych wieją ciepłe i suche feny. Występują zjawiska ekstremalne takie jak letnie i wiosenne burze.

Flora |

Alpy w Bawarii

Lasy w Niemczech pokrywają 11,1 mln hektarów, co stanowi ok. 31% całkowitej powierzchni kraju. Większość z nich (61%) stanowią lasy iglaste, jednak w najbliższych dziesięcioleciach przewiduje się wzrost udziału lasów liściastych^[49]. Najbardziej zalesionymi krajami związkowymi są Hesja oraz Nadrenia-Palatynat, gdzie odsetek ten wynosi 42%. Najmniej lasów rośnie natomiast na terenie landu Szlezwik-Holsztyn (10% w ogólnej powierzchni regionu)^[50]. Najczęściej spotykanym gatunkiem drzew jest świerk, który stanowi 28% wszystkich drzew w kraju. Dalsze miejsca zajmują: sosna (24%), buk (15%) oraz dąb (10%). W sumie na terenie Niemiec rośnie 71 gatunków drzew^[51].

Dużą część spośród wszystkich lasów niemieckich pokrywają buczyny. Stawia to Niemcy na pierwszym miejscu na świecie w odsetku lasów tego typu w ogólnej powierzchni terenów leśnych. Na nizinach i w niższych partiach wyżyn rosną dąbrowy, w których prócz dębu znajdziemy także brzozy, graby, lipy oraz leszczyny. Lasy świerkowe, występujące na terenie Niemiec, są w większości zalesione przez człowieka, a te naturalne pojawiają się głównie na wysokościach od 700 do 1900 m n.p.m. Lasy bagienne powstają na terenach podmokłych, często zalewanych. Rosną w nich głównie olsza, wierzba krucha oraz brzoza. Nad brzegami rzek i jezior pojawiają się natomiast wierzby, jesiony i wiązy^[52].

Łąki i pastwiska stanowią 14,8% powierzchni Niemiec^[53]. Koncentrują się one w dolinach wielkich rzek (np. Łaby i Renu), a także w Bawarii oraz Brandenburgii^[46].

Fauna |

Spośród dużych ssaków spotykanych w niemieckich lasach wyróżnić można: niedźwiedzia brunatnego, łosia, rysia europejskiego, daniela, wilka szarego, lisa rudego, jelenia szlachetnego, jelenia wschodniego i dzika europejskiego. Pojawiają się tu też: bóbr europejski, gronostaj europejski, borsuk europejski, wydra europejska, wiewiórka pospolita, zając szarak, jeż europejski, a także wiele gatunków gryzoni i nietoperzy. W górach żyją m.in.: koziorożce alpejskie i świstak alpejski, a w morzu liczne foki, delfiny, a nawet walenie^[54].

Teren Niemiec charakteryzuje się dużym bogactwem świata ptaków. Cztery gatunki występujące na obszarze państwa są według Międzynarodową Unię Ochrony Przyrody i Jej Zasobów (IUCN) krytycznie zagrożone. Są to: burzyk balearski, ibis grzywiasty, kulik cienkodzioby oraz czajka towarzyska. Pojawiają się tu też zagrożone wyginięciem bernikla rdzawoszyja, raróg, uhla zwyczajna i sterniczka zwyczajna^[54]. Szeroko reprezentowane są w Niemczech ptaki z rodziny kaczkowatych, wśród nich gęś zbożowa, gęś tundrowa, gęś białoczelna, bernikla białolica, łabędź niemy, łabędź krzykliwy, mandarynka, cyranka modroskrzydła, krzyżówka czy nurogęś. Spośród ptaków wodnych pojawiają się także perkozy, kormorany, bąki, czaple, rybołowy, żurawie, mewy, maskonury, rybitwy. Ptaki drapieżne reprezentowane są np. przez orła przedniego, kanię rudą, sępa płowego, orlika krzykliwego, jastrzębia i krogulca, a także sowy: puchacza, puszczyka zwyczajnego, sowę śnieżną i jarzębatą, pójdźkę lub włochatkę. Pojawiają się także zimorodki, lelki, dudki, dzięcioły, pliszki, wilgi, sójki, kruki, gawrony, kawki, wrony, sikory, remizy, kowaliki, mysikróliki, muchołówki, drozdy, zięby, szczygły czy wróble^[55].

Na terenie Niemiec występuje pięć gatunków węży (eskulapa, żmija zygzakowata, żmija żebrowana, zaskroniec zwyczajny i zaskroniec rybołów), trzy gatunki żółwi (błotny, malowany oraz żółtobrzuchy) oraz sześć gatunków jaszczurek (Lacerta bilineata, jaszczurka żyworodna, jaszczurka zielona, Iberolacerta horvathi, jaszczurka zwinka oraz jaszczurka murowa). Występuje tu też szereg płazów, w tym salamandra plamista, rzekotka drzewna czy ropucha szara^[54].

Kraje związkowe |

 Osobny artykuł: Kraje związkowe Niemiec.

Republika Federalna Niemiec składa się z szesnastu krajów związkowych, nazywanych Landami^[56], posiadających własne konstytucje^[57] i szeroką autonomię. Ze względu na różnice w ich wielkości oraz liczbie ludności, w każdym z nich różni się system podziału administracyjnego. W 2009 r. Niemcy podzielone były na 403 powiaty, w tym 301 ziemskich i 102 miejskie^[58].

	Nazwa polska	Nazwa niemiecka	Stolica	Powierzchnia[4] (km²)	Ludność		Dolna Saksonia Brema Hamburg Meklemburgia- Pomorze Przednie Saksonia- Anhalt Saksonia Brandenburgia Berlin Turyngia Hesja Nadrenia Północna- Westfalia Nadrenia- Palatynat Bawaria Badenia- Wirtembergia Saara Szlezwik- Holsztyn
1	Badenia-Wirtembergia	Baden-Württemberg	Stuttgart	35 751,48	10 512 441
2	Bawaria	Bayern	Monachium	70 550,11	12 443 372
3	Berlin(1)	Berlin	Berlin	892	3 326 002
4	Brandenburgia	Brandenburg	Poczdam	29 483,13	2 453 180
5	Brema(1)	Bremen	Brema	419,24	652 182
6	Hamburg (1)	Hamburg	Hamburg	755,16	1 718 187
7	Hesja	Hessen	Wiesbaden	21 114,91	5 993 771
8	Meklemburgia-Pomorze Przednie	Mecklenburg-Vorpommern	Schwerin	23 190,76	1 606 899
9	Dolna Saksonia	Niedersachsen	Hanower	47 612,88	7 774 253
10	Nadrenia Północna-Westfalia	Nordrhein-Westfalen	Düsseldorf	34 092,25	17 544 938
11	Nadrenia-Palatynat	Rheinland-Pfalz	Moguncja	19 854,06	3 990 033
12	Saara	Saarland	Saarbrücken	2568,75	997 855
13	Saksonia	Sachsen	Drezno	18 419,71	4 054 182
14	Saksonia-Anhalt	Sachsen-Anhalt	Magdeburg	20 449,54	2 276 736
15	Szlezwik-Holsztyn	Schleswig-Holstein	Kilonia	15 799,25	2 802 266
16	Turyngia	Thüringen	Erfurt	16 172,50	2 181 603
	Niemcy	Deutschland	Berlin	357 121,41	80 327 900(2)
(1) Berlin i Hamburg są miastami na prawie landu; Brema ma też status miasta-kraju (Stadtstaat), chociaż należą do niej dwa miasta: Brema i Bremerhaven (2) Stan: 31.12.2011

Wszystkie kraje związkowe są równouprawnione.

Ważniejsze miasta |

W niemieckich miastach mieszka 74% całej populacji^[44]. Największym miastem jest stolica państwa, Berlin, liczący 3 725 000 mieszkańców. Powyżej miliona mieszkańców mają także Hamburg (1 686 100) oraz Monachium (1 429 584) i Kolonia (1 007 000). Najwięcej miast liczących powyżej 100 000 mieszkańców znajduje się na terenie kraju związkowego Nadrenia Północna-Westfalia, co związane jest ze znajdującym się na tym terenie restrukturyzowanym Zagłębiem Ruhry. W sumie w 300 największych niemieckich miastach mieszka 37 milionów Niemców, co stanowi ok. 45% całej populacji^[59].

	Nazwa polska	Nazwa niemiecka	Kraj związkowy	Liczba mieszkańców	Berlin Hamburg Monachium Kolonia	Frankfurt nad Menem Stuttgart Düsseldorf Dortmund
1	Berlin	Berlin	Berlin	3 275 000
2	Hamburg	Hamburg	Hamburg	1 686 100
3	Monachium	München	Bawaria	1 429 584[60]
4	Kolonia	Köln	Nadrenia Północna-Westfalia	1 007 100
5	Frankfurt nad Menem	Frankfurt am Main	Hesja	688 700
6	Stuttgart	Stuttgart	Badenia-Wirtembergia	606 600
7	Düsseldorf	Düsseldorf	Nadrenia Północna-Westfalia	598 800
8	Dortmund	Dortmund	Nadrenia Północna-Westfalia	580 400
9	Essen	Essen	Nadrenia Północna-Westfalia	574 600
10	Brema	Bremen	Brema	547 400
11	Drezno	Dresden	Saksonia	523 100
12	Lipsk	Leipzig	Saksonia	522 900
13	Hanower	Hannover	Dolna Saksonia	522 700
14	Norymberga	Nürnberg	Bawaria	505 700
15	Duisburg	Duisburg	Nadrenia Północna-Westfalia	489 600
16	Bochum	Bochum	Nadrenia Północna-Westfalia	374 700
17	Wuppertal	Wuppertal	Nadrenia Północna-Westfalia	349 700
18	Bonn	Bonn	Nadrenia Północna-Westfalia	324 900
19	Bielefeld	Bielefeld	Nadrenia Północna-Westfalia	323 300
20	Mannheim	Mannheim	Badenia-Wirtembergia	313 200

Ustrój polityczny |

Reichstag

 Osobny artykuł: Ustrój polityczny Niemiec.

Organy władzy szczebla federalnego |

Stolicą federalną jest Berlin^[61], gdzie znajduje się siedziba rządu federalnego (Bundesregierung), jednak część ministerstw rezyduje w Bonn. Część centralnych urzędów mieści się w innych miastach, m.in. Karlsruhe i Norymberdze^[62]. System polityczny Niemiec jest zorganizowany w oparciu o Ustawę Zasadniczą (Grundgesetz), która działa jako konstytucja według zasady podziału władz (Gewaltenteilung)^[63].

Głową państwa jest prezydent federalny, wybierany przez Zgromadzenie Federalne (złożone z Bundestagu i przedstawicieli krajów związkowych, w liczbie równej liczbie członków Bundestagu) na pięcioletnią kadencję. Jest możliwość jednokrotnego powtórzenia kadencji^[64]. Ma on czysto reprezentacyjne znaczenie – jest symbolem państwa, moderatorem. Nie ma prawa wetowania ustaw (może je jedynie odesłać do Trybunału). Posiada prawo mianowania ambasadorów i konsulów oraz wysuwania kandydatury kanclerza^[65].

Niemcy na mapie Unii Europejskiej

Władzą ustawodawczą (Legislative) jest Bundestag wraz z drugą izbą Rada Federalna Niemiec (Bundesrat). Bundestag wybierany jest co cztery lata w wyborach pięcioprzymiotnikowych: powszechnych, równych, bezpośrednich (jednostopniowych), tajnych i proporcjonalnych, choć zasadniczo jest to system mieszany z zapewnieniem wejścia do parlamentu wszystkich kandydatów, którzy w swych okręgach uzyskali większość. Ustawowa liczba posłów liczy 598 (od zjednoczenia Niemiec do 2002 roku wynosiła 656), ale wskutek tego skomplikowanego systemu wyborczego liczba ta może zwiększać się o tzw. mandaty nadwyżkowe. Tak jest w Bundestagu XVII kadencji, który liczył w dniu inauguracji 622 posłów – przy wygaśnięciu mandatu nadwyżkowego wybrany większościowo poseł nie jest zastępowany przez kandydata z listy, tak że liczba ta zmniejszyła się do 620 w roku 2012. Posłowie grupują się we frakcjach, do tworzenia których potrzebne jest 5% ogólnej liczby posłów. Obecne frakcje to:SPD, CDU/CSU, Związek 90/Zieloni, FDP, Die Linke^[66].

Bundestag na wniosek prezydenta dokonuje wyboru kanclerza i rządu, kontroluje jego prace, zatwierdza umowy międzynarodowe, uchwala ustawy. Na czele izby niższej stoi przewodniczący Bundestagu (wraz ze swoimi zastępcami). Obecnie jest nim Norbert Lammert z CDU^[66].

Władzę wykonawczą (Exekutive) stanowi rząd federalny z kanclerzem federalnym (Bundeskanzler) na czele. Ma on prawo bezpośrednio ingerować w prace swoich ministrów. Nie można pociągnąć całego rządu do odpowiedzialności politycznej. Dzieje się tak dlatego, że każdy z ministrów działa według wytycznych kanclerza. Dopiero gdy kanclerz zostanie pociągnięty do odpowiedzialności za pomocą konstruktywnego wotum nieufności, wówczas rząd pośrednio pociągnięty jest do odpowiedzialności. Parlament nie może odwoływać poszczególnych ministrów (zasada odpowiedzialności rządu en bloc)^[67].

Prawo |

Federalny Sąd Konstytucyjny w 1989 r.

 Osobny artykuł: System prawny Niemiec.

Niemcy posiadają system prawa kontynentalnego, oparty na prawie rzymskim z kilkoma odniesieniami do prawa germańskiego. Federalny Trybunał Konstytucyjny (Bundesverfassungsgericht) jest niemieckim Sądem Najwyższym, odpowiedzialnym za sprawy dotyczące konstytucji państwa, z uprawnieniem kontroli działalności agencji administracyjnych^[26][68]. W przypadku spraw karnych i cywilnych, sądem najwyższej instancji jest Federalny Trybunał Sprawiedliwości. Inne sprawy kierowane są do: Federalngeo Sądu Pracy, Federalnego Sądu Socjalnego, Federalnego Trybunału Finansowego oraz Federalnego Sądu Administracyjnego. Niemieckie prawo reguluje także konsekwencje zbrodni przeciwko ludzkości, ludobójstwa oraz zbrodni wojennych i niemieckim sądom prawo korzystania z zasady represji wszechświatowej w niektórych przypadkach^[69].

Kodeksy karny i cywilny są skodyfikowane na stopniu narodowym w Strafgesetzbuch oraz Bürgerliches Gesetzbuch. Niemiecki system karny ma na celu rehabilitację kryminalisty oraz ochronę ludności przed dalszymi zbrodniami^[70]. Poza drobnymi wykroczeniami, sądzonymi przez jednego profesjonalnego sędziego, oraz poważnymi przestępstwami politycznymi, wszystkie sprawy są sądzone przez mieszane trybunały, w których ławnicy siedzą obok zawodowych sędziów^[71][72].

 Zobacz też: System prawny Niemiec.

Polityka zagraniczna |

Spotkanie przywódców państw G8 w 2007 r., w Heiligendamm w Meklemburgii

Niemcy posiadają za granicą 229 misji dyplomatycznych^[73] i utrzymają relacje z ponad 190 państwami^[74]. W 2011 państwo wkładało największe fundusze do budżetu Unii Europejskiej (20%)^[75] i były trzecim państwem z największym wkładem w tworzenie budżetu Organizacji Narodów Zjednoczonych (8% ogólnych funduszy)^[76]. Niemcy są także członkami Organizacji Paktu Północnoatlantyckiego (NATO), Organizacji Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (OECD), G8, G20, Banku Światowego, Międzynarodowego Funduszu Walutowego (IMF). Od zakończenia II wojny światowej, Niemcy znacząco przyczyniły się do powstania i rozwoju Unii Europejskiej i podtrzymywały silny sojusz z Francją. Państwo dąży do rozwoju wspólnej europejskiej polityki, obrony i organów bezpieczeństwa^[77][78].

Polityka rozwoju Niemiec jest niezależnym obszarem polityki zagranicznej państwa. Jest ona opracowana przez Ministerstwo Współpracy Gospodarczej i Rozwoju i wprowadzana w życie przez organizacje podległe. Niemiecki rząd dostrzega w rozwoju polityki zagranicznej odpowiedzialność za rozwój wspólnoty europejskiej^[79].

Rządy Niemiec i Stanów Zjednoczonych są bliskimi sprzymierzeńcami politycznymi^[80]. Plan Marshalla z 1948 r. oraz silne powiązania kulturowe wytworzyły więź pomiędzy oboma państwami, która uległa osłabieniu w wyniku niemieckiego sceptycyzmu dotyczącego wojny w Iraku^[81].

Partie polityczne |

Angela Merkel, CDU

 Osobny artykuł: Partie polityczne w Niemczech.

Obecny system partyjny w Niemczech wykrystalizował się po II wojnie światowej i jest bardzo stabilny. Partią o najdłuższej tradycji jest, pochodząca z 1870 roku, partia środowiska katolickiego Zentrum (pol. Centrum), obecnie o marginalnym znaczeniu. Drugą co do wieku partią jest, pochodząca z 1875 roku i wyrosła z ruchu robotniczego, SPD. Uczestniczyła ona w rządach Republiki Weimarskiej; aż do 1933 roku była najsilniejszą partią niemiecką. Po wojnie kierowana przez Willy’ego Brandta, Helmuta Schmidta i Gerharda Schrödera partia współtworzyła rząd federalny w latach 1966–1982 i ponownie 1998–2009.

Obok SPD do tzw. Volksparteien (partii ogólnonarodowych) należy również chadecja (CDU i CSU). Wykształciła się ona po II wojnie światowej ze środowisk dawnej katolickiej partii „Centrum”, poszerzonej o środowiska ewangelickie (CDU jest partią ponadkonfesyjną). Na wzmocnienie jej roli wpłynął długi okres rządów (1949–1969) oraz charyzmatyczni liderzy: Konrad Adenauer, Ludwig Erhard i Jakob Kaiser. W latach 1982–1998 CDU/CSU była znów u władzy, stanowiąc główną siłę rządu Helmuta Kohla.

Tradycyjnie rolę języczka u wagi pełnili liberałowie z FDP. Rządzili prawie nieprzerwanie aż do 1998 roku, raz z CDU, raz z SPD – stąd też często nazywani są partią „obrotową”. FDP wykształciła się po 1948 roku ze środowisk związanych z przedwojennymi partiami DDP i DVP. Były w niej obecne zarówno elementy wolnomyślicielskie, antyklerykalne, jak i nacjonalistyczne (przez pewien czas po wojnie sytuowano FDP „na prawo” od CDU). Z partią związane były takie nazwiska jak pierwszy prezydent RFN Theodor Heuss, jej powojenny lider Erich Mende, przedstawiciele lewego skrzydła Wolfgang Mischnick czy Günter Verheugen. Członkami FDP byli też wieloletni minister spraw zagranicznych RFN Hans-Dietrich Genscher (1974–1992), Walter Scheel (1969–74 szef MSZ, prezydent RFN 1974–79) czy Klaus Kinkel (minister sprawiedliwości i spraw zagranicznych w rządzie Helmuta Kohla). FDP miała swój udział w odważnej polityce wschodniej rządu Willy’ego Brandta i Helmuta Schmidta. W 1982 na skutek różnic w koncepcjach polityki gospodarczej i społecznej FDP zrezygnowała z udziału w rządach lewicy i związała się z chadecją. Małżeństwo z CDU, choć niewolne od kłótni i nieporozumień, przetrwało 16 lat. Od 2009 do 2013 FDP ponownie tworzyło koalicję z CDU/CSU.

Od 1998 rolę języczka u wagi spełnia również partia Zielonych (Bündnis 90/Die Grünen). Partia Zielonych założona została w 1979/80 przez działaczy wywodzących się nowych ruchów społecznych lat 60. i 70. i inicjatyw ekologicznych, a w 1990 zjednoczyła się ze wschodnioniemieckim Bündnis 90. Jej wieloletnim przewodniczącym był minister spraw zagranicznych Joschka Fischer. Reprezentowana jest w Bundestagu i we wszystkich parlamentach lokalnych, a jej członek Winfried Kretschmann jest premierem w Badenii-Wirtembergii.

Partią izolowaną na szczeblu ogólnokrajowym jest Die Linke. Wywodzi się ona z PDS – następczyni honeckerowskiej SED oraz WASG – partii utworzonej przez działaczy związkowych i dysydentów z SPD. Tak jak WASG, PDS krytykowała z pozycji lewicowych rząd Schrödera, zarzucając mu odejście od lewicowych ideałów, które jakoby zawsze bliskie były PDS. W latach 1990–2002 i ponownie od 2005 reprezentowana była w Bundestagu, głównie przez posłów z nowych krajów związkowych, tj. byłego terytorium NRD. W zachodniej części Niemiec nie udało jej się zapuścić korzeni, aż do zawarcia koalicji z WASG, a następnie zjednoczenia obu partii w Die Linke. Partia kierowana przez Susanne Hennig-Wellsow reprezentowana jest w 13 z 16 parlamentów lokalnych. Die Linke wspólnie z SPD i Zielonymi rządzi w Turyngii – której Premierem jest członek Die Linke, Bodo Ramelow – oraz współrządzi z SPD w Brandenburgii.

W parlamentach lokalnych swoje reprezentacje posiadają również Wolni Wyborcy (Freie Wähler), Niemiecka Partia Piratów (Piratenpartei Deutschland), regionalne ugrupowanie Związek Wyborców Południowego Szlezwiku (Südschleswigscher Wählerverband) oraz prawicowa Alternatywa dla Niemiec (Alternative für Deutschland, AfD).

Bezpieczeństwo |

Policja |

 Osobny artykuł: Policja w Niemczech.

Straż pożarna |

W Niemczech jedynie 107 miejscowości posiada zawodową straż pożarną, w pozostałych jej zadania realizują strażacy-ochotnicy.

Siły zbrojne |

Odtwórz plik multimedialny

Eurofighter Typhoon

 Osobny artykuł: Bundeswehra.

Rodzajami federalnych sił zbrojnych Niemiec są: wojska lądowe (Heer), marynarka wojenna (Deutsche Marine) oraz siły powietrzne (Luftwaffe). Według rankingu Global Firepower (2014) niemieckie siły zbrojne stanowią 7. siłę militarną na świecie z rocznym budżetem na cele obronne w wysokości 45 mld dolarów (USD)^[82].

Rola niemieckiego wojska (Bundeswehr) została opisana w Konstytucji Niemiec (Art. 87a) jako wyłącznie defensywna. Jego jedynymi aktywnymi działaniami przed 1990 r., była pomoc podczas klęsk żywiołowych w kraju i za granicą. W 1994 r. trybunał konstytucyjny termin defensywa zdefiniował nie tylko jako obrona granic państwa, ale także zapobieganie innym konfliktom na całym świecie, które mogłyby w jakikolwiek sposób zagrozić państwu.

czołgi Leopard 2

W 2011 r. wydatki na wojsko stanowiły około 1,3% produktu krajowego brutto, co jest wynikiem niskim na tle innych państw. Pomimo to, Niemcy są dziewiątym państwem na świecie, który przeznacza najwięcej środków na utrzymanie armii^[83]. W okresie pokoju wojsko jest dowodzone przez Ministra Obrony. W przypadku znalezienia się państwa w stanie wojny, która zgodnie z konstytucją będzie miała charakter obronny, dowódcą naczelnym zostanie kanclerz^[84].

W 2012 r. niemieckie wojsko zatrudniało 183 000 zawodowych żołnierzy i 17 000 ochotników^[85]. Niemiecki rząd planuje jednak ograniczenie tych liczb do 170 000 zawodowców i 15 000 ochotników^[86]. Rezerwiści są dostępni siłom zbrojnym i uczestniczą w ćwiczeniach obronnych. W 2011 r. Niemieckie wojsko posiadało 6900 żołnierzy stacjonujących w innych państwach w ramach misji pokojowych, w tym 4900 w Afganistanie i Uzbekistanie, 1150 w Kosowie i 300 w Libanie^[87].

Do 2011 r. służba wojskowa była obowiązkowa dla mężczyzn w wieku lat 18, a pobór składał się z sześciomiesięcznej służby. 1 lipca 2011 r. obowiązek został oficjalnie zniesiony. Po 2001 roku w armii mogły służyć kobiety, ale nie obowiązywał ich obowiązek służby wojskowej^[88]. W armii pracuje około 17 500 kobiet.

Demografia |

Wzrost liczby ludności 1800–2001

Z liczbą ludności sięgającą ok. 81,147 mln. osób w 2013 r.^[44], Niemcy są najludniejszym państwem w Unii Europejskiej, drugim w Europie i szesnastym na świecie^[89].

Państwo boryka się z poważnym problemem demograficznym. Spośród ok. 81,8 mln mieszkańców Niemiec w 2009 r., aż 16,9 mln osiągnęło wiek emerytalny, co oznacza, że co piąty Niemiec jest emerytem. W ciągu ostatnich dwóch dekad odsetek ten wzrósł prawie o połowę. Szacuje się, że w ciągu najbliższych dziesięcioleci tempo wzrostu liczby emerytów w stosunku do ogólnej populacji będzie wzrastać, a do 2060 r. ludność państwa zmniejszy się o 20%^[90]. W celu przeciwdziałania problemowi, niemiecki rząd prowadzi aktywną politykę prorodzinną. Kobietom w ciąży na sześć tygodni przed prognozowanymi narodzinami dziecka i osiem po narodzinach, przysługuje urlop macierzyński, podczas którego otrzymują one pełne wynagrodzenie. Ponadto rodzicom, którzy zrezygnowali z powrotu do pracy i opiekują się dzieckiem, przyznawany jest zasiłek w wysokości do 1800 euro miesięcznie. Do 25 roku życia dziecka, rodzice otrzymują także zasiłek w wysokości od 184 do 215 euro (w zależności od liczby dzieci), pod warunkiem, iż dziecko uczy się bądź studiuje^[91]. 1 sierpnia 2013 r. wprowadzono natomiast przepisy, gwarantujące każdemu dziecku miejsce w żłobku^[92]. Obecnie dzieci do 14 roku życia stanowią 13,1% mieszkańców Niemiec, natomiast osoby mające powyżej 65 lat, aż 20,9%^[44].

Przyrost naturalny w Niemczech wynosi -0,19%, co stawia państwo na 211. miejscu na świecie. W Europie niższy przyrost naturalny osiągają jedynie państwa dawnego ZSRR, Węgry, Rumunia oraz część państw bałkańskich^[93]. Wskaźnik urodzeń wynosi zaledwie 8,37 urodzeń na 1000 mieszkańców, co jest jednym z najgorszych wyników na Starym Kontynencie i siódmym od końca na świecie^[94]. Wysoki jest jednak także współczynnik zgonów, wynoszący 11,17 zgonów na 1000 mieszkańców, co plasuje kraj na 36. miejscu pod tym względem na świecie i dwunastym w Europie^[95]. Statystyczna Niemka rodzi w wieku 28,9 roku życia, a na każde 100 000 porodów umiera siedem kobiet. Ponadto wskaźnik zgonów podczas narodzin u dzieci wynosi 3,48 na 1000 narodzin^[44].

Według Organizacji Narodów Zjednoczonych, Niemcy są domem dla trzeciej pod względem wielkości grupy imigrantów, z 10 milionami spośród ok. 190 mln wszystkich imigrantów na świecie^[96]. W 2009 r., 20% populacji państwa miała migracyjne korzenie, co jest najwyższym odsetkiem od 1945 r^[97]. W spisie powszechnym w 2011 roku 2,7 mln osób zadeklarowało pochodzenie tureckie, a także 2 mln polskie, 1,3 mln rosyjskie, 1,2 mln kazachskie oraz 0,8 mln włoskie^[98]. Od 1987 r. do Niemiec przybyło ok. trzy miliony niemieckich przesiedleńców, głównie z dawnego bloku wschodniego^[99].

Język |

Przydrożna tablica w języku niemieckim

 Osobny artykuł: Język niemiecki.

Oficjalnym i najważniejszym językiem Niemiec jest niemiecki^[100] (Hochdeutsch). Jest on jednym z 24 języków oficjalnych Unii Europejskiej i jednym z trzech języków roboczych w Komisji Europejskiej.

Uznawane języki mniejszości etnicznych na terenie Niemiec to: dolnoniemiecki, łużycki, romski i fryzyjski. Języki te, razem z duńskim, są chronione przez Europejską kartę języków regionalnych lub mniejszościowych. Używa się tu także języków imigrantów, np. tureckiego, polskiego, rosyjskiego czy języków bałkańskich. 67% Niemców twierdzi, że potrafi posługiwać się przynajmniej jednym, a 27% dwoma obcymi językami^[100].

Standardowy język niemiecki to język zachodniogermański. Jest zbliżony do i sklasyfikowany tuż obok takich języków jak angielski, dolnoniemiecki, duński oraz fryzyjski. W mniejszym stopniu zbliżony jest także do języków wschodniogermańskich i skandynawskich. Większość niemieckiego słownictwa jest zapożyczona z germańskiej grupy języków, należącej do rodziny indoeuropejskiej^[101]. Część słów została zapożyczona z łaciny i greki, a także języka francuskiego. W ostatnim czasie dominują jednak zapożyczenia z angielskiego (nazywane Denglisch)^[102].

Religia |

Marcin Luter

Katolicka katedra w Kolonii

Ewangelicka katedra w Berlinie

 Osobny artykuł: Religia w Niemczech.

W roku 1517, na terenie obecnych Niemiec rozpoczęła się reformacja. Za jej początek uważa się ogłoszenie przez Marcina Lutra 95 tez, wzywających do reformy Kościoła. Miało to miejsce 31 października w Wittenberdze. Do 1529 r. część księstw i miast niemieckich, a także Prusy Zakonne, przyjęły nauki Lutra i stały się państwami protestanckimi^[103]. W kolejnym stuleciu różnice religijne stały się przyczyną licznych wojen, w tym również pomiędzy państwami niemieckimi. Jednym z nich była wojna trzydziestoletnia^[104]. Ostatecznie, na mocy pokoju augsburskiego w 1555 r., a także pokoju westfalskiego wprowadzono zasadę, iż w każdym z niewielkich państw niemieckich może obowiązywać zarówno katolicyzm, jak i protestantyzm, w zależności od woli jego władcy^[105]. Podzieliło to kraj na dwie części: protestancką i katolicką, co widoczne jest również dziś w strukturze wyznaniowej państwa.

Największą religią w Niemczech jest chrześcijaństwo, z 51,5 milionem wiernych (62,8%) w 2008 roku^[106]. Na tle całej populacji, 30.0% mieszkańców Niemiec to Katolicy, 29,9% to Protestanci należący do Niemieckiego Kościoła Ewangelickiego, a pozostali chrześcijanie przynależą do mniejszych wyznań, liczących mniej niż 0,5% wiernych^[107]. Protestantyzm dominuje na północy i wschodzie państwa, a katolicyzm na południu i zachodzie^[108]; 1,6% wszystkich mieszkańców kraju deklaruje, że wyznają prawosławie^[106].

Drugą religią w Niemczech jest Islam z 3,8 do 4,3 miliona wiernych (4,6 do 5,2%)^[109], który wyprzedza Buddyzm, liczący 250 000 wyznawców i judaizm z ok. 200 000 przynależnych Niemców (0,3%). Hinduizm wyznaje ok. 90 000 wiernych (0,1%). Pozostałe społeczności religijne w Niemczech liczą poniżej 50 000 wiernych^[110]. Z ok. 4 milionów Muzułmanów, większość stanowią sunnici, ale mieszka tu niewielka liczba szyitów i wyznawców innych odłamów islamu^[109]. Niemcy posiadają trzecią w Europie społeczność żydowską (po Francji i Wielkiej Brytanii)^[111]. Około 50% niemieckich buddystów stanowią natomiast imigranci z Azji^[112].

Niemcy nie deklarujący przynależności do żadnej religii stanowią 34,1% populacji i są skoncentrowani na terenie dawnej Niemieckiej Republiki Demokratycznej i w dużych kompleksach miejskich^[107]. Zjednoczenie Niemiec w 1990 znacznie zwiększyło odsetek ateistów w populacji, co jest dziedzictwem ateizmu państwowego w dawnym Związku Radzieckim, który kontrolował wschodnią część dzisiejszych Niemiec. Liczba chrześcijan, szczególnie Protestantów spadła w ostatnich latach^[108]. Co roku z Kościoła rzymskokatolickiego i Kościoła ewangelickiego w Niemczech występuje po około 100 tys. osób. Spowodowane jest to głównie^[113] koniecznością płacenia podatku kościelnego. W Niemczech żyje 14 tys. masonów^[114].

Ostatnie badania opinii publicznej wykazały, że tylko 45% Niemców-katolików jest dumnych z tego, iż papieżem został Niemiec. Z kolei badania Instytutu Allensbacha wykazały, że jedynie 20% Niemców identyfikuje się z Kościołem.

Oświata |

Uniwersytet w Heidelbergu

 Osobny artykuł: System oświaty w Niemczech.

Ponad 99% Niemców powyżej 15. roku życia potrafi czytać i pisać^[44]. Za nadzór nad oświatą odpowiadają w Niemczech rządy poszczególnych krajów związkowych. Od lat 60. XX wieku ruch reform doprowadził do scalenia edukacji w Gesamtschule, a w późniejszych latach wiele landów wprowadziło dwu- lub trzystopniowy system edukacji^[115].

Edukacja w przedszkolu jest dostępna dla wszystkich dzieci w wieku od trzech do sześciu lat, po czym przez następne dziewięć lat mają one obowiązek uczęszczania do szkoły. Podstawowe kształcenie trwa zazwyczaj od czterech do sześciu lat^[115]. Szkoły średnie są natomiast podzielone na trzy typy, różniące się pod względem stopnia zaawansowania w nauce ich wychowanków. Gimnazjum kształci najzdolniejszych uczniów i przygotowuje ich do nauki na studiach, Realschule naucza młodzież o średniej wiedzy (jest to ostatnie sześć lat ich nauki), a do Hauptschule uczęszczają uczniowie, których wyniki w nauce są najsłabsze (jest to przygotowanie do wykonywania zawodu)^[116].

Podstawowym kryterium, wymaganym do przyjęcia na studia, jest matura (Abitur), norma kwalifikacyjna, uzyskiwana na podstawie wyników w ostatnich latach nauki oraz końcowych egzaminów, ale obowiązuje także duża liczba wyjątków i dokładniejszych norm, zależnych od kraju związkowego, uniwersytetu lub przedmiotu. W czołowej setce Akademickiego Rankingu Uniwersytetów Świata znajdują się trzy uniwersytety niemieckie. Są to: Uniwersytet Ludwika i Maksymiliana w Monachium, Uniwersytet we Fryburgu oraz Uniwersytet w Heidelbergu. Na dalszych miejscach znajdują się uniwersytety w Bonn, Frankfurcie, Getyndze, Münsterze, Hamburgu^[117]. W sumie 38 uniwersytetów jest sklasyfikowanych w czołowej pięćsetce rankingu^[118]. Większość niemieckich uniwersytetów ma charakter publiczny. Pobierają one czesne w wysokości ok. 60 € od studenta na semestr (do 500 € w Dolnej Saksonii)^[119][120]. Edukacja uniwersytecka w Niemczech jest otwarta na większość obywateli i w coraz większym stopniu powszechna^[121].

Najstarszym uniwersytetem w Niemczech jest uczelnia w Heidelbergu, która powstała w 1368 r. Następnie powstały uniwersytety w Lipsku (1409), Rostocku (1419), Fryburgu (1457), Monachium (1472) oraz Tybindze (1477)^[122].

 Zobacz też: Uczelnie w Niemczech.

Zdrowie |

Klinika we Fryburgu Bryzgowijskim

 Osobny artykuł: System opieki zdrowotnej w Niemczech.

Niemcy posiadają najstarszy na świecie system ochrony zdrowia, mający swe początki w aktach prawnych, wydanych przez Otto von Bismarcka w 1883 r^[123]. Na wszystkich obywateli nałożony jest pełny system ubezpieczeń, z którego pewne grupy społeczne (np. osoby prowadzące działalność gospodarczą czy osoby o wysokich zarobkach) mogą zrezygnować i zawrzeć prywatną umowę ubezpieczeniową. Dawniej mogli oni też wybrać brak ubezpieczenia, możliwość ta została jednak zniesiona w 2009 r.^[124] W 2009 r. na 1000 obywateli przypadało w Niemczech 8,2 łóżka szpitalnego, a w 2013 r. średnia długość życia wynosiła 78 lat u mężczyzn i 83 u kobiet^[44]

W 2009 r. ok. 67 000 Niemców było zarażonych wirusem HIV/AIDS, zmarło z tego powodu poniżej 1000 obywateli. Co czwarty dorosły mieszkaniec Niemiec boryka się z otyłością, a 1,1% dzieci do piątego roku życia jest niedożywionych^[44]. Ponadto 27% Niemców jest palaczami^[115].

Gospodarka |

Frankfurt nad Menem nocą – centrum finansowe Niemiec

 Osobny artykuł: Gospodarka Niemiec.

Niemcy, mimo zaobserwowanych problemów gospodarczych w latach 2003–2005, jeszcze do niedawna utrzymywali się na trzecim miejscu wśród największych potęg gospodarczych świata. PKB wyniósł w 2005 2,91 biliona USD. Niemiecka gospodarka była zatem nominalnie trzecią co do wielkości na świecie. Dopiero w 2008 gospodarka ChRL pod względem PKB, przerosła niemiecką. PKB w przeliczeniu na jednego mieszkańca wynosi: 33,4 tys. USD i plasuje RFN na 1. miejscu w Unii Europejskiej oraz na 17. miejscu w świecie. Deficyt budżetowy w 2005 wyniósł 78 mld euro. Państwo osiągnęło dochody w wysokości 971 mld euro, a wydało 1 049,7 mld euro. Niemcy są obecnie drugim, po Chinach i przed USA, eksporterem na świecie. Wartość eksportu w 2004 wyniosła ponad 731 mld euro. Przewaga eksportu nad importem wyniosła wówczas blisko 160 miliardów euro (tymczasem deficyt handlowy USA w 2003 wyniósł 489 mld $).
Stopa bezrobocia: 7,2 proc. (XII 2008)^[125].

Głównym centrum finansowym o światowym znaczeniu jest Frankfurt nad Menem, m.in. siedziba Frankfurckiej Giełdy Papierów Wartościowych (Frankfurter Wertpapierbörse), Deutsche Banku, Dresdner Banku oraz Commerzbanku.

Do końca 2006 r. do byłej NRD przetransferowano w różnej formie około 1100–1250 mld euro. Obecnie na pomoc dla landów wschodnich przeznacza się ok. 4% PKB zachodnich landów. PKB per capita na obszarze b. NRD osiągnął poziom 67,3% poziomu zachodnioniemieckiego, wpływy podatkowe osiągają 45% poziomu zachodniego^[126].

 Zobacz też: Lista największych przedsiębiorstw w Niemczech.

Rolnictwo |

Pole w Meklemburgii

Niemieckie rolnictwo ma charakter intensywny, jest wysoko zmechanizowane i schemizowane. Uprawę utrudniają natomiast słabe gleby i niesprzyjający klimat^[127]. W ostatnich latach znacząco zmniejszyła się liczba przedsiębiorstw rolniczych. W latach 1999–2007 liczba ta spadła z 472 tys. do 374 500 (20,6%). Zmniejsza się także ilość zatrudnionych w rolnictwie: w 2007 r. wynosiła ona 1,3 mln, czyli o ok. 12% mniej, niż osiem lat wcześniej. Tereny wykorzystywane rolniczo stanowią przeszło połowę całkowitego obszaru Niemiec. Ich powierzchnia (ok. 17 mln ha) spadła w ostatnich latach o zaledwie 1,2%. Zwiększyła się natomiast średnia powierzchnia gospodarstw rolnych (z 36,3 ha w 1999 do 45,3 ha w 2007)^[128].

W Niemczech, w 2008 roku, zebrano 50,1 mln t zbóż, co stanowi ok. 2% ogólnych światowych zbiorów. Bardzo wysokie są ich plony, które wynoszą 71,2 dt/ha, co jest jednym z najwyższych wyników na świecie (po Wielkiej Brytanii, Francji czy Egipcie). Na każdego mieszkańca zbiera się 609 kg zbóż rocznie. Jednym z najważniejszych ze zbóż, uprawianych w Niemczech jest pszenica, której zbiory wynoszą 25,9 mln t, a plony 80,9 dt/ha. Uprawia się ją głównie na Wyżynie Bawarskiej, w Turyngii i Meklemburgii. Niemcy są drugim producentem żyta na świecie (po Rosji), ze zbiorami rzędu 3,7 mln t i plonami osiągającymi 50,8 dt/ha. Uprawia się je w dużych ilościach w Brandenburgii. Co roku zbiera się tam także 11,9 mln t jęczmienia (61 dt/ha) oraz 0,8 t mln owsa (44,2 dt/ha). Marginalne są natomiast uprawy kukurydzy. Niemcy są także czwartym na świecie producentem buraków cukrowych ze zbiorami 23 mln t i plonami 623 dt/ha. Pola buraków cukrowych pojawiają się na terenie całego kraju. Ich duże skupiska znajdują się: na Wyżynie Bawarskiej i w Schwarzwaldzie, a także w Turyngii, Brandenburgii i Westfalii. Mniejsze znaczenie mają uprawy ziemniaków, przynoszące co roku zbiory w wysokości 11,3 mln t oraz plony 438 dt/ha. Ziemniaki hoduje się głównie nad Łabą, na północy kraju. Niemcy charakteryzują się także dużymi zbiorami rzepaku (5,1 mln t) oraz największymi na świecie zbiorami chmielu (39,7 tys. t)^[53][46].

Do najważniejszych zwierząt hodowlanych w Niemczech należą trzoda chlewna i bydło. W 2008 r. w niemieckich gospodarstwach przebywało 26,7 mln sztuk trzody chlewnej, co było czwartym wynikiem na świecie. Ich hodowla skupia się w Dolnej Saksonii i Bawarii. Jednocześnie, pogłowie bydła wynosi w Niemczech 12,9 mln szt., a największe obszary jego hodowli to Wyżyna Bawarska i tereny na wschód od Hamburga. Co roku w Niemczech produkuje się także 28,6 mln t mleka krowiego, 0,8 mln t jaj kurzych i 7,7 mln t mięsa z uboju^[53][46].

Przemysł |

Kopalnia węgla kamiennego Prosper-Haniel

W Niemczech wydobywa się największą na świecie ilość węgla brunatnego. Pochodzi stąd ok. 1/5 światowego wydobycia^[53]. Największe złoża znajdują się Nadrenii Północnej-Westfalii, północnej Hesji, okolicach Lipska, Merseburgu i Górnym Palatynacie. Warto jednak zaznaczyć, że w latach 1990–2006 jego wydobycie spadło z 388 mln do zaledwie 173 mln ton. Wiąże się to w dużym stopniu z restrukturyzacją i zamykaniem kopalń^[127]. Zjawisko to widoczne jest w większym stopniu w przypadku węgla kamiennego, którego wydobycie w latach 2000–2008 spadło ponad trzykrotnie i dziś wynosi 28 mln ton (ok. 0,5% światowego wydobycia)^[53]. Wiąże się to głównie z restrukturyzacją przemysłu i zamykaniem kopalń – W latach 50. XX wieku na terenie Niemiec działało ich ponad 170, a w 2005 r. już tylko kilkanaście. Ropa naftowa jest wydobywana w okolicach Hanoweru i w pobliżu granicy z Holandią, natomiast gaz ziemny w Dolnej Saksonii, na wschód od Monachium i w górnej Hesji. Kopalnie uranu działają w Schwarzwaldzie i w okolicach miejscowości Aue. Niemcy są czwartym na świecie producentem soli potasowych, które wydobywa się w okolicach Bleicherode i Halle. Sól kamienną eksploatuje się natomiast w Wirtembergii, Bawarii i na Nizinie Niemieckiej^[127].

Elektrownia atomowa w Brokdorf

Głównym źródłem energii elektrycznej jest węgiel (brunatny i kamienny), a niemieckie elektrownie cieplne wytwarzają 61,3% energii elektrycznej w kraju^[53]. W 2014 po raz pierwszy w historii Niemiec, głównym źródłem energii elektrycznej był mix różnych źródeł odnawialnych – 27,3%, wyprzedzając dotychczasowego lidera – węgiel brunatny^[129][130]. Ze źródeł odnawialnych produkuje się 10,7% energii (27,3% energii elektrycznej)^[53], w tym 36,6% z energii wiatru, 22,5% z biomasy, 14,7% z energii wodnej, 21,2% z energii słonecznej i 3,6% z bioodpadów^[131]. Węgiel brunatny przeważa w zachodniej i wschodniej części kraju – w Nadrenii Północnej-Westfalii, Brandenburgii i Saksonii, a elektrownie zlokalizowane są w pobliżu kopalni^[132]. Elektrownie atomowe dostarczają 18% energii elektrycznej^[133]. Niemcy realizują obecnie program transformacji energetycznej „Energiewende” – wyłączenia wszystkich reaktorów jądrowych do końca 2022 r., wycofywania się z pozostałych nieodnawialnych surowców energetycznych i przejścia w całości na mix energii odnawialnych^{[129][134][135]}.

Niemieckie hutnictwo jest jednym z najważniejszych w Europie. Największe zakłady koncentrują się głównie w Zagłębiu Ruhry. Ołów wyrabia się w Braubach, Hamburgu, Norymberdze i Freibergu, magnez w Pocking, cynę w Essen, Duisburgu, Hamburgu i Freibergu, aluminium w Rheinfelden, Rheinbergu, Aken i Laucie, a miedź w Hamburgu, Duisburgu, Berlinie, Eisleben i Ilsenburgu. Rafinerie ropy naftowej działają np. w Kolonii, Hamburgu, Bremie, Heiden, Emden, Ingolstadt, Frankfurcie nad Menem, Lipsku, Mannheimie, Essen czy Salzbergen. Największe cementownie zlokalizowane są w Bremie, Beckum, Bernburgu, Paderborn, Neuwied i Osnabrück^[127].

Na północnym zachodzie istnieją duże zakłady chemiczne (w okolicach Kolonii, Leverkusen czy Leuny), a barwniki wyrabia się w Lipsku i Frankfurcie nad Menem. Warto również dodać, że Niemcy są czwartym na świecie producentem nawozów potasowych, z produkcją 3,1 mln ton w 2008 roku^[53]. Przemysł maszynowy koncentruje się w Zagłębiu Ruhry, okolicach Hanoweru, Augsburga, Chemnitz, Lipska, Magdeburga czy Mannheim^[127].

Szklana manufaktura Volkswagena w Dreźnie

Niemcy są znanym na całym świecie producentem pojazdów. Jest to trzecie państwo, po Chinach i Japonii, w produkcji samochodów osobowych (z produkcją 5,3 mln sztuk rocznie), dziewiąte w produkcji samochodów ciężarowych i szóstym w produkcji rowerów. Największymi niemieckimi producentami samochodów są: Volkswagen (z zakładami w Wolfsburgu, Hanowerze, Ingolstadt, Kassel i Emden), Opel (fabryki w Bochum i Rüsselsheim am Main), Ford (Kolonia), Daimler AG (Stuttgart, Sindelfingen, Gaggenau i Mannheim), Audi (Heilbronn i Neckarsulm) oraz BMW (Monachium i Dingolfing). Lokomotywy produkuje się w Berlinie, Monachium, Kassel, Essen czy Düsseldorfie, wagony kolejowe w Kolonii, Berlinie, Duisburgu, Werdau oraz Görlitz, a rowery w Berlinie, Zschopau i Chemnitz. Stocznie zlokalizowano w Hamburgu, Bremie, Emden czy Rostocku^[127].

Do największych niemieckich producentów sprzętu elektronicznego należą Siemens, wyrabiający telefony komórkowe, oraz Grundig, producent telewizorów. Firma Bosch wyrabia natomiast sprzęt gospodarstwa domowego^[136]. Zakłady przemysłu elektronicznego zlokalizowano np. w Dreźnie, Lipsku, Berlinie, Erfurcie, Radebergu, Weimarze, Stuttgarcie i Monachium. Główne ośrodki mechaniki precyzyjnej to Oberkochen, Berlin, Monachium, Böblingen, Getynga, Kempten, Jena, Drezno, Lipsk i Freiberg, a w przemyśle tekstylnym dominują Bonn, Akwizgran, Bielefeld, Münster, Osnabrück, Lipsk, Żytawa, Augsburg i Kempten. Zakłady przemysłu gumowego zlokalizowano m.in.: w Kolonii, Akwizgranie, Mannheimie, Frankfurcie nad Menem, Offenbach am Main, Berlinie, Lipsku czy Monachium. Ośrodki przemysłu szklarskiego to Zagłębie Ruhry, Zagłębie Saary oraz Turyngia^[127].

Problemy gospodarcze |

Mniej zadowalająco kształtuje się niemieckie zadłużenie, które osiągnęło w styczniu 2006 nowy rekordowy stan: 1,49 biliona euro = ok. 5,81 biliona PLN, co odpowiada ok. 18 tys. € = ok. 70 tys. PLN na głowę mieszkańca. Do tego dochodzą przewidywane zobowiązania państwa względem przechodzących na emeryturę pracowników sfery budżetowej w randze urzędnika, które płacone są bezpośrednio z budżetu, a nie przez ubezpieczenie emerytalne i do 2012 sumują się na kolejne 4 do 5 bilionów euro (źródło: niem. Bund der Steuerzahler). Od początku istnienia RFN wszystkie jej budżety były z deficytem. Jednak od 2009 roku Niemcy planują zmniejszać swój dług narodowy w relacji do PKB. Obecne zadłużenie Niemiec odpowiada około 110% PKB, podczas gdy kwotowo wyższe zadłużenie Stanów Zjednoczonych wynosi 10 bilionów dolarów (stan na 2009 r.) i również kwotowo wyższe zadłużenie Japonii 160% (ok. 7 bln dolarów), w odniesieniu do PKB niemiecki dług jest porównywalny do większości państw wysoko rozwiniętych. Zadłużenie i związane z nim odsetki, rosnące koszty systemu opieki zdrowotnej i emerytalnego, jak również bezrobocie (ok. 3,37 mln bezrobotnych), stanowią poważny problem finansowy i tym samym gospodarczy. Niemcy nie dotrzymywali od kilku lat, podpisanych w Maastricht, kryteriów konwergencji (dotyczących stabilności euro). Dla ratowania finansów państwa przeprowadza się od lat cięcia w systemach ubezpieczeń społecznych, co jednak tylko w nieznacznym stopniu poprawiło sytuację.

W 2006 roku Niemcy po raz pierwszy od paru lat dotrzymali kryteria z Maastricht. W 2006 roku nastąpiła wyraźna poprawa sytuacji gospodarczej. Wzrost gospodarczy prognozowany na początku roku na 1% wyniósł ostatecznie 2,7%.

Liczba zatrudnionych w niemieckim przemyśle wykazuje od lat tendencję spadkową. Każdego dnia z Niemiec przenosi się ok. 1500 miejsc pracy (ok. 500 000 rocznie) do państw Europy Wschodniej i Azji. Mimo tego, przemysł wnosi ok. 30% do PKB, a jego podstawową gałęzią jest motoryzacja i związane z nią branże. Od podpisania protokołu w Kioto, podejmuje się starania dla zmniejszenia emisji dwutlenku węgla do atmosfery, choć w 2002 roku przyjęto ustawę o stopniowej likwidacji elektrowni jądrowych. Jednakże już po kilku latach, w 2009 roku rozpoczęto proces uchylania tej ustawy, a w 2010 r. rząd federalny pod naciskiem społeczeństwa wydłużył okres eksploatacji bloków jądrowych z 32 do 60 lat^[137].

Gospodarka niemiecka silnie odczuła światowy kryzys finansowy. W lutym 2009 odnotowano spadek produkcji przemysłowej w ujęciu rocznym o 20,6%. Był to szósty kolejny miesięczny spadek (w stosunku do stycznia 2009 o 2,7%)^[138].

Transport |

Międzynarodowa droga nr E30 (Autostrada A2) w okolicach Hanoweru

W Niemczech istnieje bardzo gęsta sieć transportowa. W sumie, na terenie państwa znajduje się 644 480 km dróg, w tym ok. 13 000 km autostrad^[44], co stawia Niemcy na 11. miejscu na świecie, trzecim w Europie i drugim w Unii Europejskiej(po Hiszpanii)^[139].

Transport drogowy |

 Osobne artykuły: Autostrady w Niemczech i Lista dróg krajowych w Niemczech.

W ostatnich latach coraz większą rolę odgrywa tam transport drogowy. Ze względu na dużą liczbę samochodów ciężarowych, na wielu niemieckich autostradach i drogach ekspresowych wprowadzono opłaty za przejazd samochodów mających powyżej 12 ton^[140], a w dużych miastach, takich jak Berlin, Stuttgart, Monachium, Hanower czy miejscowościach Zagłębia Ruhry zakazano wjazdu do centrum samochodom bez nalepki, świadczącej o niskiej emisji spalin^[141]. Na 60% z niemieckich autostrad nie obowiązują limity prędkości, a na pozostałych wynoszą one ok. 130 km/h. Przeciwnicy tego prawa twierdzą, że ograniczenie prędkości maksymalnych zmniejszy liczbę wypadków i emisję dwutlenku węgla do atmosfery^[142]. Największe skupisko autostrad występuje na zachodzie kraju, w Zagłębiu Ruhry i okolicach Frankfurtu nad Menem^[143].

Transport kolejowy |

Niemiecki pociąg wjeżdża na stację

 Osobne artykuły: Deutsche Bahn i Historia kolei w Niemczech.

W Niemczech istnieje 41 981 km linii kolejowych, z czego około 20 000 jest zelektryfikowanych^[44]. Pod względem długości linii kolejowych, Niemcy są szóstym państwem na świecie i drugim, po Rosji, w Europie^[144]. W użyciu pozostaje ponad 33 000 km, na których znajduje się przeszło 66 000 skrzyżowań i zwrotnic, ponad 27 000 wiaduktów i prawie 800 tuneli^[145]. Do niemieckich miast dociera wiele połączeń międzynarodowych. Największym ośrodkiem pod tym względem jest Frankfurt nad Menem, posiadający połączenia z Belgią, Francją, Wielką Brytanią, Irlandią, Szwajcarią, Holandią oraz Austrią. Do Berlina docierają natomiast pociągi z Polski, Szwecji, Danii oraz Holandii^[146]. Niemieckie koleje są zarządzane przez koncern Deutsche Bahn. Należy do niego ok. 5700 dworców, a spółka zatrudnia przeszło 250 000 pracowników. Co roku jej pociągami podróżuje się 1,98 miliarda razy, a każdego dnia koleje osobowe wykonują ok. 26 700 przejazdów, przy 5100 przejazdów pociągów towarowych^[145].

Transport lotniczy |

Port lotniczy Frankfurt

Berlin-Tegel

Berlin-Schönefeld

Brunszwik

Brema

Dortmund

Drezno

Düsseldorf

Erfurt

Essen

Frankfurt

Frankfurt-Hahn

Friedrichshafen

Hamburg

Hanower

Heringsdorf

Karlsruhe/Baden-Baden

Kolonia/Bonn

Lipsk

Lubeka

Magdeburg

Memmingen

Monachium

Münster/Osnabrück

Neubrandenburg

Weeze

Norymberga

Paderborn/Lippstadt

Rostock

Saarbrücken

Schwerin

Siegen

Stralsund

Stuttgart

Sylt

Zweibrücken

Porty lotnicze w Niemczech

W Niemczech działają 152 linie lotnicze^[147], z których największymi są Lufthansa oraz Air Berlin^[148]. Ponadto w Niemczech istnieje 541 lotnisk, co jest wynikiem trzynastym na świecie i drugim, po Rosji, w Europie^[149]. 322 z nich ma utwardzoną nawierzchnię pasów startowych. Na terenie kraju działają także 22 heliporty^[44]. Największym niemieckim lotniskiem jest port lotniczy we Frankfurcie, który w 2012 r. obsłużył ponad 57 mln pasażerów, co jest jedenastym wynikiem na świecie i trzecim, po londyńskim Heathrow i paryskim lotnisku Charlesa de Gaulla, w Europie^[150]. Inne lotniska, obsługujące powyżej miliona pasażerów rocznie, znajdują się w Berlinie, Bremie, Dortmundzie, Dreźnie, Düsseldorfie, Hamburgu, Hanowerze, Karlsruhe, Kolonii (Bonn), Lipsku, Monachium, Münster, Norymberdze, Stuttgarcie oraz Weeze^[151].

Transport wodny |

Na niemieckich rzekach i kanałach wyznaczono ponad 7000 km szlaków wodnych, co jest wynikiem dziewiętnastym na świecie i czwartym w Europie^[152]. Główne porty znajdują się w Bremie, Bremerhaven, Duisburgu, Hamburgu, Karlsruhe, Lubece, Neuss oraz Rostocku. W skład niemieckiej floty handlowej wchodzi ok. 430 statków, w tym dwa barkowce, dwa masowce, 51 frachtowców, 15 chemikaliowców, 298 kontenerowców, 6 gazowców, 4 statków pasażerskich, 24 frachtowców pasażerskich, 10 tankowców, 3 chłodniowce oraz 6 Ro-ro. W Niemczech zarejestrowanych jest także sześć zagranicznych statków – trzy fińskie, jeden holenderski oraz dwa szwajcarskie. Niemcy mają natomiast prawie 3500 statków zarejestrowanych w innych państwach, głównie taniej bandery, np. 1094 w Antigui i Barbudzie, 30 na Bahamach, 14 na Bermudach, 192 na Cyprze, 123 na Gibraltarze, 1185 w Liberii, 135 na Malcie, 248 na Wyspach Marshalla, ale też np. w Australii, Holandii, Wielkiej Brytanii, Portugalii czy Luksemburgu^[44].

Turystyka |

Brama Brandenburska, jeden z symboli Berlina

Niemcy są siódmym najczęściej odwiedzanym państwem na świecie^[153]; w 2015 roku kraj ten odwiedziło 34,972 mln. turystów (6% więcej niż w roku poprzednim). Pod względem przychodów z turystyki, w 2015 Niemcy zajęły ósme miejsce na świecie z wynikiem 36,867 mld dolarów^[154].

Największym zainteresowaniem turystów cieszy się Bawaria, w której w 2011 r. nocowano 81 milionów razy. Na kolejnych miejscach plasują się Badenia-Wirtembergia, Nadrenia Północna-Westfalia, Dolna Saksonia oraz Hesja^[155].

Najczęściej odwiedzanym przez turystów miastem jest Berlin^[155]. Jednym z jego najbardziej charakterystycznych zabytków jest Brama Brandenburska z końca XVIII w., która w okresie zimnej wojny, wraz z Murem Berlińskim, tworzyła granicę między wschodnią a zachodnia częścią miasta. Budowla jest zbudowana w stylu klasycystycznym i stanowi obecnie symbol Zjednoczenia Niemiec w 1989 r^[156]. W rozległym parku Tiergarten znajduje się natomiast kolumna Siegessäule, upamiętniająca zwycięstwo Prus w wojnie z Danią w 1864 r. Ma ona 35 ton i 8,3 metra wysokości, a u jej szczytu widnieje brązowa figura Nike, bogini zwycięstwa^[157].

Zamek Neuschwanstein

W Niemczech istnieje wiele zamków i pałaców, z których wiele poddano w ostatnich dziesięcioleciach renowacji. Jednym z najsłynniejszych obiektów jest kompleks pałaców i ogrodów w Poczdamie. Na ponad 500 ha znajduje się tutaj około 150 zabytkowych budowli, powstałych głównie w latach 1730–1916^[158]. Duże skupisko zamków i pałaców znajduje się również w Saksonii, w pobliżu Drezna. W centrum stolicy kraju związkowego znajduje się znany zespół architektoniczny Zwinger, a wokół miasta rozrzucone jest wiele innych budowli, np. pałac w Pillnitz, Pałac Moritzburg, zamek w Miśni czy Twierdza Königstein. W Bawarii położony jest natomiast słynny zamek Neuschwanstein, a także długi na ponad kilometr Zamek Burghausen. W okolicach Hanoweru zlokalizowane są pałac w Bückeburg, zamek Marienburg, pałac w Corvey, a także w Celle. Na północy kraju zamków jest mniej, a najbardziej charakterystyczne z nich to: zamek w Plön, zamek i park w Eutin oraz zamek w Schwerinie^[159]. W Niemczech działa również ok. 4000 muzeów^[160].

Niemcy charakteryzują się także dużą liczbą parków rozrywki. Największym z nich jest Europa-Park, o powierzchni 90 hektarów^[161]. Poza tym, znajdują się tu także: Legoland w Günzburgu, Phantasialand w Brühl, Heide-Park w Soltau czy Hansa Park w Sierksdorf^[162]. Ponadto w Niemczech założono kilkaset ogrodów zoologicznych, z których największe znajdują się w Berlinie, Monachium, Hamburgu, Stuttgarcie, Kolonii, Lipsku, Frankfurcie nad Menem oraz Norymberdze^[163].

Szlaki turystyczne |

Zamek w Schwerinie, Meklemburgia

Stralsund widziany z Rugii

W Niemczech istnieje gęsta sieć szlaków turystycznych, które zlokalizowano nie tylko na terenach atrakcyjnych pod względem przyrodniczym, ale także w miastach i terenach zabudowanych. Wśród nich znajdują się:

• Szlak Marchii Wkrzańskiej (Märkischer Landweg) o długości ok. 220 km – szlak prowadzący od Feldberg do Mescherin w Brandenburgii. Biegnie on po terenach podmokłych z dużą ilością jezior polodowcowych oraz niewielkich wzniesień. Przecina także Park Narodowy Doliny Dolnej Odry^[164].


• 
  Międzynarodowy szlak rowerowy Odra – Nysa – umożliwiający zwiedzanie terenów przygranicznych wzdłuż Nysy Łużyckiej i Odry od Gór Izerskich w Czechach do Ahlbeck (Heringsdorf) na wyspie Uznam na zachód od Świnoujścia. Na trasie o długości 630 km znajdują się obszary ochrony przyrody, np. Park Narodowy Doliny Dolnej Odry i Naturpark Am Stettiner Haff oraz następujące miasta Jablonec nad Nysą, Görlitz, Mużaków, Frankfurt nad Odrą, Schwedt/Oder, Penkun, Ueckermünde, Anklam oraz Usedom. Do największych atrakcji należą Park Mużakowski (UNESCO), zabytki we Frankfurcie nad Odrą, zamek w Penkun, starówka z przystanią i Zamek Książąt Pomorskich w Ueckermünde i Muzeum Otto Lilienthala w Anklam. Szlak przebiega w niewielkim oddaleniu od polskich miejscowości turystycznych, m.in. Zgorzelca, Łęknicy, Gubina, Kostrzyna nad Odrą, Cedyni, Gozdowic, Gryfina, Szczecina, Polic, Węgornika, Nowego Warpna oraz Świnoujścia. W okolicy Zalewu Szczecińskiego na Pomorzu łączy się z Międzynarodowym szlakiem rowerowym wokół Zalewu Szczecińskiego R-66^[165].


• Szlak 66 Jezior (66 Seen-Weg) o długości 416 km, prowadzący dookoła Berlina, rozpoczynający się i kończący w Poczdamie. Podczas wędrówki trasą, podróżujący przemierzają fragment kompleksu parkowo-pałacowego w Poczdamie, a także tereny leśne i rolnicze z licznymi jeziorami, zarówno sztucznymi, jak i naturalnymi^[166].


• Szlak Zamków (Burgenwanderweg) o długości 147 km, mający kształt pętli, a jego początek, jak i koniec może zostać wyznaczony w jej dowolnym miejscu. Wiedzie głównie przez tereny leśne, łącząc trzy zamki: Eisenhardt w Bad Belzig, Rabenstein oraz Ziesar, a także pałac Wiesenburg. W całości leży ona w Brandenburgii, na południowy zachód od Berlina^[167].


• Szlak Hermanna (Hermannsweg) o długości 156 km, łączący Rheine i Horn-Bad Meinberg w Nadrenii Północnej-Westfalii. Na szlaku rozmieszczone są liczne atrakcje, takie jak długa na cztery kilometry piaskowcowa formacja skalna, Dörenther Klippen, ruiny zamkowe w Tecklenburgu, pałac w Bad Iburg, a także zamek Ravensberg^[168].


• Szlak Hunów (Hünenweg) o długości 208 km, rozpoczynający się w Osnabrück, a kończący w Papenburgu. Swoją nazwę wziął od znajdujących się na jego trasie megalitycznych grobowców Hunów, liczących ok. 4000 lat. Prowadzi głównie terenami rolniczymi z dużą ilością miast i wsi^[169].


• Szlak Młynów (Mühlensteig) o długości 60 km, prowadzący leśnymi drogami na obrzeżach miast w Nadrenii Północnej-Westfalii. Krajobraz ma tutaj górzysty charakter, a na trasie zlokalizowanych jest dziewięć zabytkowych młynów i wiatraków różnego typu^[170].


• 
  Eggeweg o długości 70 km, prowadzący w dużej części przez lasy, poza miastami i innymi terenami zabudowanymi. Wiedzie wzniesieniami stosunkowo niskiego pasma górskiego Eggegebirge (najwyższy szczyt – Preußischer Velmerstot – 468 m n.p.m.)^[171].


• 
  Rothaarsteig o długości 154 km, przemierzający pasmo górskie Rothaar pomiędzy Brilon w Nadrenii Północnej-Westfalii, a Dillenburgiem w Hesji. Z wielu miejsc rozciągają się widoki na liczne doliny^[172].


• 
  Winterberger Hochtour o długości 82 km, biegnący przez zachodnią Nadrenię Północną-Westfalię, przez liczne szczyty górskie. Przecina po drodze osiem dolin i dociera do 18 punktów widokowych^[173].


• oraz projektowany Szlak wodny Berlin – Szczecin – Bałtyk – najkrótsza wodna droga z Berlina do Bałtyku – kanałami śródlądowymi Odra-Hawela i Finow do Odry i Zalewu Szczecińskiego.

Turyści niemieccy |

Niemcy najchętniej spędzają wakacje we własnym kraju. Wśród kierunków zagranicznych prym wiedzie Hiszpania; Polska jest na 10^[a]. miejscu^[174].

Nauka |

Albert Einstein

Max Planck

Otto Hahn

Fizyka |

Prace Alberta Einsteina oraz Maxa Plancka były decydujące podczas tworzenia nowoczesnej fizyki, którą później rozwinęli Werner Heisenberg i Austriak Erwin Schrödinger^[175]. Byli oni poprzedzani przez innych kluczowych fizyków, takich jak Hermann von Helmholtz, Joseph von Fraunhofer czy Gabriel Fahrenheit. Wilhelm Röntgen odkrył promieniowanie X, co sprawiło, że został pierwszym laureatem Nagrody Nobla w dziedzinie fizyki w 1901 r.^[176], a jego imieniem nazwano pierwiastek. Heinrich Hertz pracował nad promieniowaniem elektromagnetycznym, co było istotne w rozwoju telekomunikacji^[177]. Również wiedza na temat aerodynamiki została rozwinięta przez Niemca, Ludwika Prandtla. Innymi znanymi niemieckimi fizykami są: Karl Ferdinand Braun (1850–1918), Wilhelm Wien (1864–1928), Johannes Stark (1874–1957), Max von Laue (1879–1960), Otto Hahn (1879–1968), James Franck (1882–1964), Gustav Ludwig Hertz (1887–1975), Walther Bothe (1891–1957), Werner Heisenberg (1901–1976), Ernst Ruska (1906–1988), J. Hans D. Jensen (1907–1973), Wolfgang Paul (1913–1993), Herbert Kroemer (1928–), Rudolf Mössbauer (1929–2011), Peter Grünberg (1939–), Theodor W. Hänsch (1941–), Klaus von Klitzing (1943–), Gerd Binnig (1947–), Horst Störmer (1949–), Georg Bednorz (1950–) oraz Wolfgang Ketterle (1957–). W sumie 23 Niemców zdobyło Nagrodę Nobla^[176].

Hermann Emil Fischer

Chemia |

Niemieccy chemicy zostali nagrodzeni Nagrodą Nobla 26 razy, co stanowi ok. 15% wszystkich przyznanych nagród w tej dziedzinie nauki. Hermann Emil Fischer zsyntetyzował glukozę, Adolf von Baeyer badał organiczne barwniki i hydroaromatyczne związki chemiczne, a Eduard Buchner odkrył fermentację bez udziału żywych komórek. Richard Martin Willstätter badał chlorofil, natomiast Fritz Haber zsyntetyzował amoniak. Hans von Euler-Chelpin badał fermentację cukrów i zymazę, a Hans Fischer hem oraz chlorofil. Friedrich Bergius wspólnie z Carlem Boschem przyczynił się do wynalezienia i rozwoju chemicznych metod wysokociśnieniowych. Richard Kuhn pracował nad witaminami i karotenoidami, a Adolf Butenandt nad hormonami płciowymi. Robert Huber, Johann Deisenhofer oraz Hartmut Michel wyznaczyli trójwymiarową strukturę centrum reakcji fotosyntezy u bakterii. Gerhard Ertl badał procesy chemiczne, które zachodzą na powierzchni ciał stałych^[178].

Geografia |

Do najsłynniejszych geografów niemieckich zalicza się Alexandra von Humboldta, twórcę biogeografii, badającego głównie tereny Ameryki Łacińskiej. Jego książka Kosmos zawierała niemal całą ówczesną wiedzę o przyrodzie. Do twórców nowoczesnej geografii zalicza się także Carla Rittera. Dzieje geografii w Niemczech sięgają jednak znacznie wcześniejszych czasów. W 1507 r. Martin Waldseemüller opublikował pierwszy atlas z nazwą Ameryka, a pochodzący z Niemiec Martin Behaim w roku 1492 stworzył pierwszy w historii globus. Na przełomie wieku XVI i XVII Filip Clüver stworzył podstawy geografii historycznej, a Bernard Varenius wydzielił nową dziedzinę geografii – geografię regionalną. Heinrich Barth aktywnie badał Afrykę północną i centralną. Ferdinand von Richthofen badał Daleki Wschód i znacząco przyczynił się do rozwoju geomorfologii. Erich Dagobert von Drygalski prowadził eksplorację Antarktydy. Na początku XX wieku Alfred Wegener pierwszą w historii teorię wędrówki kontynentów^[179]. Niemieccy naukowcy zapisali się także w historii geologii. Za ojca mineralogii uważa się Georgiusa Agricolę, który przedstawił pierwszą klasyfikację minerałów, a Abraham Gottlob Werner stworzył teorię neptunizmu^[180].

Astronomia |

Johannes Kepler w 1610

Na przełomie XVI i XVII wieku w Niemczech działało wielu znanych astronomów. Za najwybitniejszego z nich uznaje się Johannesa Keplera, który opracował trzy prawa ruchu planet, z których w kolejnych stuleciach korzystali inni naukowcy, na przykład Isaac Newton. Simon Marius nazwał natomiast cztery największe księżyce Jowisza – Ganimedes, Europę, Io i Kallisto. Johann Bayer opublikował Uranometrię, pierwszy atlas nieba ukazujący całą sferę niebieską. Sto lat później Maria Margarethe Kirch została pierwszą kobietą, która odkryła kometę, a wśród dokonań Friedricha Wilhelma Bessela znajdziemy: pomiar położenia ok. 50 tys. gwiazd, wykazanie istnienia planety Neptun, zmierzenie paralaksy, a także udowodnienie, iż Syriusz i Procjon wykonują niewielkie ruchy. Na początku XIX wieku Friedrich Wilhelm August Argelander posunął się o krok dalej i skatalogował 324 188 gwiazd, określając ich jasność i pozycję. Johann Gottfried Galle, przy współpracy Heinricha Louis d’Arresta jako pierwszy zaobserwował Neptuna, a Hermann Karl Vogel odkrył gwiazdy spektroskopowo podwójne. Max Wolf wprowadził fotografię do badań astrofizycznych, co pozwoliło mu na odkrycie m.in. przeszło 200 asteroid^[181]. Pierwszym niemieckim astronautą w kosmosie był Sigmund Jähn, który opuścił Ziemię w 1978 r. Od tego czasu w kosmos wyruszyło kilkunastu niemieckich kosmonautów^[182].

Inżynieria |

Niemieccy inżynierowie odegrali istotną rolę w tworzeniu motoryzacji. Dokonali oni istotnych odkryć w tej dziedzinie na przełomie XIX i XX wieku. Nikolaus Otto jest twórcą silnika o zapłonie iskrowym, a Karl Benz i Gottlieb Daimler wynaleźli pierwsze samochody. Rudolf Diesel zbudował natomiast silnik wysokoprężny, nazwany od jego nazwiska silnikiem Diesla. Heinrich Focke stworzył pierwszy nadający się do użytku helikopter, a Hans von Ohain przyczynił się do postępu koncepcji napędu odrzutowego. Samolot Horten Ho 229, dzieło braci Horten był pierwszym odrzutowcem o konstrukcji latającego skrzydła. Istotną postacią, choć niezwiązaną z motoryzacją, był działający w XV wieku Johannes Gutenberg, który wprowadził czcionkę ruchomą do drukarstwa^[183]. Konrad Zuse był twórcą pierwszego komputera, Karl Ferdinand Braun wynalazł kineskop, a Emil Berliner gramofon^[184].

Kultura |

Choinka świąteczna przed Uebersee Museum w Bremie

Obchody Dnia Zjednoczenia Niemiec

Święta |

Liczba dni wolnych od pracy jest różna w poszczególnych krajach związkowych państwa. Dziewięć dni jest wolnych od pracy na terenie całych Niemiec. Są to: Nowy Rok (1 stycznia), Wielki Piątek, Poniedziałek Wielkanocny, Dzień Pracy (1 maja), Wniebowstąpienie Pańskie, drugi dzień Zielonych Świątek, Święto Zjednoczenia Niemiec (3 października), Boże Narodzenie (25 grudnia) oraz 26 grudnia, czyli dzień św. Szczepana. Ponadto w niektórych krajach związkowych wolne od pracy są: Święto Objawienia Pańskiego (6 stycznia), Boże Ciało, Wniebowzięcie Najświętszej Maryi Panny, Dzień Reformacji (31 października), Wszystkich Świętych (1 listopada) oraz Dzień Pokuty (20 listopada)^[185].

Literatura |

 Osobny artykuł: Literatura niemieckojęzyczna.

Niemiecka literatura powstała w średniowieczu. Najważniejsi autorzy tej epoki to Walther von der Vogelweide i Wolfram von Eschenbach. Pieśń o Nibelungach, której autor jest nieznany, jest jednym z najważniejszych dzieł literatury niemieckiej. Dzieła te napisane zostały w języku średnio-wysoko-niemieckim, który jest dla współczesnych Niemców zupełnie niezrozumiały. Nowożytną niemczyznę stworzył Marcin Luter swoim tłumaczeniem Biblii. Za najważniejszych autorów literatury niemieckiej uważani są Christoph Martin Wieland, Johann Wolfgang von Goethe i Friedrich Schiller, Friedrich Hölderlin i Heinrich Heine oraz bracia Grimm; w dwudziestym wieku Niemcy miały kilku noblistów w dziedzinie literatury, takich jak: Theodor Mommsen (1902), Paul Heyse (1910), Gerhart Hauptmann (1912), Thomas Mann (1929), Hermann Hesse (1946), Heinrich Böll (1972), Günter Grass (1999) i Herta Müller (2009).

Filozofia |

Za najważniejszych filozofów niemieckich uważani są Johannes Eckhart, Mikołaj z Kuzy, Gottfried Wilhelm Leibniz, Immanuel Kant, przez niektórych historyków filozofii uważany za najważniejszego filozofa nowożytności z uwagi na szerokie oddziaływanie, Friedrich Schelling, Johann Gottlieb Fichte, Georg Wilhelm Friedrich Hegel, Ludwig Feuerbach, Karol Marks, Fryderyk Engels, Arthur Schopenhauer, Friedrich Nietzsche, Edmund Husserl, Martin Heidegger i Karl Jaspers. Należy pamiętać, że niektórzy filozofowie niemieccy krytycznie odnosili się do innych filozofów niemieckich, na przykład Artur Schopenhauer nazywał pseudofilozofami Fichtego i Hegla , z kolei Nietzsche krytycznie odnosił się do całej filozofii niemieckiej włącznie z Kantem, nazywając ją „podstępną teologią”, natomiast Marks, chociaż ukończył filozofię, był bardziej ekonomistą niż filozofem. Szczególnie ważne są niemiecki idealizm oraz marksizm. W dwudziestym wieku ważny wpływ na filozofię wywarła krytyczna teoria tzw. szkoły frankfurckiej Theodora Adorno i Maxa Horkheimera.

 Zobacz też kategorię: Filozofowie niemieckojęzyczni.

Muzyka |

Turniej śpiewaków na zamku Wartburg w XII w. (miniatura z XIV w.)

Podobnie jak w innych państwach europejskich, również w Niemczech przyjęcie chrześcijaństwa dało ogromny impuls muzyce religijnej, która rozwijała się początkowo przede wszystkim w klasztorach. Podstawą stał się chorał gregoriański, od IX w. znane były wielogłosowe organa. Powstanie najstarszej pieśni do niemieckiego tekstu – Christ ist erstanden – datuje się na ok. 1000 rok^[186][187].

Od XII w. do końca XIV w. rozwijała się świecka muzyka uprawiana przez minnesingerów, którzy początkowo skupiali się na dworze cesarza Fryderyka Barbarossy. Najznakomitszymi minnesingerami byli: Walther von der Vogelweide, Wolfram von Eschenbach, Neidhardt von Reuenthal, Heinrich Frauenlob oraz Oswald von Wolkenstein. Najsławniejszym wydarzeniem w tej tradycji był turniej minnesingerów, jaki w XII w. odbył się na zamku Wartburg (nawiązał do niego w operze Tannhäuser Richard Wagner). W bogatych miastach, zwłaszcza na południu i zachodzie dzisiejszych Niemiec, powstawały cechy muzyków zrzeszające meistersingerów. Najbardziej znanym meistersingerem był szewc Hans Sachs (1494–1576; upamiętnił go w Śpiewakach norymberskich Richard Wagner)^[186][187].

Reformacja odegrała ogromną rolę w rozwoju niemieckiej muzyki i stworzeniu wyjątkowo bogatej kultury muzycznej. Sprawił to Marcin Luter, który odrzucając malarstwo i rzeźbę, uznał muzykę za główny środek wyrażania uczuć religijnych. Wyznawał więc zasadę: „kto śpiewa, modli się podwójnie”. Luter dobrze znał ówczesną muzykę, śpiewał, grał, a nawet komponował. Przekonany o ogromnej sile oddziaływania muzyki nakazywał uczestniczyć w śpiewie liturgicznym wszystkim wiernym i podkreślał konieczność śpiewania w języku rodzimym. Tworząc repertuar religijny, zwolennicy reformacji przede wszystkim podkładali nowe teksty pod znane, często nawet bardzo popularne melodie (tym sposobem sławny chorał wykorzystany przez Bacha w Pasji według św. Mateusza – O Haupt voll Blut und Wunden – w dużej mierze pochodzi z pieśni miłosnej Płoche dziewczę zawróciło mi w głowie^[188]). Autorem niektórych nowych chorałów – tekstów i melodii – był również sam Luter. Dla reformacji komponował też m.in. Ludwig Senfl i Martin Agricola, lecz wiele śpiewów jest anonimowych. Pieśni te ukazywały się w zbiorach, bo wielką rolę w upowszechnianiu chorału luterańskiego odegrało rozwijające się wtedy drukarstwo. Na przykład w 1524 roku ukazał się w Erfurcie zbiór 26 pieśni jednogłosowych z religijnymi tekstami do użytku domowego, a w Wittenberdze śpiewnik w układzie czterogłosowym opracowany przez współpracownika Lutra, Johannesa Waltera^[186][187].

Johann Sebastian Bach

Reformacja przyczyniła się również do wyjątkowego rozwoju muzyki organowej. Już w 1452 powstał wyjątkowy zbiór (Fundamentum organisandi C. Paumanna) zawierający opracowania utworów wokalnych i pierwsze samodzielne utwory organowe. W następnych stuleciach przybywało znakomitych organistów, a kulminacją tej dziedziny muzyki stała się twórczość J.S. Bacha^[186][187].

Pierwszą operę skomponował Heinrich Schütz; była to Daphne wystawiona 1627 w Torgau koło Drezna (zaginiona). Pierwsze spektakle operowe wystawiano na dworach; w Monachium w 1653 roku, w Dreźnie w 1686, w Hanowerze w 1689 roku. Wyjątkowa sytuacja była w Hamburgu, gdzie w 1678 otwarto pierwszą publiczną operę w Niemczech. Ponieważ miasto było protestanckie, więc początkowo wystawiano tylko utwory o tematyce religijnej, ale z czasem uległo to zmianie i wystawiano również dzieła świeckie, bardziej rozrywkowe. Dla opery w Hamburgu komponował Reinhard Keiser, a także kompozytor i pierwszy zawodowy krytyk muzyczny Johann Mattheson, Georg Philipp Telemann^[186][187].

Niemiecka muzyka w XVII i XVIII w. ulegała przede wszystkim wpływom włoskim – w operze i muzyce instrumentalnej, oraz w mniejszym stopniu francuskim – w muzyce instrumentalnej. Czołowym kompozytorem oper był kapelmistrz opery elektora saksońskiego w Dreźnie Johann Adolf Hasse uważany za jednego z najwybitniejszych reprezentantów stylu włoskiego. W pierwszej połowie XVIII wieku ze środkowych Niemiec wywodzili się dwaj kompozytorzy, zaliczani do najwybitniejszych w historii muzyki poważnej: Händel, który związał się z dworem hanowerskim, ale działał głównie w Anglii oraz J.S. Bach, który dojrzałe życie spędził w Lipsku. Bacha uważa się za uosobienie niemieckiego stylu w ówczesnej muzyce: w utworach wokalno-instrumentalnych poprzez związek z chorałem luterańskim, w utworach instrumentalnych – poprzez bardzo intensywny kontrapunkt, kojarzony przede wszystkim ze stylem niemieckiej muzyki organowej^[186][189].

W połowie XVIII w. szkole mannheimskiej, czyli na dworze elektora w Mannheimie nastąpiło poważne przeobrażenie muzyki instrumentalnej: powstała orkiestra symfoniczna, podobna do tej, którą znamy dzisiaj. Powstała również forma, która na wiele pokoleń kształtowała utwory nie tylko niemieckich kompozytorów – sonata. Ważną rolę odegrali też w tym okresie synowie J.S. Bacha: Wilhelm Friedemann Bach, Carl Philipp Emanuel Bach i Johann Christian Bach^[186][189].

W drugiej połowie XVIII wieku centralnym ośrodkiem stał się Wiedeń. Tam działali klasycy wiedeńscy, z których dwaj, tj. Józef Haydn i Wolfgang Amadeus Mozart byli Austriakami, choć ojciec Mozarta – Leopold wywodził się z Augsburga, a sam Wolfgang Amadeusz tworzył swe dzieła choćby dla mannheimskiego czy później monachijskiego dworu. Tylko Ludwik van Beethoven wywodził się z Nadrenii^[186][189].

Ludwig i Malvina Schnorr von Carolsfied – pierwsi wykonawcy Tristana i Izoldy

Romantyzm w muzyce niemieckiej zapoczątkowała opera – za symboliczny ten moment uważa się premierę opery Wolny strzelec Carla Marii von Webera w 1821. Kulminację jej stworzyła twórczość Richarda Wagnera. Najważniejsza stała się jednak muzyka instrumentalna. Głównymi twórcami z tamtego okresu byli: Feliks Mendelssohn, Robert Schumann, Franciszek Liszt, Johannes Brahms. Niemiecką kulturę muzyczną zdominował instrument. Najbardziej ceniono za to, że może obyć się bez słów i potrafi oddziaływać na emocje słuchaczy bez pośrednictwa tekstu, jako „mowa duszy”. Nawet w operze niemieckiej orkiestra bywała ważniejsza od śpiewaków, co szczególnie wyraźnie przejawia się u Wagnera. Rozkwit kultury muzycznej możliwy był dzięki mecenatowi wielu dworów oraz zainteresowaniu muzyką wśród mieszkańców miast, mających na ogół bardzo dobre przygotowanie do wykonywania muzyki. Ponadto literaci i filozofowie nadali muzyce wyjątkowego znaczenia wśród wszystkich sztuk. Tradycję romantycznego stylu z powodzeniem kontynuował u schyłku XIX wieku i na początku XX wieku Richard Strauss^[186][189].

Najbardziej wpływowym kompozytorem niemieckim w I połowie XX wieku był Paul Hindemith. Grono zwolenników miał też twórca dodekafonii Arnold Schönberg, który w latach dwudziestych nauczał w Berlinie. Dojście do władzy Hitlera w 1933 położyło jednak kres wszelkim nowatorskim tendencjom i bardzo wielu muzyków, zwłaszcza pochodzenia żydowskiego, musiało emigrować. Stosunek do nowoczesnej sztuki był tak zły, że w 1938 zorganizowano wystawę „zwyrodniałej muzyki”: nowoczesnej oraz jazzowej^[186][189].

Po wojnie do głosu doszli kompozytorzy, którzy przedtem nie cieszyli się poparciem nazistów, jak Karl Amadeus Hartmann. Nadal tworzył też Carl Orff. W latach pięćdziesiątych rozwinęła się natomiast awangarda, której najwybitniejszym przedstawicielem ze strony niemieckiej był Karlheinz Stockhausen. Pierwsze studio muzyki elektronicznej powstało w Niemczech – w Kolonii^[186][189].

Występ zespołu Kraftwerk w Rzymie, w 2004 r.

Od 2010 roku Niemcy zajmują trzecie miejsce na świecie na liście najbardziej dochodowych rynków muzycznych. Niemiecka scena muzyczna wykształciła się w wielu kierunkach, rozwijających się w szczególnie szybkim tempie w stolicy – Berlinie. Gwiazdy gatunków muzycznych pop i rock, takie jak Udo Lindenberg, Herbert Grönemeyer, Sarah Connor, Nena, Dieter Bohlen czy Xavier Naidoo, zdobyły sławę w całym obszarze niemieckojęzycznym, a także w całej Europie. Od czasów powstania w latach 80., niemiecki punkrock jest rozpowszechniony na niemieckim rynku muzycznym. Do najpopularniejszych zespołów punkowych należą Die Toten Hosen i Die Ärzte, natomiast muzykę metalową reprezentują m.in. Destruction, Kreator, Sodom czy Tankard – zespoły grające thrash metal. Oprócz tego okazale prezentuje się grupa jazzowych muzyków niemieckich. Swój rozkwit przeżył w Niemczech jeden z gatunków swingu – Sinti-Jazz. Pionierami muzyki elektronicznej na świecie byli niemieccy artyści – Klaus Schulze oraz zespół Kraftwerk. Gwiazdami pochodzącymi z Niemiec, a odnoszącymi sukcesy na skalę światową byli i są: Modern Talking, Scorpions, Rammstein. Znanymi artystami muzyki pop w bieżącym tysiącleciu są między innymi takie zespoły jak: Wir sind Helden, Rosenstolz i Silbermond. Bardzo popularnym zespołem na niemieckim rynku muzycznym jest także grupa Tokio Hotel, uznana przez amerykański magazyn Rolling Stone za „najgorętszy towar eksportowy Niemiec”^[190]. Na uwagę zasługują także niemieckojęzyczni raperzy: Die Fantastischen Vier, Bushido czy Sido^[186][189].

 Zobacz też kategorię: Muzyka w Niemczech.

Sztuka |

Wenus z Hohle Fels

Na terenie Niemiec często znajduje się dzieła sztuki prehistorycznej, np. Wenus z Hohle Fels. Jest to prawdopodobnie najstarsza figurka mająca ludzkie kształty. Ma około 35 000 lat i została znaleziona w 2008 roku^[191]. W okresie Imperium Rzymskiego, prowincje germańskie produkowały wyroby ceramiczne, które sprowadzano do wielu zakątków imperium^[192].

Rozkwit sztuki średniowiecznej na terenie Niemiec rozpoczął się w okresie Imperium Karolińskiego Karola Wielkiego. Nie przetrwało wiele rzeźb z tamtego okresu, wiadomo jednak, iż Karol Wielki zlecił wykonanie figury Jezusa na krzyżu do kaplicy pałacowej w Akwizgranie. Sztuka karolińska miała przywrócić świetność stylu klasycznego, a także konkurować z bizantyńską^[193]. W czasie rządów Ludolfingów, sztukę tworzono zazwyczaj w wielkich klasztorach, na przykład na wyspie Reichenau, która w II połowie XX wieku była wiodącym ośrodkiem sztuki w Zachodniej Europie. Styl Reichenau używał uproszczonych, wzorzystych kształtów w celu osiągnięcia bardzo ekspresywnych obrazów, dalece odbiegających od klasycznych aspiracji stylu karolińskiego. Z okresu tego pochodzi na przykład drewniany krucyfiks Gerona, datowany na lata 965–997, będący najstarszym średniowiecznym krzyżem o wielkości zbliżonej do naturalnej. Okres sztuki ottońskiej to silny progres rzemiosła, głównie metaloplastyki. Na krótko przed rokiem 1000 wykonano krzyż Lotara, cenny przykład crux gemmata który upowszechnił się w Rzeszy, czego przykładem są cztery krzyże procesyjne w dawnym opactwie w Essen. W Hildesheim na okres urzędu św. Bernwarda wykonano z brązu drzwi i kolumnę^[194].

Gotyku Ceglanego adoranti, Neubrandenburg, Meklemburgia

Sztuka romańska była pierwszą, która stała się powszechna w całej Zachodniej Europie. Niemcy były centrum prądu, jednak niemiecki romanizm używał mniejszej liczby rzeźb, niż francuski. Następnie, po stworzeniu sztuki gotyckiej, Niemcy zaczęli ją powoli przejmować od Francuzów (m.in. katedry w Kolonii, Fryburgu, Magdeburgu czy w Naumburgu, które otrzymały bogaty wystrój i dekoracje rzeźbiarskie), jednak zachowali ją znacznie dłużej, niż inne państwa europejskie^[193]. Na okres gotyku przypada progres rzeźby, zarówno kamiennej, jak drewnianej, ukształtowała się tu długoletnia tradycja ołtarza szafiastego. Na północy Niemiec tworzyli wtedy liczni malarze, tacy jak Konrad von Soest w Westfalii, Mistrz Bertram w Hamburgu oraz Stefan Lochner w Kolonii. W późniejszym okresie działali także Brat Francke, Hans Bornemann, Hinrik Funhof i Wilm Dedeke, którzy przetrwali do epoki renesansu. Ówcześni twórcy malowali głównie na zlecenie miast w Skandynawii i nadbałtyckich państw. W Europie znany był natomiast Bernt Notke, działający w Lubece^[195].

Adam i Ewa autorstwa Albrechta Dürera

Renesans w Niemczech używał wyszukanych, gotyckich zdobień aż do XVI wieku, również w pracach traktujących o człowieku i aspektach jego życia. Na większości terytorium Niemiec nie zostały przyjęte zdobienia klasyczne, choć w innych przypadkach Niemcy szybko podążały za rozwojem, co uwidacznia się na przykład poprzez wprowadzenie ruchomej czcionki w drukarstwie. Czołowym niemieckim artystą renesansu był Albrecht Dürer, tworzący znane w całej Europie drzeworyty. W późniejszych latach większość niemieckich artystów zostało Protestantami, co pozbawiło ich możliwości malowania obrazów religijnych, dawniej podstawy twórczości malarza. W późniejszym okresie wrogość Luteran wobec tworzenia dzieł religijnych nieco osłabła. Z okresu tego pochodzą np. nastawy ołtarzowa Lucasa Cranacha starszego, przedstawiające zazwyczaj Ostatnią Wieczerzę, niektóre ukazujące najważniejszych przedstawicieli Protestantyzmu jako Dwunastu Apostołów. Matthias Grünewald pozostawił natomiast bardzo małą ilość dzieł, jednak jego Ołtarz z Isenheim został uznany za największe dzieło niemieckiego renesansu^[195].

Szkoła naddunajska to nazwa grupy malarzy, tworzących na początku XVI wieku w Bawarii i Austrii. Należeli do niej m.in.: Albrecht Altdorfer, Wolf Huber oraz Augustin Hirschvogel. Stworzyli oni pierwsze pejzaże w sztuce zachodu (1000 lat wcześniej powstały pejzaże w Chinach). Druki wykonywali natomiast uczniowie Dürera, Hans Burgkmair starszy i Hans Baldung Grien. Hans Holbein Starszy oraz jego brat, Sigismund Holbein, malowali obrazy religijne w stylu późnogotyckim, natomiast Hans Holbein Młodszy, tworzący głównie w Anglii i Szwajcarii, miał w swoim dorobku liczne portrety. Czołowymi niemieckimi rzeźbiarzami byli w tamtym okresie to Wit Stwosz, Tilman Riemenschneider oraz Peter Vischer starszy^[195].

W okresie baroku i rokoko niemiecka sztuka była zbliżona do twórczości artystów z innych części świata, choć na terenie państwa działało wielu artystów z różnych pokoleń^[196]. Wielu zagranicznych malarzy przebywało wtedy w Niemczech, na dworach książąt, m.in.: Bernardo Bellotto w Dreźnie oraz Giovanni Battista Tiepolo, który trzy lata spędził na malowaniu Rezydencji w Würzburgu. Niemieccy artyści często pracowali natomiast za granicą, a wśród nich: Johann Liss w Wenecji, a także Joachim von Sandrart i Ludolf Backhuysen w Holandii^[197].

Wędrowiec nad morzem mgły Caspara Davida Friedricha

Neoklasycyzm pojawił się w Niemczech wcześniej niż we Francji, a jego głównymi twórcami byli tam Anton Raphael Mengs, holenderski malarz Asmus Jacob Carstens oraz rzeźbiarz Johann Gottfried Schadow. Daniel Chodowiecki, urodzony w Gdańsku, identyfikujący się jako Polak, choć umiący mówić jedynie po niemiecku i francusku, tworzył głównie sceny rodzajowe^[196], a szwajcarskiego pochodzenia Anton Graff zasłynął jako twórca portretów. Rodzina Zick wsławiła się malowaniem barokowych stropów^[197], a Bracia Asam oraz Johann Baptist Zimmermann wraz z bratem, dekorowali wnętrza kościołów i pałaców^[198].

Jednym z najważniejszych twórców niemieckiego romantyzmu był natomiast Caspar David Friedrich, który malował pejzaże z wyraźnym północnym charakterem. Ponadto na jego obrazach postacie są zazwyczaj odwrócone do odbiorcy plecami^[197]. W okresie tym tworzyli także np.: Philipp Otto Runge oraz Adrian Ludwig Richter, pamiętany ze względu na swoje portrety. Na przełomie XVIII i XIX wieku wykształciły się także inne nurty w sztuce: ruch Nazareńczyków, do którego należeli m.in.: Friedrich Wilhelm von Schadow oraz Peter von Cornelius, a także szkoła düsseldorfska, do której należeli malarze tworzący pejzaże^[196]. W XIX wieku, w stylu biedermeier tworzył Carl Spitzweg, a Adolph Menzel ukazywał na swoich dziełach pruskie sukcesy militarne. Głównym przedstawicielem akademizmu był Carl Theodor von Piloty wraz ze swoimi uczniami: Hansem Makartem, Franzem von Lenbach, Franzem von Defregger, Gabrielem von Max oraz Eduardem von Grützner. Berlińską secesję reprezentował np. Max Liebermann, a symbolizm Franz von Stuck i Max Klinger^[199].

W XX wieku wykształciły się w Niemczech dwie grupy ekspresjonistów: Die Brücke, utworzona w Dreźnie w 1905 r., tworzona przez takich twórców, jak Fritz Bleyl, Erich Heckel, Ernst Ludwig Kirchner i Karl Schmidt-Rottluff, oraz powstała w Monachium w 1911 r. grupa Błękitny Jeździec, złożona np. z Wassiliego Kandinskiego, Franza Marca, Augusta Macke czy Aleksieja Jawlensky^[199]. Na początku XX wieku bardzo popularne stało się w malarstwie tworzenie obrazów o charakterze groteskowym. Do najważniejszych niemieckich przedstawicieli tego nurtu można zaliczyć Georga Grosza, Otto Dixa oraz Maxa Beckmanna. W Berlinie rozwijał się dadaizm, którego reprezentowali Kurt Schwitters i Hannah Höch^[200]. Max Ernst zasłynął jako surrealista, a Paul Klee i Lyonel Feininger jako kubiści. W realizmie magicznym tworzyli Anton Räderscheidt, Georg Schrimpf, Alexander Kanoldt oraz Carl Grossberg^[199].

W okresie nazizmu w Niemczech sztuka nowoczesna została zakazana jako sztuka wynaturzona. W wyniku konfliktów z rządem, wielu artystów wyemigrowało z kraju, głównie do Stanów Zjednoczonych, ale także np. do Szwajcarii^[199].

Po wojnie w Niemczech rozwinął się neoekspresjonizm, którego reprezentowali: Georg Baselitz, Anselm Kiefer, Jörg Immendorff, A.R. Penck, Markus Lüpertz i Rainer Fetting. Twórcami sztuki konceptualnej byli: Bernd i Hilla Becher, Hanne Darboven, Hans-Peter Feldmann, Hans Haacke oraz Charlotte Posenenske^[201]. Najwybitniejszym przedstawicielem performance był Joseph Beuys, a Wolf Vostell jest znany ze swoich instalacji^[202].

Architektura |

 Osobny artykuł: Architektura barokowa w Niemczech.

Film |

Złoty niedźwiedź, główna nagroda festiwalu w Berlinie

Niemieckie kino powstało w pierwszych latach istnienia filmu i odegrało dużą rolę w jego rozwoju. Na przykład bracia Max i Emil Skladanowsky wynaleźli bioskop, rodzaj projektora, zaprezentowany 1 listopada 1895 r., czyli niemalże dwa miesiące przed pierwszym pokazem francuskich braci Lumière^[203]. Na wczesne kino niemieckie duży wpływ mieli ekspresjoniści, tacy jak Robert Wiene czy Friedrich Wilhelm Murnau. Reżyserowany przez Fritza Langa film Metropolis z 1927 r. jest uznawany jako pierwszy film science-fiction. W 1930 r. austriacko-amerykański reżyser Josef von Sternberg wyreżyserował pierwszy istotny niemieckojęzyczny film z dźwiękiem^[204].

W latach 70. i 80. XX wieku twórcy filmowi, tacy jak Volker Schlöndorff, Werner Herzog, Wim Wenders oraz Rainer Werner Fassbinder wynieśli niemieckie kino do poziomu międzynarodowego^[205]. Cykliczne ceremonie rozdania Europejskich Nagród Filmowych odbywają się co roku w Berlinie, siedzibie Europejskiej Akademii Filmowej, a Międzynarodowy Festiwal Filmowy w Berlinie, mający miejsce każdego roku od 1951, jest jednym z najbardziej prestiżowych światowych festiwali filmowych^[206].

Również w XXI wieku wiele niemieckich filmów osiągnęło sukces międzynarodowy, a wśród nich Nigdzie w Afryce (2001), Eksperyment (2001), Good bye, Lenin! (2003), Głową w mur (2004), Pachnidło (2006), Baader-Meinhof (2008), Biała wstążka (2009), Pandorum (2009), Soul Kitchen (2009), Safari (2010) czy Atlas chmur (2012). Oscar dla najlepszego filmu nieanglojęzycznego produkcje niemieckie zdobyły trzykrotnie. Były to: Blaszany bębenek w 1979 r., Nigdzie w Afryce w 2002 r. oraz Życie na podsłuchu w 2007 r^[207].

Teatr |

• Bertolt Brecht

Niemcy są państwem mającym największe zagęszczenie teatrów operowych.

 Zobacz też kategorię: Teatry w Niemczech.

Kuchnia |

Weißwurst i Brezel

 Osobny artykuł: Kuchnia niemiecka.

Typowo niemiecka kuchnia zanika, a rosną wpływy kuchni innych krajów. Jako pierwsza zdobyła niemieckie podniebienia kuchnia włoska, która przybyła tam z początkiem lat 1960. wraz z włoskimi „Gastarbeiterami”. Potrawy takie jak pizza i pasta są dziś bardziej popularne niż dawniej typowy zestaw: ziemniaki, kiszona kapusta, marynowana pieczeń. Popularna jest również kuchnia grecka, kuchnia chińska i kuchnia turecka, ta ostatnia reprezentowana jest przez tysiące małych barów „fast food” zwanych w Niemczech Imbiss i potrawy jak np. Döner, oprócz tego można w niemieckich miastach znaleźć prawie wszystkie egzotyczne restauracje włącznie z rosyjskimi, tajskimi, polskimi i japońskimi, w tym barami sushi. Najmocniejszą pozycję tradycyjna niemiecka kuchnia zachowała w małych miastach i osadach.

W odżywianiu Niemców dużą rolę pełni chleb. Uważa się, że Niemcy są państwem, w którym istnieje najwięcej różnych gatunków chleba. Kuchnia niemiecka jest bardzo pożywna, królują w niej ziemniaki i wieprzowina. Mięsa wieprzowego używa się do wyrobu kiełbasy (Wurst), która jest nie tylko popularną przekąską, ale i podstawowym elementem kuchni. W Bawarii są, np. specjalne Wurstküchen (kuchnie kiełbasowe).

Mięso w kuchni niemieckiej proponuje się w bardzo różnorodnej postaci – peklowana i wędzona pieczeń wieprzowa (Kassler), pieczeń (Schweinebraten). Dodatkiem do mięsa są najczęściej ziemniaki smażone, gotowane lub np. w postaci sałatki ziemniaczanej (Kartoffelsalat).

W północnych Niemczech w menu można znaleźć bogaty wybór świeżych ryb, wśród których najbardziej popularny jest dorsz. Kapusta to kolejny popularny składnik – odmianę zieloną kisi się jako Sauerkraut, natomiast czerwoną gotuje się z jabłkami, co daje Apfelrotkohl.

Kluski zwane Spätzle i Maultaschen są typowymi składnikami kuchni Szwabii.
Golonka (Schweinehaxe) to także niemiecki przysmak, szczególnie nie może jej zabraknąć na bawarskim święcie piwa, bo piwo to narodowy napój Niemców oraz dodatek do wielu potraw. Popularne są także niemieckie wina reńskie i mozelskie. Zupy niemieckie są ciężkie i zawiesiste (Eintopf), najczęściej z dodatkiem fasoli lub grochu.

W Niemczech istnieje ponad 300 gatunków chleba i ponad 6 tysięcy gatunków piwa. Podczas Oktoberfest padają „rekordy piwne” – w Europie jedynie Czesi piją więcej piwa w przeliczeniu na jednego mieszkańca. Kawa w Niemczech cieszy się znacznie większym uznaniem niż herbata.

Sport |

Reprezentacja Niemiec w piłce nożnej

Mecz Borussia Dortmund – FC Schalke 04 w rozgrywkach Bundesligi

 Osobne artykuły: Niemcy na letnich igrzyskach olimpijskich i Niemcy na zimowych igrzyskach olimpijskich.

27 milionów Niemców jest członkami klubów sportowych, a dodatkowe dwanaście milionów uprawia sport indywidualnie^[208]. Piłka nożna jest najbardziej popularną dyscypliną sportu. Z ponad 6,3 milionem oficjalnych członków, Niemiecki Związek Piłki Nożnej (Deutscher Fußball-Bund) jest największą tego typu organizacją na świecie^[208]. Bundesliga, najwyższy poziom rozgrywek w niemieckiej piłce nożnej, jest najpopularniejszą ligą sportową w kraju i odnotowuje drugą największą na świecie frekwencję podczas meczów jakichkolwiek lig sportowych na świecie.

Reprezentacja Niemiec w piłce nożnej czterokrotnie zdobyła puchar mistrzostw świata (1954, 1974, 1990, 2014) i trzykrotnie puchar mistrzostw Europy (1972, 1980, 1996); Niemcy były organizatorem mistrzostw świata w 1974 i 2006 i mistrzostw Europy w 1988. Najbardziej znanymi piłkarzami pochodzącymi z Niemiec są Franz Beckenbauer, Gerd Müller, Jürgen Klinsmann, Lothar Matthäus oraz Oliver Kahn. Poza tym, w Niemczech popularne są także piłka ręczna, siatkówka, koszykówka, hokej na lodzie oraz tenis^[208].

Niemcy są także jednym z czołowych państw w sportach motorowych. Konstruktorzy, tacy jak BMW i Mercedes są istotnymi producentami samochodów używanych podczas wyścigów samochodowych. Ponadto firma Porsche wygrała wyścig 24h Le Mans, trwający dobę wyścig we Francji, szesnaście razy, natomiast Audi zwyciężyło 11 razy. Kierowca prestiżowego cyklu Formuły 1 Michael Schumacher ustanowił podczas swojej kariery wiele rekordów w sportach motorowych, wygrywając najwięcej wyścigów i Pucharów Świata w historii. Jest także jednym z najbogatszych sportowców^[209].

Niemieccy sportowcy regularnie osiągają bardzo wysokie wyniki podczas Igrzysk olimpijskich. Są sklasyfikowani na trzecim miejscu w klasyfikacji medalowej wszech czasów, łącząc wyniki Niemiec Wschodnich i Niemiec Zachodnich. Podczas Letnich Igrzysk Olimpijskich w 2012 roku, Niemcy zakończyli rywalizację na szóstej pozycji w klasyfikacji medalowej^[210], podczas gdy na Zimowych Igrzyskach Olimpijskich w 2010 roku zajęli w niej drugie miejsce^[211]. Niemcy organizowały letnie igrzyska olimpijskie dwukrotnie, w Berlinie w 1936 roku oraz w Monachium w 1972 r. Ponadto Garmisch-Partenkirchen gościło zimowe igrzyska w 1936 r.

Ciekawostki |

• Z Niemiec wywodzi się zwyczaj strojenia choinki^[212].


• Ponad 20 mln mieszkańców Niemiec (ok. 25%) to emeryci i renciści^[213].


• Ponad 16 mln mieszkańców Niemiec (ok. 20%) to osoby z tłem migracyjnym (Personen mit Migrationshintergrund), z których 7,4 mln nie posiada niemieckiego obywatelstwa^[214].


• Schrottwichteln to niemiecki zwyczaj polegający na wzajemnym obdarowywaniu znajomych, bliskich, rodziny bublami, rupieciami lub rzeczami, które znudziły się pierwotnemu właścicielowi. Zwyczaj ten jest praktykowany podczas świąt Bożego Narodzenia^[215].

Zobacz też |

Zobacz portal z wiadomościami w serwisie Wikinews na temat Niemcy

• cesarze niemieccy


• lista feldmarszałków niemieckich


• Federalne Ministerstwo Gospodarki i Technologii RFN

Uwagi |

Przypisy |

Linki zewnętrzne |

Informacje w projektach siostrzanych

Multimedia w Wikimedia Commons

Teksty źródłowe w Wikiźródłach

Cytaty w Wikicytatach

Wiadomości w Wikinews

Informacje w Wikipodróżach

 Wikimedia Atlas: Niemcy – wikiatlas z mapami w Wikimedia Commons

• Urzędy państwowe
  
  
  
  • 
    Rząd Federalny (niem.)
    
  
  
  • 
    Prezydent RFN (niem.)
    
  
  
  • 
    Urząd Kanclerski (niem.)
    
  
  
  • 
    Bundestag (niem.)
    
  
  
  • 
    Bundesrat (niem.)
    
  
  
  • 
    resort spraw zagranicznych (Auswärtiges Amt) (niem.)
    
  
  
  
  

p • d • e Państwa Europy Państwa Albania • Andora • Austria • Belgia • Białoruś • Bośnia i Hercegowina • Bułgaria • Chorwacja • Czarnogóra • Czechy • Dania • Estonia • Finlandia • Francja • Grecja • Hiszpania • Holandia • Irlandia • Islandia • Kazachstan • Liechtenstein • Litwa • Luksemburg • Łotwa • Macedonia[1] • Malta • Mołdawia • Monako • Niemcy • Norwegia • Polska • Portugalia • Rosja • Rumunia • San Marino • Serbia • Słowacja • Słowenia • Szwajcaria • Szwecja • Turcja • Ukraina • Watykan • Węgry • Wielka Brytania • Włochy Terytoria zależne Gibraltar (Wielka Brytania) • Guernsey (Wielka Brytania) • Jan Mayen (Norwegia) • Jersey (Wielka Brytania) • Svalbard (Norwegia) • Wyspa Man (Wielka Brytania) • Wyspy Owcze (Dania) Podmioty o ograniczonym uznaniu międzynarodowym Naddniestrze[2] • Kosowo[3] ↑ Państwo o nazwie będącej przedmiotem sporu (patrz: spór o użycie nazwy Macedonia). ↑ Naddniestrzańska Republika Mołdawska nie jest uznawana przez żadne w pełni suwerenne państwo. ↑ Republika Kosowa jednostronnie ogłosiła niepodległość, która jest uznawana przez 112 ze 193 państw członkowskich ONZ. Obecnie działa tam specjalna misja Unii Europejskiej – EULEX.

p • d • e Państwa alpejskie  Austria •  Francja •  Liechtenstein •  Monako •  Niemcy •  Słowenia •  Szwajcaria •  Węgry •  Włochy

Członkostwo w organizacjach międzynarodowych p • d • e Państwa G7 Francja • Japonia • Kanada • Niemcy • Stany Zjednoczone • Wielka Brytania • Włochy • Unia Europejska (dodatkowa reprezentacja) p • d • e Unia Europejska Państwa członkowskie Austria • Belgia • Bułgaria • Chorwacja • Cypr • Czechy • Dania • Estonia • Finlandia • Francja • Grecja • Hiszpania • Holandia • Irlandia • Litwa • Luksemburg • Łotwa • Malta • Niemcy • Polska • Portugalia • Rumunia • Słowacja • Słowenia • Szwecja • Węgry • Wielka Brytania • Włochy Terytoria specjalne wchodzące w skład Unii na podst. art. 349 TFUE Azory (port.) • Gujana Francuska (fr.) • Gwadelupa (fr.) • Madera (port.) • Majotta (fr.) • Martynika (fr.) • Reunion (fr.) • Saint-Martin * (fr.) • Wyspy Kanaryjskie (hiszp.) Oficjalni kandydaci Albania • Czarnogóra • Islandia • Macedonia • Serbia • Turcja Potencjalni i stowarzyszeni kandydaci Bośnia i Hercegowina • Gruzja • Kosowo • Mołdawia • Ukraina Terytoria, które wchodziły w skład EWG/UE Algieria (1958-1962 jako de iure część Francji) • Grenlandia (1973-1985) • Saint-Pierre i Miquelon (1976-1985 jako departament zamorski Francji) • Saint-Barthélemy ** (1.12.2009-31.12.2011) * do 22 lutego 2007 wchodził w skład UE jako integralna część Gwadelupy, ponownie jako część Unii od 1 grudnia 2009 ** do 22 lutego 2007 wchodził w skład UE jako integralna część Gwadelupy Portal:Unia Europejska • Wikiprojekt:Unia Europejska p • d • e Strefa euro Członkowie UGiW i UE Austria • Belgia • Cypr • Estonia • Finlandia • Francja • Grecja • Hiszpania • Holandia • Irlandia • Litwa • Luksemburg • Łotwa • Malta • Niemcy • Portugalia • Słowacja • Słowenia • Włochy Członkowie UGiW spoza UE Andora • Monako • San Marino • Watykan Pozostałe państwa i terytoria spoza UE Czarnogóra • Kosowo p • d • e Rada Europy Państwa członkowskie Albania • Andora • Armenia • Austria • Azerbejdżan • Belgia • Bośnia i Hercegowina • Bułgaria • Chorwacja • Cypr • Czarnogóra • Czechy • Dania • Estonia • Finlandia • Francja • Grecja • Gruzja • Hiszpania • Holandia • Irlandia • Islandia • Liechtenstein • Litwa • Luksemburg • Łotwa • Macedonia • Malta • Mołdawia • Monako • Niemcy • Norwegia • Polska • Portugalia • Rosja • Rumunia • San Marino • Serbia • Słowacja • Słowenia • Szwajcaria • Szwecja • Turcja • Ukraina • Węgry • Wielka Brytania • Włochy Kandydaci Białoruś Obserwatorzy Izrael • Japonia • Kanada • Meksyk • Stany Zjednoczone • Stolica Apostolska p • d • e Organizacja Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie (OBWE) Albania • Andora • Armenia • Austria • Azerbejdżan • Białoruś • Belgia • Bośnia i Hercegowina • Bułgaria • Chorwacja • Cypr • Czechy • Czarnogóra • Dania • Estonia • Finlandia • Francja • Gruzja • Grecja • Holandia • Hiszpania • Irlandia • Islandia • Kanada • Kazachstan • Kirgistan • Liechtenstein • Litwa • Luksemburg • Łotwa • Macedonia • Malta • Mołdawia • Monako • Niemcy • Norwegia • Polska • Portugalia • Rosja • Rumunia • San Marino • Serbia • Słowacja • Słowenia • Stany Zjednoczone • Szwajcaria • Szwecja • Tadżykistan • Turcja • Turkmenistan • Ukraina • Uzbekistan • Węgry • Wielka Brytania • Włochy p • d • e Rada Państw Morza Bałtyckiego Członkowie Dania • Estonia • Finlandia • Islandia • Litwa • Łotwa • Niemcy • Norwegia • Polska • Rosja • Szwecja Obserwatorzy Belgia • Francja • Hiszpania • Holandia • Komisja Europejska • Rumunia • Słowacja • Stany Zjednoczone • Ukraina • Wielka Brytania • Włochy p • d • e Organizacja Traktatu Północnoatlantyckiego Państwa członkowskie Albania • Belgia • Bułgaria • Czarnogóra • Chorwacja • Czechy • Dania • Estonia • Francja • Grecja • Hiszpania • Holandia • Islandia • Kanada • Litwa • Luksemburg • Łotwa • Niemcy • Norwegia • Polska • Portugalia • Rumunia • Słowacja • Słowenia • Stany Zjednoczone • Turcja • Węgry • Wielka Brytania • Włochy Kandydaci Bośnia i Hercegowina • Macedonia Potencjalni kandydaci Finlandia • Gruzja • Serbia • Szwecja • Ukraina Struktura Rada Północnoatlantycka • Grupa Planowania Nuklearnego • Sekretarz Generalny • Sekretariat Międzynarodowy • Zgromadzenie Parlamentarne • Komitet Wojskowy • Międzynarodowy Sztab Wojskowy p • d • e Światowa Organizacja Handlu (WTO) Albania • Angola • Antigua i Barbuda • Arabia Saudyjska • Argentyna • Armenia • Australia • Bahrajn • Bangladesz • Barbados • Belize • Benin • Boliwia • Botswana • Brazylia • Brunei • Burkina Faso • Burundi • Chile • Chiny • Czad • Czarnogóra • Demokratyczna Republika Konga • Dominika • Dominikana • Dżibuti • Egipt • Ekwador • Eswatini • Fidżi • Filipiny • Gabon • Gambia • Ghana • Grenada • Gruzja • Gujana • Gwatemala • Gwinea • Gwinea Bissau • Haiti • Honduras • Hongkong • Indie • Indonezja • Islandia • Izrael • Jamajka • Japonia • Jordania • Kambodża • Kamerun • Kanada • Katar • Kazachstan • Kenia • Kirgistan • Kolumbia • Kongo • Korea Południowa • Kostaryka • Kuba • Kuwejt • Lesotho • Liechtenstein • Macedonia • Madagaskar • Makau • Malawi • Malediwy • Malezja • Mali • Maroko • Mauretania • Mauritius • Meksyk • Mjanma • Mołdawia • Mongolia • Mozambik • Namibia • Nepal • Niger • Nigeria • Nikaragua • Norwegia • Nowa Zelandia • Oman • Pakistan • Panama • Papua-Nowa Gwinea • Paragwaj • Peru • Południowa Afryka • Republika Środkowoafrykańska • Republika Zielonego Przylądka • Rwanda • Rosja • Saint Kitts i Nevis • Saint Lucia • Saint Vincent i Grenadyny • Salwador • Senegal • Sierra Leone • Singapur • Sri Lanka • Stany Zjednoczone • Surinam • Szwajcaria • Tanzania • Tajlandia • Tajwan • Togo • Tonga • Trynidad i Tobago • Tunezja • Turcja • Uganda • Ukraina • Urugwaj • Wenezuela • Wietnam • Wybrzeże Kości Słoniowej • Wyspy Salomona • Zambia • Zimbabwe • Zjednoczone Emiraty Arabskie • Unia Europejska, w tym poszczególne państwa członkowskie: Austria • Belgia • Bułgaria • Chorwacja • Cypr • Czechy • Dania • Estonia • Finlandia • Francja • Grecja • Hiszpania • Holandia • Irlandia • Litwa • Luksemburg • Łotwa • Malta • Niemcy • Polska • Portugalia • Rumunia • Słowacja • Słowenia • Szwecja • Węgry • Wielka Brytania • Włochy p • d • e Organizacja Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (OECD) Państwa członkowskie Australia • Austria • Belgia • Chile • Czechy • Dania • Estonia • Finlandia • Francja • Grecja • Hiszpania • Holandia • Irlandia • Islandia • Izrael • Japonia • Kanada • Korea Południowa • Litwa • Luksemburg • Łotwa • Meksyk • Niemcy • Norwegia • Nowa Zelandia • Polska • Portugalia • Słowacja • Słowenia • Stany Zjednoczone • Szwajcaria • Szwecja • Turcja • Węgry • Wielka Brytania • Włochy • Unia Europejska (Komisja Europejska bierze udział w pracach OECD) Kandydaci Kolumbia • Kostaryka • Rosja Obserwatorzy Tajwan Współpracujący Brazylia • Chiny • Indie • Indonezja • Południowa Afryka Organizacje afiliowane Międzynarodowa Agencja Energetyczna • Agencja Energii Nuklearnej • Europejska Konferencja Ministrów Transportu • Klub Sahelu p • d • e Państwa G4 Niemcy • Brazylia • Indie • Japonia p • d • e Państwa G6 Państwa członkowskie  Francja •  Hiszpania •  Niemcy •  Polska •  Wielka Brytania •  Włochy Kandydaci do G6  Rumunia p • d • e Grupa 20 najważniejszych gospodarek światowych  Arabia Saudyjska •  Argentyna •  Australia •  Brazylia •  Chiny •  Francja •  Indie •  Indonezja •  Japonia •  Kanada •  Korea Południowa •  Meksyk •  Niemcy •  Południowa Afryka •  Rosja •  Stany Zjednoczone •  Turcja •  Unia Europejska •  Wielka Brytania •  Włochy p • d • e Trójkąt Kaliningradzki  Niemcy •  Polska •  Rosja p • d • e Trójkąt Weimarski  Francja •  Niemcy •  Polska