Pensylwania
Pensylwania Commonwealth of Pennsylvania | |||||
| |||||
2. stan od 12 grudnia 1787 | |||||
| |||||
Dewiza: Virtue, Liberty and Independence | |||||
Państwo | Stany Zjednoczone | ||||
Stolica | Harrisburg | ||||
Kod ISO 3166-2 | US-PA | ||||
Gubernator | Tom Wolf (D) | ||||
Powierzchnia | 119 280[1] km² | ||||
Populacja (2017) • liczba ludności | 12 805 537[2] | ||||
• gęstość | 105,80 os./km² | ||||
Strefa czasowa | UTC-05:00 UTC-04:00 | ||||
Języki urzędowe | angielski | ||||
Położenie na mapie USA | |||||
Strona internetowa | |||||
Portal Stany Zjednoczone |
Pensylwania (ang. Pennsylvania, wymowa:/ˌpɛnsɪlˈveɪnjə/ ) – stan w północno-wschodniej części Stanów Zjednoczonych, pomiędzy rzeką Delaware a jeziorem Erie. Pensylwania graniczy od północy z kandyjską prowincją Ontario (poprzez jezioro Erie) oraz ze stanem Nowy Jork, od wschodu w dalszym ciągu z Nowym Jorkiem oraz z New Jersey, od południa z Delaware, Maryland i Zachodnią Wirginią i od zachodu z Ohio[3].
Spis treści
1 Historia
2 Geografia
3 Demografia
4 Zobacz też
5 Przypisy
Historia |
Pierwszymi osadnikami europejskimi na terenie obecnego stanu byli Szwedzi, którzy osiedlili się w 1643 roku. Niedługo potem kolonia przeszła pod władzę Holandii, a następnie Anglii.
Właściwym początkiem historii stanu Pensylwania było przyznanie 4 marca 1681 przez króla angielskiego Karola II prawa do założenia nowej kolonii w okolicach przyszłej Filadelfii dla Williama Penna. Penn, który był kwakrem, chciał założyć kolonię w Ameryce dla swoich współwierców, chcących uciec od prześladowań ich wiary w Anglii. Od jego imienia i łacińskiego słowa sylvania znaczącego lasy bierze się nazwa Pennsylvania czyli Lasy Penna.
Penn żył do 1718 i odegrał ogromną rolę w pierwszych dekadach istnienia kolonii, pomimo że był w Ameryce tylko w latach 1682–1684 i 1699–1701. Król dał mu prawie nieograniczoną władzę w nowej kolonii jako jej właścicielowi, ale Penn wprowadził oświecony system rządów demokratycznych i pełną wolność religii (kwakierska Pensylwania i katolicki Maryland były jedynymi koloniami z pełną wolnością wyznania). Dla porównania inne kolonie angielskie były w tym czasie zdominowane przez system arystokratyczny (w Wirginii) lub rządzone przez teokratów (w Nowej Anglii). Można stwierdzić, że Pensylwania była amerykańską kolebką idei, które w następnym stuleciu doprowadziły do stworzenia Konstytucji Stanów Zjednoczonych opartej na ideałach oświecenia, spisanej właśnie w Filadelfii w 1787 roku.
W 1755 roku większość ludności Pensylwanii stanowili Szkoci i Niemcy (łącznie 70%), Anglicy pozostawali w mniejszości (30%)[4].
Geografia |
Na mapie Pensylwania ma kształt zbliżony do prostokąta. Jego południowo-wschodni róg prawie dotyka do Atlantyku w okolicach Filadelfii, a północno-zachodni dotyka jeziora Erie. Przez środek stanu przebiegają góry Appalachy. Rzeka Delaware tworzy wschodnią granicę stanu, pozostałe granice to prawie w całości proste linie wzdłuż równoleżnika 39°43′ N (tzw. Linia Masona-Dixona) na południu, 42° N na północy, i wzdłuż południka 80°31′ W na zachodzie (wyjątek to małe odchylenie od prostokąta przy jeziorze Erie). Główne skupiska ludności w stanie to obszar metropolitalny Filadelfii w południowo-wschodniej części stanu i obszar metropolitalny miasta Pittsburgh w zachodniej części stanu.
Demografia |
Pensylwania ma 11 226 966 mieszkańców (2005). Najpowszechniej używanymi językami są:
język angielski – 90,79%,
język hiszpański – 3,52%,
język niemiecki – 0,51%[5].
Religia w 2008 roku:
protestantyzm – 50%
katolicyzm – 29%- bez religii – 13%
judaizm – 2%- pozostali – 6% (m.in.: prawosławie i Świadkowie Jehowy)[6]
Największymi grupami religijnymi w 2010 roku, były[7]:
Kościół katolicki: 3 503 028
Zjednoczony Kościół Metodystyczny: 591 734
Kościół Ewangelicko-Luterański w Ameryce: 501 974
Protestantyzm bezdenominacyjny: 384 912
Kościół Prezbiteriański USA: 241 659
Zjednoczony Kościół Chrystusa: 180 248- Amerykańskie Kościoły Baptystyczne w USA: 138 255
Zbory Boże: 106 689
Judaizm: 102 312
Amisze i mennonici: 100 tys.
Zobacz też |
- język pensylwański
Przypisy |
↑ State Area Measurements and Internal Point Coordinates (ang.). U.S. Census Bureau. [dostęp 2018-04-09].
↑ U.S. Census Bureau QuickFacts: Pennsylvania, www.census.gov [dostęp 2018-01-04] (ang.).
↑ Map of the United States of America (ang.). One World - Nations Online. [dostęp 2018-09-07].
↑ J. Grabowski, Historia Kanady, Warszawa 2001, s. 93.
↑ Modern Language Association. Podane są wszystkie języki używane przez więcej niż 0,5% ogółu ludności.
↑ Religious Affi liation by State in the U.S. str. 100.
↑ thearda.com
|
|
Kontrola autorytatywna (stan USA):
ISNI: 0000 0004 0410 5133
VIAF: 150023893
LCCN: n79022911
GND: 4045103-3
NDL: 00629210
NKC: ge130391
- WorldCat