Cfrtjryk

Małopolski Inspektorat Okręgowy Straży Granicznej
Historia
Państwo	II Rzeczpospolita
Sformowanie	1928
Rozformowanie	1934
Tradycje
Rodowód	Małopolski Inspektorat Okręgowy Straży Celnej
Kontynuacja	Zachodniomałopolski Inspektorat Okręgowy SG Wschodniomałopolski Inspektorat Okręgowy SG
Dowódcy
Pierwszy	mjr Marian Jadwiński
Ostatni	insp. Wiktor Zakliński
Organizacja
Dyslokacja	Sanok (1928–1930), Przemyśl (1930–1934)
Formacja	Straż Graniczna
Multimedia w Wikimedia Commons

Małopolski Inspektorat Okręgowy Straży Granicznej – Inspektorat Okręgowy Straży Granicznej, utworzony 16 maja 1928 w miejsce dotychczas istniejącego Małopolskiego Inspektoratu Okręgowego Straży Celnej, a obejmujący teren przyległy do południowej granicy państwa na terenie Małopolski Zachodniej i Małopolski Wschodniej.

Budynek przy ul. Henryka Sienkiewicza 5 w Sanoku – siedziba MIOSG

Tablica upamiętniająca strażników MIOSG w Sanoku

Siedziba MIOSG znajdowała się w budynku przy ul. Henryka Sienkiewicza 5 w Sanoku, a następnie w Przemyślu, tutaj też znajdowała się Placówka II linii Przemyśl, natomiast we Lwowie znajdował się Komisariat SG Lwów.

Formowanie i zmiany organizacyjne |

20 czerwca 1927 roku prezes Rady Ministrów Józef Piłsudski delegował na stanowisko naczelnego inspektora Straży Celnej płk. Stefana Pasławskiego z zadaniem gruntownej rekonstrukcji tego organu^[1]. Jesienią 1927 dokonano nowego podziału terytorialnego, a minister spraw wojskowych skierował do dyspozycji komendanta SC oficerów przewidzianych do obsadzenia nowo utworzonych stanowisk inspektorów okręgowych. Utworzono pięć nowych inspektoratów okręgowych, w tym między innymi Małopolski Inspektorat Okręgowy Straży Celnej, z którego w prostej linii wywodzi się Małopolski Inspektorat Okręgowy Straży Granicznej^[2]. Kierownikiem inspektoratu mianowano mjr. Mariana Jadwińskiego, a siedzibą inspektoratu był Sanok^[3]. Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej Ignacego Mościckiego z 22 marca 1928 roku, do ochrony północnej, zachodniej i południowej granicy państwa, a w szczególności do ich ochrony celnej, powoływano z dniem 2 kwietnia 1928 roku Straż Graniczną^[4]. Rozkazem nr 5 z 16 maja 1928 roku w sprawach organizacji Małopolskiego Inspektoratu Okręgowego dowódca Straży Granicznej gen. bryg. Stefan Pasławski zatwierdził dyslokację, granice i strukturę inspektoratu okręgowego^[5].

Rozkazem Komendy Straży Granicznej z 25 marca 1930 Małopolski Inspektorat Okręgowy Straży Granicznej został przeniesiony przez p.o. kierownika tegoż, insp. Jana Grodyńskiego, z dniem 16 kwietnia 1930 do Przemyśla, gdzie został umieszczony pod adresem Rynek 23 (II p.)^[6]. MIOSG działał do 19 grudnia 1934, kiedy to rozkazem nr 4 podzielono go na Zachodnio- i Wschodniomałopolski Inspektorat Okręgowy Straży Granicznej, z siedzibami w Krakowie i Lwowie.

Małopolski Inspektorat Okręgowy ochraniał południową granicę państwa (z Czechosłowacją, o długości 1113 km) od placówki Głuchaczki do rejonu styku granic polsko-rumuńsko-czechosłowackiej w miejscowości Żeżawa w korycie rzeki Dniestr.

Kierownicy/komendanci inspektoratu |

Służba graniczna |

Teren działania małopolskiego inspektoratu przypadał na obszar ówczesnych województw: krakowskiego, lwowskiego i stanisławowskiego.

Charakterystyka inspektoratu

Granica państwowa na terenie inspektoratu małopolskiego, to granica typowo górska z wyjątkiem komisariatów „Horodenka”, „Śniatyn” i częściowo „Kosów”. Granica polsko–czeską pokrywała się z małymi wyjątkami z dawną granicą galicyjsko–węgierską. Poza naturalną granicą górską, linię graniczną tworzą również doliny rzek: Białki, Dunajca, Popradu, Czeremoszu i Dniestru^[8].

W jednodniówce wydanej z okazji 5–lecia Straży Granicznej dokonano charakterystyki ludności pogranicza. Oceniano, że na odcinku Inspektoratu Granicznego „Nowy Targ” zamieszkali górale pracowici, praworządni, gospodarni, dbających o ład i porządek, pełni werwy, życia, temperamentu i wysoce uzdolnieni ze zmysłem estetycznym i zdobniczym. Ta grupa osób była dość przychylnie nastawiona się do organów Straży Granicznej^[8].
Od Piwnicznej, przez cały odcinek Inspektoratu Granicznego „Jasło”, w obszarach komisariatów „Wola Michowa” i „Dwernik” Inspektoratu Granicznego „Sambor” zamieszkiwali Łemkowie. Byli to, zdaniem oficerów SG, ludzie bierni, spokojni, apatyczni, w swoim zachowaniu podobni do Poleszuków. Mieszkali i gospodarowali w warunkach wprost pierwotnych.
Na terenie komisariatów „Borynia” i „Smorze”, oraz na terenie komisariatów „Ławoczne” i „Ludwikówka” Inspektoratu Granicznego „Stryj” zamieszkiwali Bojkowie. Zdaniem oficerów SG posiadali większą niż Łemkowie ukraińską świadomość narodową. Byli bardziej wrogo nastawieni do państwa polskiego.
Pas graniczny na obszarze odpowiedzialności komisariatu „Sołotwina” i „Worochta” Inspektoratu Granicznego „Stryj” oraz komisariatów „Żabie” i „Kosów” na odcinku Inspektoratu Granicznego „Kołomyja” zamieszkiwali Huculi.
Oficerowie SG oceniali, że mimo bardzo silnej agitacji ukraińskiej, Huculi odnosili się do Straży Granicznej przyjaźnie i przychylnie.
Ludność zamieszkała na terenie komisariatu „Kosów” na wschód od Kut, oraz na terenie komisariatów „Śniatyn” i „Horodenka” była zamożniejsza i bardziej gospodarna od południowych społeczności spotykanych na Podolu i w Rumunii. Oceniano, że była to ludność „najbardziej rozagitowana”^[9].

Przemyt na terenie inspektoratu nie przybierał form zorganizowanych. Przemycano zazwyczaj na własny użytek lub niewielki handel. Ludność pasa granicznego, oddalona o dziesiątki kilometrów od miasteczek polskich, zaopatrywała się w artykuły codziennego użytku w pobliskich osiedlach czechosłowackich czy rumuńskich. Huculi zaopatrywali się w Rumunii w tytoń do fajki, wódkę oraz wełnę i nici (szych). W okresach sezonowych kwitł przemyt owoców, alkoholu oraz skórek baranich. Odnotowywano kradzieże, rabunki, handel bez patentu i posiadanie broni bez zezwolenia^[9].

Sąsiednie jednostki graniczne

• 
  Śląski Inspektorat Okręgowy Straży Granicznej ⇔ Brygada KOP „Podole”
  

Struktura organizacyjna |

Początkowo działało 4 inspektoraty graniczne, w kwietniu 1930 dołączono piąty (w Samborze).

Organizacja inspektoratu w 1928^[5]:

• Komenda − Sanok
  


• 
  Inspektorat Graniczny nr 18 Nowy Targ
  


• 
  Inspektorat Graniczny nr 19 Nowy Zagórz
  


• 
  Inspektorat Graniczny nr 20 Stryj
  


• 
  Inspektorat Graniczny nr 21 Kołomyja
  

Organizacja inspektoratu w 1931:

• Komenda − Przemyśl
  


• 
  Inspektorat Graniczny nr 18 (Nowy Targ)


• 
  Inspektorat Graniczny nr 19 (Krosno)


• 
  Inspektorat Graniczny nr 20 (Sambor)


• 
  Inspektorat Graniczny nr 21 (Stryj)


• 
  Inspektorat Graniczny nr 22 (Kołomyja)

Przypisy |

Bibliografia |

• Piotr Kozłowski: Małopolski Inspektorat Okręgowy Straży Granicznej w systemie ochrony granic II Rzeczypospolitej. W: Anna Gosławska-Hrychorczuk: Dzieje organizacji polskich formacji ochrony granic. Od obrony potocznej do II wojny światowej. Warszawa–Ketrzyn: Komenda Główna Straży Granicznej, 2007. ISBN 978-83-913583-7-5.


• Piotr Kozłowski: Zapomniani obrońcy granic południowo-wschodnich II Rzeczypospolitej 1922-1939: słownik biograficzny oficerów, strażaków oraz pracowników kontraktowych straży celnej i straży granicznej. Przemyśl: Wydawnictwo Towarzystwa Przyjaciół Nauk, 2015. ISBN 978-83-61329-14-5.


• Henryk Mieczysław Kula: Polska Straż Graniczna w latach 1928-1939. Warszawa: Wydawnictwo „Bellona”, 1994. ISBN 8311082671.


• 
  Straż Graniczna 1928–1933 w V rocznicę objęcia służby na granicach Rzeczypospolitej. Replint. , 2011. Warszawa: Stowarzyszenie Weteranów Polskich Formacji Granicznych. 
  


• Grzegorz Goryński: Powstanie, organizacja i funkcjonowanie straży granicznej w latach 1928-1939. 2012. [dostęp 2016-12-31].


• Straż Graniczna 1928-1939. Zadania i rozwój organizacyjny


• Schemat organizacyjny Inspektoratu


• Historia Inspektoratu