Cfrtjryk

Pod pojęciem depozytu (z łac. depositum rodzaj nijaki od depositus imiesłów od deponere 'odłożyć', de- 'od-' i ponere 'ustawić, położyć')^[1] funkcjonuje szereg instytucji odgrywających w prawie dość istotną rolę. W skrytce bankowej można przechować w postaci bankowego depozytu wartościowego lub rzeczowego na przykład różne kosztowności jak również dokumenty czy nawet klucze^[2].

Umowa przechowania |

Terminem tym określa się umowę przechowania. W umowie tej przechowawca (depozytariusz) zobowiązuje się zachować za wynagrodzeniem lub bez wynagrodzenia w stanie niepogorszonym rzecz ruchomą oddaną mu przez składającego (deponenta) na przechowanie. Przykładem tej umowy może być pozostawienie samochodu na parkingu strzeżonym, umieszczenie bagażu w przechowalni dworca, oddanie wierzchniego okrycia w szatni. Do zawarcia umowy konieczne jest wydanie rzeczy. Od tej chwili powstają odpowiednie obowiązki przechowawcy i składającego rzecz.

Przechowawca |

Przechowawca jest przede wszystkim zobowiązany do przechowywania rzeczy w taki sposób, do jakiego się zobowiązał, a w wypadku braku umowy w tym względzie – w taki sposób, jaki wynika z właściwości przechowywanej rzeczy i z okoliczności. Bez zgody składającego nie wolno mu używać rzeczy, chyba że jest to konieczne do jej zachowania w stanie niepogorszonym. Powinien przechowywać rzecz w miejscu i w sposób określony w umowie, chyba że zmiana w tym zakresie jest konieczna dla ochrony rzeczy przed utratą lub uszkodzeniem. Nie może oddać rzeczy na przechowanie innej osobie, chyba że jest zmuszony do tego przez okoliczności.

Składający |

Składający rzecz ma natomiast obowiązek zapłaty wynagrodzenia, o ile umowa jest odpłatna. Powinien on także zwrócić przechowawcy wydatki, które ten poniósł w celu należytego przechowania rzeczy. Umowa przechowania nie wymaga szczególnej formy. Czasem połączona jest z wydaniem znaku legitymacyjnego (kwitu, żetonu, numerka itp.), który stanowi symboliczne potwierdzenie prawa do oddanej na przechowanie rzeczy. Istotny element tej umowy, a mianowicie przechowanie, jest także elementem składowym innych umów, np. najmu, komisu, przewozu. Obowiązek przechowania może występować także w umowach o świadczenie usług wykonywanych przez lekarzy, adwokatów, zakłady fryzjerskie, kosmetyczne, gastronomiczne. W sytuacjach tych najczęściej chodzi o pozostawioną odzież, a do zawarcia umowy przechowania dochodzi z reguły w sposób dorozumiany. Identyczna sytuacja występuje w zakładach pracy, gdzie pracownik musi złożyć odzież wierzchnią, aby wykonywać pracę.

Depozyt nieprawidłowy |

Oprócz klasycznego depozytu (umowy przechowania) funkcjonuje także depozyt nieprawidłowy (łac. depositum irregulare). W stosunku tym przechowawcy przysługuje prawo rozporządzania oddanymi mu na przechowanie pieniędzmi albo innymi rzeczami oznaczonymi tylko co do gatunku. Art. 845 k.c. nakazuje odpowiednio stosować przepisy o pożyczce. Depozyt nieprawidłowy może wynikać bądź z przepisów prawa, bądź z okoliczności. Składający do depozytu nieprawidłowego może żądać w każdym czasie zwrotu rzeczy oddanej w przechowanie w miejscu, gdzie rzecz miała być przechowywana.

Depozyt sądowy |

O depozycie można mówić w znaczeniu depozytu sądowego. Depozytem w sądzie mogą być pieniądze, dokumenty, papiery wartościowe, poręczenia majątkowe, dowody rzeczowe, przedmioty złożone lub zatrzymane w postępowaniu karnym. W przypadkach określonych w ustawach możliwe jest złożenie przedmiotu do depozytu sądowego przez dłużnika lub uprawniony organ. Wyróżnić tu można, za Sądem Najwyższym, dwa rodzaje depozytów:

• depozyty składane jako przedmiot świadczenia w celu zwolnienia się z wykonania zobowiązania,


• depozyty składane i pozostawiane wskutek potrzeb i dla celów postępowania (np. karnego, egzekucyjnego).

Jeśli chodzi o tę pierwszą kategorię, to należy stwierdzić, że ważne złożenie przedmiotu świadczenia do depozytu sądowego ma takie same skutki jak spełnienie świadczenia. Jest to uprawnienie dłużnika, które przysługuje mu np. w razie braku wiedzy lub sporu co do osoby wierzyciela, nieznajomości miejsca zamieszkania lub siedziby wierzyciela, zwłoki wierzyciela, odmowy wydania przez wierzyciela pokwitowania.

Jeśli chodzi o drugą kategorię, to do depozytu mogą być złożone np. rzeczy zatrzymane w postępowaniu karnym, co do których powstaje wątpliwość, komu należy je wydać, rzeczy ruchome odebrane przez komornika dłużnikowi podczas nieobecności wierzyciela.

O przejściu na własność państwa przedmiotów nie podjętych z depozytu sądowego orzeka sąd jako organ wymiaru sprawiedliwości.

Inne rodzaje depozytu |

Depozyt występuje w określonych urzędach, instytucjach lub u osób z racji wykonywanych przez nie czynności. Można tu wymienić depozyt urzędu celnego, depozyt urzędu skarbowego, depozyt bankowy, depozyt notarialny, depozyt konsularny.

Do depozytu urzędu celnego mogą trafić zatrzymane lub zajęte towary w celu zabezpieczenia należności celnych. Złożeniu do depozytu urzędu skarbowego podlegają np. papiery wartościowe, zajęte w celu zabezpieczenia należności pieniężnych. W depozycie bankowym można przechowywać przedmioty i papiery wartościowe. Notariusz może przyjąć na przechowanie wszelkiego rodzaju dokumenty oraz papiery wartościowe i pieniądze w związku z dokonywaną w jego kancelarii czynnością. Konsul przyjmuje do depozytu dokumenty, środki płatnicze oraz przedmioty wartościowe, jeżeli jest to niezbędne do ochrony praw i interesów obywateli polskich.

Krajowy Depozyt |

Depozyt występuje w oznaczeniu centralnej instytucji depozytowo-rozliczeniowej, jaką jest Krajowy Depozyt Papierów Wartościowych. Działa on w formie spółki akcyjnej, a do jego zadań należy prowadzenie depozytu papierów wartościowych.

Polega to w szczególności na rejestrowaniu papierów wartościowych dopuszczonych do publicznego obrotu, nadzorowaniu zgodności wielkości emisji z liczbą papierów wartościowych znajdujących się w obrocie, rozliczaniu transakcji zawieranych na rynku regulowanym.

Podstawa prawna |

• Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (Dz.U. z 2018 r. poz. 1025).


• Ustawa z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz.U. z 2018 r. poz. 1360).


• Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks postępowania karnego (Dz.U. z 2018 r. poz. 1987).


• Ustawa z dnia 19 marca 2004 r. – Prawo celne (Dz.U. z 2018 r. poz. 167).


• Ustawa z dnia 17 czerwca 1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (Dz.U. z 2018 r. poz. 1314).


• Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Prawo bankowe (Dz.U. z 2017 r. poz. 1876, z późn. zm.).


• Ustawa z dnia 29 lipca 2005 r. – o obrocie instrumentami finansowymi (Dz.U. z 2017 r. poz. 1768, z późn. zm.).


• Ustawa z dnia 14 lutego 1991 r. – Prawo o notariacie (Dz.U. z 2017 r. poz. 2291).


• Ustawa z dnia 25 czerwca 2015 r. Prawo konsularne (Dz.U. z 2018 r. poz. 2141).


• Ustawa z dnia 18 października 2006 r. o likwidacji niepodjętych depozytów (Dz.U. z 2006 r. nr 208, poz. 1537, z późn. zm.).


• Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 24 września 1965 r. o zasadach i trybie postępowania w sprawach o złożenie przedmiotu świadczenia do depozytu sądowego (Dz.U. z 1965 r. nr 42, poz. 261).


• Rozporządzenie Ministra Rozwoju i Finansów z dnia 22 lutego 2017 r. w sprawie depozytu urzędu celno-skarbowego (Dz.U. z 2017 r. poz. 737).

Przypisy |

Bibliografia |

• 
  Encyklopedia – Prawo nie tylko dla prawników, Bielsko-Biała, Park, 2001 ​ISBN 83-7266-044-1​.


• Art. 835–845 k.c. (Dz.U. z 2018 r. poz. 1025, z późn. zm.)


• Art. 692–694 k.c. (Dz.U. z 2018 r. poz. 1025, z późn. zm.)


• Art. 105 ustawy Ordynacja podatkowa (Dz.U. z 2018 r. poz. 800, z późn. zm.)


• Art. 5 ustawy Prawo bankowe (Dz.U. z 2017 r. poz. 1876, z późn. zm.)


• Art. 79 ustawy Prawo o notariacie (Dz.U. z 2017 r. poz. 2291)


• Art. 23 Prawa konsularnego (Dz.U. z 2018 r. poz. 2141)