Cfrtjryk

Zobacz też: inne znaczenia.

Krzyż Zasługi
Awers oznaki Krzyża Złotego (wersja obecna)
Awers oznaki Krzyża Złotego (wersja z lat 1960–1992)
Baretka Krzyża Brązowego
Ustanowiono	23 czerwca 1923
Wielkość	42 na 42 mm
Powyżej	Krzyż Zasługi z Mieczami Medal Virtus et Fraternitas (po złotym)
Poniżej	Wojskowy Krzyż Zasługi z Mieczami Morski Krzyż Zasługi z Mieczami Lotniczy Krzyż Zasługi z Mieczami
Powiązane	Krzyż Zasługi za Dzielność Krzyż Zasługi z Mieczami
Multimedia w Wikimedia Commons

Krzyż Zasługi – polskie cywilne odznaczenie państwowe, nadawane za zasługi dla Państwa lub obywateli, ustanowione na mocy ustawy^[1] z dnia 23 czerwca 1923^[2] roku i nadawane do chwili obecnej.

Krzyż Zasługi dzieli się na trzy stopnie:

1. Złoty Krzyż Zasługi


2. Srebrny Krzyż Zasługi


3. 
   Brązowy Krzyż Zasługi.

Odmianami Krzyża Zasługi są Krzyż Zasługi za Dzielność i Krzyż Zasługi z Mieczami.

Historia |

1923–1945 |

Krzyż Zasługi początkowo był najwyższym odznaczeniem dla osób cywilnych, które po odzyskaniu przez Polskę niepodległości w 1918 roku wyróżniły się w pracy dla kraju i społeczeństwa, spełniając czyny wychodzące poza zakres ich codziennych obowiązków.

Pierwotnie w każdym stopniu mógł być przyznawany tej samej osobie czterokrotnie, jednak w odstępach czasu nie krótszych niż jeden rok. Przy kolejnym nadaniu Krzyża Zasługi na wstążkę nakładane były metalowe okucia w formie listewki. Złoty Krzyż Zasługi nadawał Prezydent RP na wniosek prezesa Rady Ministrów, na podstawie wniosków poszczególnych ministrów. Srebrny i Brązowy Krzyż Zasługi nadawał Prezes Rady Ministrów, także na podstawie wniosków poszczególnych ministrów. Nadawanie poszczególnych stopni odznaczenia było uzależnione od stopnia służbowego i wojskowego jakie posiadał kandydat. Były też wyjątki od reguły, a świadczy o tym nadanie w 1926 roku Złotego Krzyża Zasługi por. pil. Bolesławowi Orlińskiemu i Srebrnego Krzyża Zasługi sierż. Leonowi Kubiakowi za przelot samolotem na trasie Tokio-Warszawa-Tokio.

Pierwsza zbiorowa dekoracja Krzyżem Zasługi odbyła się z okazji piątej rocznicy odzyskania niepodległości, w dniu święta narodowego 11 listopada 1923 roku. Rozdano wówczas 27 Krzyży Srebrnych i 41 Krzyży Brązowych. Kolejne zbiorowe nadanie odbyło się na początku 1924 roku, a trzecie w dniu 15 marca 1924 roku. Uhonorowanym Krzyżem Zasługi przysługiwało czynne prawo wyborcze do Senatu.

W 1929 roku odznaczeni „winni niezwłocznie wpłacić (indywidualnie, nie zbiorowo) czekiem na konto Prezydium Rady Ministrów, rachunek krzyża zasługi (konto w PKO nr 30.328): 18 zł za złoty krzyż zasługi, 12 zł za srebrny krzyż zasługi i 6 zł za brązowy krzyż zasługi”. Na blankiecie czekowym należało podać nazwisko oraz adres i cel wpłaty. Żołnierze w służbie czynnej otrzymywali krzyże drogą służbową, po uprzednim wpłaceniu należności i przygotowaniu dyplomu^[3].

W 1937 roku określono ścisłe zasady przedstawiania wniosków poszczególnych stopni Krzyża Zasługi, zależnie od posiadanego stopnia służbowego żołnierzy i funkcjonariuszy państwowych, np. do Złotego Krzyża Zasługi mogli być przedstawiani żołnierze w stopniu: marszałek, generał, pułkownik i podpułkownik, a do Srebrnego KZ: major, kapitan, porucznik i podporucznik. Podobne reguły były stosowane do funkcjonariuszy państwowych.

W latach 1923–1939 przyznano 151 034 Krzyże Zasługi. W dwóch ostatnich latach przed wybuchem II wojny światowej liczba nadań Krzyża Zasługi bardzo wzrosła, nadano wówczas 109 252 odznaki, co stanowiło ponad 2/3 wszystkich nadań od 1923 roku.

1944–1992 |

Krzyż Zasługi został przejęty dekretem PKWN z dnia 22 grudnia 1944 roku do systemu odznaczeń Polski Ludowej, następnie potwierdzony w ustawie z dnia 17 lutego 1960 o orderach i odznaczeniach jako odznaczenie, które nadawane jest osobie zasłużonej w pracy zawodowej lub w działalności społecznej. Ustawa nie określała szczegółowych kryteriów jego nadawania. Mógł być nadany również przedsiębiorstwu, zakładowi, instytucji lub jednostce terytorialnej. Zachowano podział krzyża na trzy stopnie. Przyjęto w tym czasie zasadę, że złoty i srebrny krzyż może być nadany dwukrotnie, zaś brązowy tylko raz. Odznaczonym po raz drugi wręcza się odznakę krzyża (zamiast okucia na wstążce). Krzyż nadawany był początkowo przez Prezydium Krajowej Rady Narodowej, następnie przez Prezydenta RP (1947–1952), Radę Państwa (1952–1989) i ponownie Prezydenta RP (po 1989).

Krzyż Zasługi przyznawał również w latach 1940–1989 Rząd Polski na Uchodźstwie, w formie przedwojennej. W tym czasie Krzyżami Zasługi były odznaczani zarówno osoby, jak również organizacje (np. Teatr Polski w Adelajdzie)^[4].

Do aktualnego systemu odznaczeniowego III Rzeczypospolitej, Krzyż Zasługi wszedł na mocy ustawy z dnia 16 października 1992 roku, zastępującej poprzednią ustawę z 1960.

W okresie PRL można go było otrzymać za długą, nieprzerwaną pracę w przemyśle górniczym, hutniczym oraz stoczniowym. Za 5 lat otrzymywało się brązowy, za 10 lat – srebrny, za 25 lat – złoty (dodatkowo w górnictwie za 30 lat można było otrzymać Order Sztandaru Pracy II klasy, a za 35 lat ten sam order I klasy)^{[5][6][7][8][9]}.

W latach 1944–1992 (do końca obowiązywania ustawy z okresu PRL) przyznano 3 541 694 Krzyże Zasługi^[10].

Od 1992 |

W latach 1992–2009 przyznano 49 468 Złotych Krzyży Zasługi, 84 642 Srebrnych Krzyży Zasługi i 97 973 Brązowych Krzyży Zasługi^[10].

Obecne zasady nadawania |

Według ustawy z 1992, Krzyż Zasługi jest nagrodą dla osób, które położyły zasługi dla Państwa lub obywateli spełniając czyny przekraczające zakres ich zwykłych obowiązków, a przynoszące znaczną korzyść Państwu lub obywatelom. Może być nadany także za:

• ofiarną działalność publiczną,


• ofiarne niesienie pomocy oraz działalność charytatywną.

Krzyż Zasługi tego samego stopnia może być nadany tej samej osobie dwukrotnie. Drugie nadanie Krzyża tego samego stopnia ponownie oznacza się przez nałożenie na wstążkę Krzyża okucia w kształcie listewki. Przed nadaniem Krzyża Zasługi wyższego stopnia powinny upłynąć co najmniej 3 lata; odstępstwa są dopuszczalne wyjątkowo. Nadawany jest przez Prezydenta RP.

Opis odznaki |

Legitymacja wydana do Srebrnego Krzyża Zasługi w 1989 roku

Odznaką Krzyża Zasługi jest krzyż równoramienny, zbliżony do krzyża kawalerskiego, o wymiarach 42 na 42 mm, zakończony na rogach ramion kulkami. Odznaka Złotego i Srebrnego Krzyża jest odpowiednio złocona lub srebrzona, zaś ramiona krzyża tych stopni pokryte są czerwoną emalią w obramowaniu, nałożoną na fakturowane podłoże^[a]. Między ramionami krzyża znajdują się pęki promieni (po pięć promieni między dwoma ramionami, środkowy promień jest najdłuższy, a pozostałe maleją w kierunku ramion; na odznace Brązowego KZ pomiędzy ramionami widnieją trzy promienie). W środku krzyża jest okrągła biało emaliowana tarcza (medalion) z umieszczonym na niej monogramem: RP. Tarcza Złotego i Srebrnego Krzyża Zasługi jest w otoku pokrytym czerwoną emalią i w ornamentowanym obramowaniu. Wokół tarczy Brązowego Krzyża Zasługi umieszczony jest wypukły wieniec laurowy, tarcza ta nie jest emaliowana. Rewers krzyża jest gładki. Obramowanie ramion krzyża, pęki promieni, litery na tarczy, ornamentowane obramowanie tarczy i odwrotna strona krzyża są złocone lub srebrzone, w zależności od stopnia odznaczenia. Odznaka Brązowego Krzyża Zasługi jest w całości patynowana na brązowo, bez emalii.

Odznaka Krzyża Zasługi ulegała niewielkim zmianom. Początkowo Krzyż ten różnił się wymiarami 40 na 40 mm. Niektóre krzyże miały na rewersie wybity kolejny numer – numerację stosowano tylko w początkowym okresie nadań. Do roku 1952 odznaka krzyża nie różniła się od odznaki ustalonej w roku 1923. Dopiero po uchwaleniu Konstytucji PRL, od 1960 inicjały RP na białej tarczy środkowej krzyża zostały zastąpione inicjałami: PRL. Zmieniły się wymiary krzyża, które wynosiły od tej pory 42 na 42 mm. W 1992 przywrócono inicjały: RP.

Wstążka krzyża o szerokości 40 mm, ma kolor pąsowy (w II RP wstążka była amarantowa), wzdłuż obu brzegów ma niebieski pionowy pasek szerokości 3 mm. Odznaki złotego lub srebrnego krzyża są zawieszane na wstążce na złotym lub srebrnym wianuszku średnicy 20 mm z liści laurowych, a brązowego krzyża na gładkim kółku.

W latach 1923–1945 i od 1992 roku kolejne nadania Krzyża w tym samym stopniu oznacza się przez nakładane na wstążkę metalowe okucia, w kształcie gładkiej, matowej listewki złoconej, srebrzonej lub patynowanej na brązowo, w zależności od stopnia odznaczenia, szerokości 5 mm z polerowanymi krawędziami. W Polsce Ludowej odznaczani po raz kolejny danym stopniem Krzyża otrzymywali kolejne egzemplarze odznaczenia.

Krzyż Zasługi nosi się na lewej stronie piersi zawieszony na wstążce, w określonej przepisami kolejności.

Baretki |

II RP |

Noszono tylko jedną ogólną baretkę, bez względu na ilość i rodzaj posiadanych stopni Krzyża Zasługi:

Polska Ludowa |

Wprowadzono galoniki dla odróżnienia Krzyża Srebrnego i Złotego. Nie wprowadzono okuć za kolejne nadania. Noszono taką liczbę baretek, ile Krzyży posiadał odznaczony.

Baretki KZ (1960–1992)
Krzyż Złoty	Krzyż Srebrny	Krzyż Brązowy

III RP |

Utrzymano galoniki dla odróżnienia Krzyża Srebrnego i Złotego. Drugie nadanie odznaczenia markuje się na baretce odpowiednim co do barwy, metalowym, pionowym okuciem. Dozwolone jest noszenie tylko jednej baretki, najwyższego posiadanego stopnia.

Baretki KZ (od 1992)
Krzyż Złoty	Krzyż Srebrny	Krzyż Brązowy
nadany dwukrotnie	nadany dwukrotnie	nadany dwukrotnie

Odznaczeni |

 Z tym tematem związana jest kategoria: Odznaczeni Krzyżem Zasługi.

Zobacz też |

• osoby, które odmówiły przyjęcia lub zwróciły ordery i odznaczenia w III Rzeczypospolitej


• Krzyż Zasługi za Dzielność


• Krzyż Zasługi z Mieczami


• Order Zasługi Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej


• Order Zasługi Rzeczypospolitej Polskiej


• Krzyż „Za Zasługi dla ZHP”


• Odznaka harcerska „Za Zasługę”

Uwagi |

Przypisy |

Linki zewnętrzne |

• Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2016-02-15].


• 
  Krzyż Zasługi w serwisie www.prezydent.pl


• Krzyż Zasługi. W: Kazimierz Sejda: Ordery, odznaczenia i medale Rzeczypospolitej Polskiej. Warszawa: 1932, s. 61–63.


• Dekret Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 19 października 1942 r. o zmianie ustawy z dnia 23 czerwca 1923 r. o ustanowieniu „Krzyża Zasługi” (Dz.U. z 1942 r. Nr 9, poz. 19)

p • d • e Falerystyka Rodzaj odznaczenia Order krzyż medal gwiazda odznaka dystynktoria Elementy insygniów Godło łańcuch orderowy gwiazda orderowa rozetka galonik okucie wstęga orderowa Formy zredukowane Cywilna: miniaturka orderowa mundurowa: baretka Lista odznaczeń w Afryce Ameryce Południowej Ameryce Północnej i Środkowej Australii i Oceanii Azji Europie Lista baretek w Afryce Ameryce Południowej Ameryce Północnej i Środkowej Australii i Oceanii Azji Europie organizacjach międzynarodowych Prawo Komisja Heraldyczna kapituła orderu odznaczenie państwowe order domowy order kobiecy polski system orderowo-odznaczeniowy polskie odznaczenia resortowe polskie odznaczenia samorządowe

p • d • e Ordery i odznaczenia państwowe III RP   System orderowo-odznaczeniowy według starszeństwa Ordery Order Orła Białego • Order Wojenny Virtuti Militari (*) • Order Odrodzenia Polski • Order Krzyża Wojskowego • Order Krzyża Niepodległości • Order Zasługi Rzeczypospolitej Polskiej Odznaczenia Krzyż Walecznych (*) • Krzyż Wojskowy • Krzyż Zasługi za Dzielność • Krzyż Zasługi z Mieczami (*) • Krzyż Wolności i Solidarności • Medal Virtus et Fraternitas • Krzyż Zasługi • Wojskowy Krzyż Zasługi z Mieczami • Morski Krzyż Zasługi z Mieczami • Lotniczy Krzyż Zasługi z Mieczami • Wojskowy Krzyż Zasługi • Morski Krzyż Zasługi • Lotniczy Krzyż Zasługi • Medal za Ofiarność i Odwagę • Medal za Długoletnią Służbę • Medal za Długoletnie Pożycie Małżeńskie • Gwiazda Afganistanu • Gwiazda Iraku • Gwiazda Czadu • Gwiazda Konga • Gwiazda Morza Śródziemnego • Gwiazda Załóg Lotniczych • Krzyż Zesłańców Sybiru • Krzyż Wschodni • Krzyż Zachodni • Medal Stulecia Odzyskanej Niepodległości   Dawne odznaczenia wojskowe włączone do systemu odznaczeń państwowych II RP na obczyźnie (**) Krzyż Kampanii Wrześniowej • Krzyż Pamiątkowy Monte Cassino • Medal Lotniczy • Medal Morski • Medal Morski Polskiej Marynarki Handlowej • Medal Wojska Organizacje PPP (***) Krzyż Armii Krajowej • Krzyż Batalionów Chłopskich • Krzyż Narodowego Czynu Zbrojnego RP-PRL 1944–1989 (***) Krzyż Bitwy pod Lenino • Krzyż Czynu Bojowego Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie • Krzyż Oświęcimski • Krzyż Partyzancki • Krzyż za udział w Wojnie 1918–1921 • Medal za Odrę, Nysę, Bałtyk • Medal za Warszawę 1939–1945 • Medal „Za udział w wojnie obronnej 1939” • Śląski Krzyż Powstańczy • Warszawski Krzyż Powstańczy • Wielkopolski Krzyż Powstańczy   Odznaczenia resortowe (ministerialne) III RP PRM Odznaka Honorowa „Za zasługi w zapewnianiu bezpieczeństwa państwa poza granicami RP” • Odznaka Honorowa za Zasługi dla Legislacji • Odznaka honorowa „Za Zasługi dla Wynalazczości” • Medal 100-lecia Odzyskania Niepodległości MSWiA Medal za Zasługi dla Straży Granicznej • Medal za Zasługi dla Policji • Odznaka „Zasłużony Policjant” • Odznaka „Zasłużony dla Ochrony Przeciwpożarowej” • Odznaka Honorowa „Za zasługi w działaniach poza granicami RP” • Odznaka Honorowa za Zasługi dla Samorządu Terytorialnego MON Medal „Siły Zbrojne w Służbie Ojczyzny” • Medal „Za zasługi dla obronności kraju” • Medal Wojska Polskiego • Wojskowa odznaka „Za Rany i Kontuzje” MR Odznaka Honorowa za Zasługi dla Rozwoju Gospodarki RP MSiT Odznaka honorowa „Za Zasługi dla Turystyki” • Odznaka „Za Zasługi dla Sportu” MZ Odznaka „Honorowy Dawca Krwi – Zasłużony dla Zdrowia Narodu” • Odznaka honorowa „Za zasługi dla ochrony zdrowia” • Odznaka „Dawca Przeszczepu” MKiDN Medal „Zasłużony Kulturze Gloria Artis” • Odznaka honorowa „Zasłużony dla Kultury Polskiej” • Odznaka „Za opiekę nad zabytkami” MSZ Odznaka Honorowa „Bene Merito” MEN Medal Komisji Edukacji Narodowej MS Odznaka „Za zasługi w pracy penitencjarnej” MF Odznaka „Zasłużony dla Krajowej Administracji Skarbowej” • Odznaka honorowa „Za Zasługi dla Finansów Publicznych RP” MŚ Odznaka honorowa „Za Zasługi dla Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej” • Odznaka honorowa „Zasłużony dla polskiej geologii” • Odznaka honorowa „Zasłużony dla Leśnictwa” MRiRW Odznaka honorowa „Zasłużony dla Rolnictwa” MGMiŻŚ Odznaka honorowa „Zasłużony Pracownik Morza” MRPiPS Odznaka Honorowa Primus in Agendo ME Odznaka honorowa „Za zasługi dla Energetyki” • Odznaka honorowa „Zasłużony dla Górnictwa RP” • Odznaka honorowa „Zasłużony dla Przemysłu Naftowego i Gazowniczego” MIiB Odznaka honorowa „Za zasługi dla budownictwa” • Odznaka honorowa „Za Zasługi dla Geodezji i Kartografii” • Odznaka honorowa „Zasłużony dla drogownictwa” • Odznaka honorowa „Zasłużony dla Kolejnictwa” • Odznaka honorowa „Zasłużony dla Łączności” • Odznaka honorowa „Zasłużony dla transportu RP” inne organy i urzędy Medal Honorowy za zasługi dla Żandarmerii Wojskowej • Medal „Opiekun Miejsc Pamięci Narodowej” • Medal „Reipublicae Memoriae Meritum” • Medal „Pro Patria” • Odznaka „Weteran Walk o Wolność i Niepodległość Ojczyzny” • Odznaka Honorowa Biura Ochrony Rządu • Odznaka Honorowa imienia gen. Stefana Roweckiego „Grota” • Odznaka honorowa „Działacza opozycji antykomunistycznej lub osoby represjonowanej z powodów politycznych” • Odznaka Honorowa za Zasługi dla Ochrony Pracy • Odznaka Honorowa za Zasługi dla Ochrony Praw Dziecka • Odznaka Honorowa Zasłużonego dla Bezpieczeństwa w Górnictwie • Odznaka honorowa „Za Zasługi dla bankowości RP” • Odznaka honorowa „Za Zasługi dla Ochrony Praw Człowieka” • Odznaka honorowa „Za zasługi dla statystyki RP” • Odznaka honorowa „Zasłużony dla Systemu Badań i Certyfikacji” • Odznaka honorowa „Zasłużony Honorowy Dawca Krwi” • Odznaka „Semper paratus” wycofane Medal za Wybitne Osiągnięcia Sportowe • Odznaka „Zasłużony Mistrz Sportu” • Medal „Pro Memoria” • Odznaka „Zasłużony Działacz Kultury” • Odznaka „Zasłużony dla Służby Celnej” • Odznaka „Za zasługi dla transportu” • Odznaka honorowa „Za wzorową pracę w służbie zdrowia” • Odznaka honorowa „Wzorowy Kierowca” • Odznaka „Wzorowego Sprzedawcy” • Odznaka honorowa „Zasłużony dla Energetyki” • Odznaka honorowa „Zasłużony dla górnictwa” • Odznaka honorowa „Zasłużony dla bankowości” • Odznaka „Za zasługi dla celnictwa” • Odznaka Honorowa za Zasługi dla Skarbowości RP • Odznaka „Za Zasługi dla Obrony Cywilnej” • Odznaka „Za zasługi w zwalczaniu powodzi” Zobacz też: III Rzeczpospolita • Osoby, które odmówiły przyjęcia lub zwróciły ordery i odznaczenia w III Rzeczypospolitej (*) Ordery i odznaczenia nadawane w czasie wojny i do pięciu lat po niej, obecnie wstrzymane (**) Odznaczenia nadawane do 16 października 1992, obecnie nadawanie zakończono (***) Odznaczenia nadawane do 8 maja 1999, obecnie nadawanie zakończono

p • d • e Ordery i odznaczenia państwowe PRL Ordery Order Budowniczych Polski Ludowej Order Odrodzenia Polski Order Virtuti Militari Order Krzyża Grunwaldu Order Sztandaru Pracy Order Zasługi Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej Odznaczenia państwowe Krzyż Zasługi Krzyż Walecznych Medal Zasłużonym na Polu Chwały Krzyż Partyzancki Krzyż Czynu Bojowego Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie Krzyż Bitwy pod Lenino Krzyż Oświęcimski Medal „Za waszą wolność i naszą” Medal „Za udział w wojnie obronnej 1939” Medal „Za udział w walkach w obronie władzy ludowej” Śląski Krzyż Powstańczy Wielkopolski Krzyż Powstańczy Warszawski Krzyż Powstańczy Medal 30-lecia Polski Ludowej Medal 40-lecia Polski Ludowej Medal za Warszawę Medal za Odrę, Nysę, Bałtyk Medal Zwycięstwa i Wolności 1945 Medal Rodła Medal za Ofiarność i Odwagę Medal „Siły Zbrojne w Służbie Ojczyzny” Medal 10-lecia Polski Ludowej Medal za Długoletnie Pożycie Małżeńskie Medal „Za udział w walkach o Berlin” Medal „Za zasługi dla obronności kraju” Odznaki tytułów honorowych „Lotnik Kosmonauta PRL” „Zasłużony dla Kultury Narodowej” „Zasłużony dla Wymiaru Sprawiedliwości PRL” „Zasłużony dla Zdrowia Narodu” „Zasłużony Drukarz PRL” „Zasłużony Energetyk PRL” „Zasłużony Górnik PRL” „Zasłużony Hutnik PRL” „Zasłużony Kolejarz PRL” „Zasłużony Lekarz PRL” „Zasłużony Nauczyciel PRL” „Zasłużony Pilot Wojskowy PRL” „Zasłużony Portowiec PRL” „Zasłużony Rolnik PRL” „Zasłużony Stoczniowiec PRL” Medale i odznaki resortowe Medal Komisji Edukacji Narodowej Medal za Wybitne Osiągnięcia Sportowe Medal „Opiekun Miejsc Pamięci Narodowej” Medal „Siły Zbrojne w Służbie Ojczyzny” Medal „Za udział w walkach o Berlin” Medal „Za zasługi dla obronności kraju” Odznaka Braterstwa Broni Odznaka honorowa dla korespondentów Głównego Urzędu Statystycznego Odznaka honorowa „Odznaka Mistrza” Odznaka honorowa „Wzorowy Kierowca” Odznaka honorowa „Za 1.000 000 km lotu” Odznaka honorowa „Za wzorową pracę w służbie zdrowia” Odznaka honorowa „Za zasługi dla gospodarki przestrzennej” Odznaka honorowa „Za zasługi dla ochrony pracy” Odznaka honorowa „Za Zasługi dla Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej” Odznaka honorowa „Za zasługi dla ochrony zdrowia” Odznaka honorowa „Za zasługi dla oświaty” Odznaka honorowa „Za zasługi dla statystyki PRL” Odznaka honorowa „Zasłużonemu Działaczowi ORMO” Odznaka honorowa „Zasłużony dla bankowości PRL” Odznaka honorowa „Zasłużony dla Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych” Odznaka honorowa „Zasłużony dla gospodarki przestrzennej i komunalnej” Odznaka honorowa „Zasłużony dla górnictwa PRL” Odznaka honorowa „Zasłużony dla Kultury Polskiej” Odznaka honorowa „Zasłużony Pracownik Informacji Naukowo-Technicznej” Odznaka honorowa „Zasłużony Pracownik Morza” Odznaka honorowa „Zasłużony Pracownik Państwowy” Odznaka honorowa „Zasłużony Pracownik Rady Narodowej” Odznaka Przysposobienia Sanitarnego Odznaka Wzorowego Funkcjonariusza Służby Więziennej Odznaka „10 lat w Służbie Narodu” Odznaka „20 lat w Służbie Narodu” Odznaka „400 lat Poczty Polskiej” Odznaka „Budowniczy Huty im. Lenina” Odznaka „Budowniczy Huty Katowice” Odznaka „Budowniczy Nowej Huty” Odznaka „Mistrz Sportu” Odznaka „Na Straży Pokoju” Odznaka „Przodownik Pracy” Odznaka „Przodownik Pracy Socjalistycznej” Odznaka „Przodujący Drogowiec” Odznaka „Przodujący Kolejarz” Odznaka „Racjonalizator Produkcji” Odznaka „Sprawny do Pracy i Obrony” Odznaka „W Służbie Narodu” Odznaka „W Służbie Penitencjarnej” Odznaka „Wzorowego Sprzedawcy” Odznaka „Wzorowy Hodowca” Odznaka „Wzorowy Księgarz” Odznaka „Za opiekę nad zabytkami” Odznaka „Za wzorową pracę w służbie weterynaryjnej” Odznaka „Za zasługi dla celnictwa PRL” Odznaka „Za zasługi dla finansów PRL” Odznaka „Za Zasługi dla Obrony Cywilnej” Odznaka „Za Zasługi dla Ochrony Przeciwpożarowej” Odznaka „Za zasługi dla przemysłu chemicznego” Odznaka „Za zasługi dla rozwoju przemysłu maszynowego” Odznaka „Za zasługi dla transportu PRL” Odznaka „Za zasługi w dziedzinie geodezji i kartografii” Odznaka „Za zasługi w obronie granic PRL” Odznaka „Za zasługi w ochronie porządku publicznego” Odznaka „Za zasługi w zwalczaniu powodzi” Odznaka „Zasłużony dla Energetyki” Odznaka „Zasłużony dla Leśnictwa i Przemysłu Drzewnego” Odznaka „Zasłużony dla polskiej geologii” Odznaka „Zasłużony dla ubezpieczeń społecznych” Odznaka „Zasłużony dla Wynalazczości i Racjonalizacji” Odznaka „Zasłużony drukarz” Odznaka „Zasłużony Działacz Kultury” Odznaka „Zasłużony Działacz Kultury Fizycznej” Odznaka „Zasłużony Działacz Turystyki” Odznaka „Zasłużony Funkcjonariusz Pożarnictwa” Odznaka „Zasłużony Mistrz Sportu” Odznaka „Zasłużony Opiekun Społeczny” Odznaka „Zasłużony Pracownik Gospodarki Terenowej i Ochrony Środowiska” Odznaka „Zasłużony Pracownik Handlu” Odznaka „Zasłużony Pracownik Handlu i Usług” Odznaka „Zasłużony Pracownik Handlu Zagranicznego” Odznaka „Zasłużony Pracownik Łączności” Odznaka „Zasłużony Pracownik Przemysłu Lekkiego” Odznaka „Zasłużony Pracownik Przemysłu Spożywczego i Skupu” Odznaka „Zasłużony Pracownik Rolnictwa” Odznaka „Zasłużony Przodownik Pracy” Odznaka „Zasłużony Przodownik Pracy Socjalistycznej” Odznaka „Zasłużony Racjonalizator Produkcji” Odznaka „Zasłużony Trener” Zobacz też: Odznaka Nagrody Państwowej order chlebowy

p • d • e Ordery i odznaczenia państwowe II RP i emigracyjne Ordery Order Orła Białego Order Virtuti Militari Order Odrodzenia Polski Odznaczenia Krzyż Niepodległości Krzyż Walecznych Krzyż Zasługi Krzyż Ochotniczy za Wojnę Medal Niepodległości Krzyż Zasługi za Dzielność Medal Ochotniczy za Wojnę Krzyż Zasługi Wojsk Litwy Środkowej Krzyż na Śląskiej Wstędze Waleczności i Zasługi Krzyż Żołnierzy Polskich z Ameryki Medal za Ratowanie Ginących Medal Pamiątkowy za Wojnę 1918–1921 Wawrzyn Akademicki Medal Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości Medal 3 Maja Medal za Długoletnią Służbę Medal Zwycięstwa (nieoficj.) Ustanowione przez władze RP na obczyźnie Krzyż i Medal Niepodległości (odnow.) Krzyż Zasługi z Mieczami Krzyż Walecznych (odnow.) Medal Wojska Medal Lotniczy Medal Morski Medal Morski Polskiej Marynarki Handlowej Krzyż Pamiątkowy Monte Cassino Krzyż Armii Krajowej Krzyż Kampanii Wrześniowej Odznaka Skarbu Narodowego Rzeczypospolitej Polskiej Zobacz też: II Rzeczpospolita Rząd II RP na obczyźnie