Cfrtjryk

Ten artykuł dotyczy miasta. Zobacz też: inne znaczenia tego słowa.

Kostrzyn
— miasto w gminie miejsko-wiejskiej —
Południowa pierzeja kostrzyńskiego rynku
Herb
Państwo	Polska
Województwo	wielkopolskie
Powiat	poznański
Gmina	Kostrzyn
Aglomeracja	poznańska
Prawa miejskie	1251
Burmistrz	Szymon Matysek
Powierzchnia	7,98 km²
Wysokość	99 m n.p.m.
Populacja (30.06.2016) • liczba ludności • gęstość	9618[1] 1205,3 os./km²
Strefa numeracyjna	(+48) 61
Kod pocztowy	62-025
Tablice rejestracyjne	PZ, POZ
Położenie na mapie gminy Kostrzyn Kostrzyn
Położenie na mapie powiatu poznańskiego Kostrzyn
Położenie na mapie województwa wielkopolskiego Kostrzyn
Położenie na mapie Polski Kostrzyn
52°23′52,51″N 17°13′41,36″E/52,397919 17,228156
TERC (TERYT)	3021084
SIMC	0970885
Urząd miejski ul. Dworcowa 5 62-025 Kostrzyn
Multimedia w Wikimedia Commons
Hasło w Wikisłowniku
Strona internetowa

Kostrzyn (niem. Kostschin) – miasto w województwie wielkopolskim, w powiecie poznańskim, siedziba gminy miejsko-wiejskiej Kostrzyn. Położone 21 km na wschód od Poznania, 32 km od Gniezna, 27 km od Wrześni oraz 20 km od Środy Wielkopolskiej.

Według danych z 31 marca 2011 miasto liczyło 9341 mieszkańców^[2].

Przez miasto przebiega droga ekspresowa S5, droga krajowa nr 92 i linia kolejowa Berlin – Warszawa.

Historia |

Późnogotycki kościół świętych Apostołów Piotra i Pawła

Pierwsze źródła pisane wspominają Kostrzyn w latach 1187–1193, kiedy to miało istnieć tu opole^[3]. Dnia 11 listopada 1251 Przemysł I lokował w Kostrzynie miasto na prawie niemieckim, wzorując się na Rogoźnie. Jest to jedna z najstarszych udokumentowanych lokacji miejskich w Wielkopolsce, wyprzedzająca o 2 lata Poznań^[4]. Wytyczono wówczas zręby układu urbanistycznego miasta z rynkiem i ulicami oraz ustanawiono władze miejskie. Pierwszym wójtem Kostrzyna był Hermann^[3]. W 1218 roku w skład opola kostrzyńskiego wchodziły wsie: Jagodno, Sanniki, Rujsce, Górka, Glinka, Koszuty, Kleszczewo i Czerlejno^[5].

Kostrzyn jest również jednym z najwcześniejszych ośrodków parafialnych w archidiecezji poznańskiej datowanym na XII, a może nawet XI wiek. W 1298 roku na prośbę Jolanty, ksieni klasztoru klarysek w Gnieźnie, miasto i wieś Kostrzyn wraz z patronatem kościoła oraz wsiami Libartowem, Strumianami i Siedlcem zostały nadane temuż zakonowi przez króla Władysława Łokietka^[6]. Prywatne miasto duchowne, własność Klasztoru Klarysek w Gnieźnie, pod koniec XVI wieku leżało w powiecie poznańskim województwa poznańskiego^[7]. Zakon klarysek utrzymał w swoim posiadaniu miasteczko i wsie do końca XVIII wieku, tj. do przejścia Kostrzyna pod panowanie Królestwa Prus. W XVI wieku staraniem klarysek gnieźnieńskich wzniesiono w Kostrzynie obecną murowaną świątynię w stylu późnogotyckim – kościół pod wezwaniem św. app. Piotra i Pawła. W 1602 roku utworzony został dekanat kostrzyński obejmujący 14 parafii.

Na przestrzeni wieków Kostrzyn kilkakrotnie był niszczony przez najazdy wojsk. W 1331 roku miasto zostało spalone przez Krzyżaków. Kostrzyn został poważnie zniszczony w czasie najazdów szwedzkich w 1656 i w 1705 roku, kiedy to między innymi zrujnowane zostały obydwa kościoły. Kolejne wielkie pożary miały miejsce w 1498 roku, 1528 roku, 1580 roku. 16 września 1644 roku miasteczko zostało podpalone przez Andrzeja Przywartego. Spłonęły wówczas ratusz, mielcuch, browar, stodoły i spora część zabudowy Kostrzyna. Miasto nękane bywało również przez zarazy. Podczas jednej z epidemii w 1655 roku zmarło dwustu siedemdziesięciu mieszkańców Kostrzyna. W chwili wkroczenia do miasteczka wojsk pruskich u schyłku XVIII wieku Kostrzyn liczył 771 mieszkańców, w mieście były czynne szkoła, poczta, ratusz, dwa gościńce i cztery wiatraki.

Polscy mieszkańcy miasta aktywnie uczestniczyli w zrywach niepodległościowych XIX i XX wieku. W 1848 roku, podczas Wiosny Ludów, ogłoszono w Kostrzynie niepodległość Polski i zrzucono z budynków orły pruskie. Podczas powstania wielkopolskiego 1918–1919 Kostrzyn zorganizował kompanię oraz pluton powstańczy^[8].

20 października 1939, w ramach Operacji Tannenberg, Niemcy rozstrzelali na rynku 27 wytypowanych wcześniej mieszkańców – głównie nauczycieli, a także lokalnych patriotów i przedstawicieli inteligencji. Czynny udział w wytypowaniu mieszkańców mieli przedstawiciele miejscowej mniejszości niemieckiej.

W walkach o miasto trwających od 31 stycznia do 12 marca 1945 roku poległo 264 żołnierzy z 5 armii uderzeniowej i 8 armii gwardii 1 Frontu Białoruskiego^[9].

18 lipca 1959 roku, przez centrum miasta przejechał Władysław Gomułka wraz z radzieckim przywódcą Nikitą Chruszczowem.

19 listopada 1977 roku odsłonięto na ul. Kościuszki pomnik generała Karola Świerczewskiego^[9].

W latach 1975–1998 miasto administracyjnie należało do województwa poznańskiego.

W czerwcu 2000 roku, Kostrzyn gościł ówczesnego Prezydenta Polski Aleksandra Kwaśniewskiego.

Zabytki i turystyka |

Kościół świętych Apostołów Piotra i Pawła w Kostrzynie - prezbiterium

Krucyfiks w kościele świętych Apostołów Piotra i Pawła w Kostrzynie

Cmentarz w Kostrzynie - kwatera powstańców wielkopolskich i krzyż ku czci pomordowanych przez Niemców w 1939 roku

Kostrzyn Wielkopolski - stacja kolejowa

Odtwórz plik multimedialny

Rynek w Kostrzynie

• Najstarszym zabytkiem jest położony na południe od rynku, późnogotycki kościół pod wezwaniem św. Piotra i Pawła, trzynawowy, spalony podczas wojen szwedzkich, a odbudowany w 1791 r. staraniem klarysek i mieszczan kostrzyńskich, o czym przypomina XVIII-wieczna tablica pamiątkowa wmurowana w mur świątyni^[10]. Resztki zniszczonej wieży rozebrano w 1839 r. Zachowała się również dzwonnica, obecnie odrestaurowana, z przełomu XVIII i XIX wieku z trzema zabytkowymi dzwonami. Na jednym z zabytkowych dzwonów znajduje się łacińska inskrypcja z 1712 roku upamiętniająca odbudowę kościoła po wojnach ze Szwecją: „Co wroga ręka Szwedów zburzyła, szczodrobliwością mieszczan kostrzyńskich zostało odbudowane"^[11].


• Wartość historyczną ma ciąg domków mieszczańskich zlokalizowanych wzdłuż ulicy Średzkiej^{[potrzebny przypis]}, a pochodzących z XVIII wieku (nr 30 i 35) i XIX wieku (nr 2 i 4) oraz dawna szkoła (obecnie Przedszkole miejskie) z 1849 roku, z zabytkowym zegarem.


• Pośrodku Rynku stał dawniej ratusz wzniesiony z drewna i gliny, który spłonął w 1813 r. w trakcie odwrotu wojsk napoleońskich z Rosji. Obecny Rynek zabudowany jest domami piętrowymi przeważnie z przełomu XIX i XX wieku. W Rynku, w otoczeniu secesyjnych kamieniczek, wzniesiono pomnik walki i męczeństwa ku czci kostrzynian zamordowanych przez okupanta niemieckiego w latach 1939-1945. Pomnik odsłonięto w 1968 r.


• Na uwagę zasługuje najstarsza osiemnastowieczna kamienica pod numerem 16, ustawiona szczytem do południowych pierzei.


• Brama Cechowa u wylotu ulicy Kościelnej z godłem miasta i herbem rzemiosł.


• Słup Światowida spełniający rolę drogowskazu, pokazującego drogę na Ostrów Lednicki.


• Budynek dawnej poczty dyliżansowej mieszczącej się przy ulicy Poznańskiej.


• Dworek z początku XIX wieku przy ulicy Kościuszki 33.


• Na cmentarzu parafialnym jest grób powstańca z 1863 r. oraz mogiły powstańców wielkopolskich i pomordowanych w latach okupacji. Stary cmentarz parafialny mieszczący się niegdyś w centrum miasta między obecną Biblioteką miejską im. Kazimiery Iłłakowiczówny a stacją benzynową został zlikwidowany.

Edukacja |

W Kostrzynie przy ul. Piasta 1 znajduje się budynek Szkoły Podstawowej im. Ewarysta Estkowskiego. Od roku 1999 w mieście działało również Gimnazjum im. Rady Europy przy ul. Powstańców Wielkopolskich 28a, które po reformie edukacji w 2017/2018 zostało przekształcone w Szkołę Podstawową nr 2^[12].
W mieście działają także przedszkola, zarówno publiczne jak i prywatne.

Wspólnoty wyznaniowe |

Na terenie Kostrzyna działalność religijną prowadzą:

• 
  Kościół rzymskokatolicki:
  
  
  
  • 
    parafia Świętych Apostołów Piotra i Pawła (kościół farny)
  
  
  • parafia bł. Jolanty
  
  
  
  


• Chrześcijańska Wspólnota Zielonoświątkowa


• 
  Kościół Zielonoświątkowy
  
  • zbór
  
  


• 
  Świadkowie Jehowy:
  
  • zbór^[13]
    
  
  

Zobacz też |

• Kostrzyn Wielkopolski


• Cmentarz żydowski w Kostrzynie


• Kostrzyn nad Odrą

Przypisy |

Linki zewnętrzne |

• 
  Kostrzyn (1) w Słowniku geograficznym Królestwa Polskiego. T. IV: Kęs – Kutno. Warszawa 1883.

p • d • e Miasta województwa wielkopolskiego Miasta powiatowe Chodzież Czarnków Gniezno Gostyń Grodzisk Wielkopolski Jarocin Kalisz Kępno Koło Konin Kościan Krotoszyn Leszno Międzychód Nowy Tomyśl Oborniki Ostrów Wielkopolski Ostrzeszów Piła Pleszew Poznań Rawicz Słupca Szamotuły Śrem Środa Wielkopolska Turek Wągrowiec Wolsztyn Września Złotów Miasta gminne Bojanowo Borek Wielkopolski Buk Chocz Czempiń Czerniejewo Dąbie Dobra Dobrzyca Dolsk Golina Gołańcz Grabów nad Prosną Jaraczewo Jastrowie Jutrosin Kleczew Kłecko Kłodawa Kobylin Kostrzyn Koźmin Wielkopolski Kórnik Krajenka Krobia Krzywiń Krzyż Wielkopolski Książ Wielkopolski Luboń Lwówek Łobżenica Margonin Miejska Górka Miłosław Mikstat Mosina Murowana Goślina Nekla Nowe Skalmierzyce Obrzycko Odolanów Okonek Opalenica Opatówek Osieczna Ostroróg Pniewy Pobiedziska Pogorzela Poniec Przedecz Puszczykowo Pyzdry Rakoniewice Raszków Rogoźno Rydzyna Rychwał Sieraków Skoki Sompolno Stawiszyn Stęszew Sulmierzyce Swarzędz Szamocin Ślesin Śmigiel Trzcianka Trzemeszno Tuliszków Ujście Wieleń Wielichowo Witkowo Wronki Wyrzysk Wysoka Zagórów Zbąszyń Zduny Żerków

p • d • e Gmina Kostrzyn Siedziba gminy: Kostrzyn Miasta Kostrzyn Sołectwa Brzeźno Czerlejnko Czerlejno Drzązgowo Glinka Duchowna Gułtowy Gwiazdowo Iwno Jagodno Siedlec Siedleczek Siekierki Wielkie Skałowo Sokolniki Drzązgowskie Strumiany Tarnowo Trzek Węgierskie Wiktorowo Wróblewo Pozostałe miejscowości Antonin Buszkówiec Chorzałki Glinka Szlachecka Klony Leśna Grobla Libartowo Ługowiny Mikuszyn Rujsca Sanniki Siekierki Małe Sokolniki Klonowskie

p • d • e Powiat poznański Miasta Buk Kostrzyn Kórnik Luboń Mosina Murowana Goślina Pobiedziska Puszczykowo Stęszew Swarzędz Gminy miejskie Luboń Puszczykowo Gminy miejsko-wiejskie Buk Kostrzyn Kórnik Mosina Murowana Goślina Pobiedziska Stęszew Swarzędz Gminy wiejskie Czerwonak Dopiewo Kleszczewo Komorniki Rokietnica Suchy Las Tarnowo Podgórne