Pensylwania







Ten artykuł dotyczy stanu w USA. Zobacz też: inne znaczenia tej nazwy.


















































Pensylwania
Commonwealth of Pennsylvania





stan

2. stan od 12 grudnia 1787

ilustracja











Pieczęć

Flaga

Pieczęć

Flaga


Dewiza: Virtue, Liberty and Independence

Państwo

 Stany Zjednoczone

Stolica

Harrisburg
Kod ISO 3166-2
US-PA

Gubernator

Tom Wolf (D)
Powierzchnia
119 280[1] km²
Populacja (2017)
• liczba ludności


12 805 537[2]
• gęstość
105,80 os./km²
Strefa czasowa

UTC-05:00
UTC-04:00
Języki urzędowe

angielski

Położenie na mapie USA
Położenie na mapie

Strona internetowa

Portal Portal Stany Zjednoczone



Piramida wieku


Pensylwania (ang. Pennsylvania, wymowa:/ˌpɛnsɪlˈveɪnjə/ i) – stan w północno-wschodniej części Stanów Zjednoczonych, pomiędzy rzeką Delaware a jeziorem Erie. Pensylwania graniczy od północy z kandyjską prowincją Ontario (poprzez jezioro Erie) oraz ze stanem Nowy Jork, od wschodu w dalszym ciągu z Nowym Jorkiem oraz z New Jersey, od południa z Delaware, Maryland i Zachodnią Wirginią i od zachodu z Ohio[3].




Spis treści






  • 1 Historia


  • 2 Geografia


  • 3 Demografia


  • 4 Zobacz też


  • 5 Przypisy





Historia |


Pierwszymi osadnikami europejskimi na terenie obecnego stanu byli Szwedzi, którzy osiedlili się w 1643 roku. Niedługo potem kolonia przeszła pod władzę Holandii, a następnie Anglii.


Właściwym początkiem historii stanu Pensylwania było przyznanie 4 marca 1681 przez króla angielskiego Karola II prawa do założenia nowej kolonii w okolicach przyszłej Filadelfii dla Williama Penna. Penn, który był kwakrem, chciał założyć kolonię w Ameryce dla swoich współwierców, chcących uciec od prześladowań ich wiary w Anglii. Od jego imienia i łacińskiego słowa sylvania znaczącego lasy bierze się nazwa Pennsylvania czyli Lasy Penna.


Penn żył do 1718 i odegrał ogromną rolę w pierwszych dekadach istnienia kolonii, pomimo że był w Ameryce tylko w latach 1682–1684 i 1699–1701. Król dał mu prawie nieograniczoną władzę w nowej kolonii jako jej właścicielowi, ale Penn wprowadził oświecony system rządów demokratycznych i pełną wolność religii (kwakierska Pensylwania i katolicki Maryland były jedynymi koloniami z pełną wolnością wyznania). Dla porównania inne kolonie angielskie były w tym czasie zdominowane przez system arystokratyczny (w Wirginii) lub rządzone przez teokratów (w Nowej Anglii). Można stwierdzić, że Pensylwania była amerykańską kolebką idei, które w następnym stuleciu doprowadziły do stworzenia Konstytucji Stanów Zjednoczonych opartej na ideałach oświecenia, spisanej właśnie w Filadelfii w 1787 roku.


W 1755 roku większość ludności Pensylwanii stanowili Szkoci i Niemcy (łącznie 70%), Anglicy pozostawali w mniejszości (30%)[4].



Geografia |



National-atlas-pennsylvania.png





Park stanowy Big Pocono


Na mapie Pensylwania ma kształt zbliżony do prostokąta. Jego południowo-wschodni róg prawie dotyka do Atlantyku w okolicach Filadelfii, a północno-zachodni dotyka jeziora Erie. Przez środek stanu przebiegają góry Appalachy. Rzeka Delaware tworzy wschodnią granicę stanu, pozostałe granice to prawie w całości proste linie wzdłuż równoleżnika 39°43′ N (tzw. Linia Masona-Dixona) na południu, 42° N na północy, i wzdłuż południka 80°31′ W na zachodzie (wyjątek to małe odchylenie od prostokąta przy jeziorze Erie). Główne skupiska ludności w stanie to obszar metropolitalny Filadelfii w południowo-wschodniej części stanu i obszar metropolitalny miasta Pittsburgh w zachodniej części stanu.



Demografia |


Pensylwania ma 11 226 966 mieszkańców (2005). Najpowszechniej używanymi językami są:




  • język angielski – 90,79%,


  • język hiszpański – 3,52%,


  • język niemiecki – 0,51%[5].


Religia w 2008 roku:




  • protestantyzm – 50%


  • katolicyzm – 29%

  • bez religii – 13%


  • judaizm – 2%

  • pozostali – 6% (m.in.: prawosławie i Świadkowie Jehowy)[6]


Największymi grupami religijnymi w 2010 roku, były[7]:



 Osobny artykuł: Dove Christian Fellowship.



  • Kościół katolicki: 3 503 028


  • Zjednoczony Kościół Metodystyczny: 591 734


  • Kościół Ewangelicko-Luterański w Ameryce: 501 974


  • Protestantyzm bezdenominacyjny: 384 912


  • Kościół Prezbiteriański USA: 241 659


  • Zjednoczony Kościół Chrystusa: 180 248

  • Amerykańskie Kościoły Baptystyczne w USA: 138 255


  • Zbory Boże: 106 689


  • Judaizm: 102 312


  • Amisze i mennonici: 100 tys.



Zobacz też |


  • język pensylwański


Przypisy |




  1. State Area Measurements and Internal Point Coordinates (ang.). U.S. Census Bureau. [dostęp 2018-04-09].


  2. U.S. Census Bureau QuickFacts: Pennsylvania, www.census.gov [dostęp 2018-01-04]  (ang.).


  3. Map of the United States of America (ang.). One World - Nations Online. [dostęp 2018-09-07].


  4. J. Grabowski, Historia Kanady, Warszawa 2001, s. 93.


  5. Modern Language Association. Podane są wszystkie języki używane przez więcej niż 0,5% ogółu ludności.


  6. Religious Affi liation by State in the U.S. str. 100.


  7. thearda.com











Popular posts from this blog

Morgemoulin

Scott Moir

Souastre